Piecza zastępcza - czym jest? Nowelizacja przepisów!
Piecza zastępcza to forma opieki nad dzieckiem, które nie może pozostawać pod opieką rodziców biologicznych. Sąd opiekuńczy umieści dziecko w pieczy zastępczej na podstawie odpowiedniego postanowienia w każdym przypadku, kiedy dobro dziecka jest zagrożone.
Piecza zastępcza została uregulowana w Ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Aktualnie trwają prace nad nowelizacją przepisów dotyczących pieczy zastępczej mające na celu wprowadzenie do polskiego porządku prawnego nowych rozwiązań w tej sprawie.
Zakaz pełnienia funkcji przez osoby wpisane do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym
Jednym z opracowywanych rozwiązań jest zwiększenie zakresu kontroli osób związanych z organizacją i pełnieniem pieczy zastępczej. Opracowywane rozwiązania mają na celu uniemożliwienie osobom, które figurują w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym pełnienia funkcji rodziny wspierającej i rodziny pomocowej, zostania kandydatem do pełnienia funkcji rodziny zastępczej i kandydatem do prowadzenia rodzinnego domu dziecka, pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka, zostania kandydatem do przysposobienia dziecka, zostania osobą podejmującą się wspierania działań wychowawczych lub kierownikiem, dyrektorem, osobą zatrudnioną, osobą świadczącą usługi lub wolontariuszem w jednostce organizacyjnej wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka.
Zmiany dotyczące okoliczności przebywania w pieczy zastępczej po osiągnięciu pełnoletności
Proponowane zmiany mają także zmienić katalog okoliczności, kiedy osoba, która osiągnęła pełnoletność, może pozostać w pieczy zastępczej. Obecnie osoba, która osiągnęła pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej, może przebywać w dotychczasowej rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo placówce opiekuńczo-wychowawczej, za zgodą odpowiednio rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka albo dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25. roku życia, jeżeli:
- uczy się w szkole, w uczelni, u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego, lub
- legitymuje się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i uczy się w szkole, na uczelni, na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia, u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego.
Powrót do pieczy zastępczej mimo opuszczenia jej po osiągnięciu pełnoletności
Ponadto planowane jest wprowadzenie rozwiązania, zgodnie z którym osoba pełnoletnia, która znajdowała się w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej albo regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej i opuściła ją po osiągnięciu pełnoletności, będzie mogła 1 raz powrócić do dotychczasowej rodziny zastępczej, rodzinnego domu dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawczej albo regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej za zgodą starosty oraz odpowiednio rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka, dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej albo dyrektora regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej, o ile uczy się w szkole, na uczelni, u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia.
Rejestr dotyczący gromadzenia danych związanych z pieczą zastępczą
Projektowane rozwiązania mają wprowadzić obowiązek tworzenia rejestru, w którym gromadzone będą dane dotyczące pieczy zastępczej. Odpowiedzialnym za utworzenie rejestru ma być minister właściwy do spraw rodziny.
W rejestrze gromadzone mają być dane dotyczące dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, osób, które osiągnęły pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej, osób niepełnoletnich opuszczających rodzinną pieczę zastępczą, z podziałem na dzieci umieszczone lub przebywające w poszczególnych formach rodzinnej pieczy zastępczej oraz poszczególnych formach instytucjonalnej pieczy zastępczej, wykaz osób posiadających pozytywną lub negatywną wstępną kwalifikację do pełnienia funkcji rodziny zastępczej bądź prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wykaz kandydatów zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wykaz rodzin zastępczych z podziałem na rodziny zastępcze spokrewnione, niezawodowe i zawodowe, wykaz rodzinnych domów dziecka, wykaz placówek opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych oraz interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, wykaz osób usamodzielnianych.
Rejestr ma być prowadzony przez starostę, organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, marszałka województwa i wojewodę, za pomocą zapewnionego systemu teleinformatycznego umożliwiającego prowadzenie tego rejestru, przekazywanie do niego danych, usuwanie z niego danych oraz udostępnianie z niego danych.
Zmiany dotyczące wstępnej kwalifikacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka
Poza tym wprowadzone zostaną zmiany dotyczące wstępnej kwalifikacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, która będzie ważna przez okres 2 lat od dnia jej przeprowadzenia.
Wydanie negatywnej oceny przy przeprowadzeniu wstępnej kwalifikacji będzie wymagać od organizatora pieczy zastępczej wyjaśnienia w dokumencie potwierdzającym przeprowadzenie wstępnej kwalifikacji przyczyny negatywnej oceny i wskazania obszarów wymagających poprawy.
W dokumencie potwierdzającym wstępną kwalifikację organizator będzie miał obowiązek pouczenia strony o przysługującym prawie wniesienia do sądu administracyjnego skargi na zasadach i w trybie określonych w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Właściwym do tego, aby przeprowadzić wstępną kwalifikację, będzie organizator rodzinnej pieczy zastępczej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka.
Ponadto organizator rodzinnej pieczy zastępczej, który pozytywnie wstępnie zakwalifikował kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka będzie musiał wydać kandydatowi zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenie ukończenia tego szkolenia oraz spełniania warunków do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, a także prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Zaświadczenie to ma być ważne 2 lata od dnia jego wydania i stanowić podstawę wpisu do rejestru kandydatów zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka.
Stwierdzenie nieaktualności zaświadczenia kwalifikacyjnego
Gdyby kandydat zakwalifikowany do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka przestał spełniać warunki stawiane takiej osobie organizator rodzinnej pieczy zastępczej, który pozytywnie wstępnie zakwalifikował kandydata, stwierdzi nieaktualność wydanego zaświadczenia kwalifikacyjnego i wykreśli go niezwłocznie z rejestru zakwalifikowanych kandydatów.
O wykreśleniu organizator pieczy ma zawiadamiać wykreślonego kandydata pisemnie w postaci papierowej lub elektronicznej, podając jednocześnie uzasadnienie swojej decyzji. Informując o wykreśleniu, organizator będzie musiał pouczyć stronę o przysługującym prawie wniesienia do sądu administracyjnego skargi na zasadach i w trybie określonym dla aktów lub czynności na podstawie przepisów Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Odmowa wydania zaświadczenia kwalifikacyjnego
Organizator pieczy zastępczej, odmawiając wydania zaświadczenia kwalifikacyjnego, ma robić to w formie pisemnej w postaci papierowej lub elektronicznej ze szczegółowym uzasadnieniem przyczyn odmowy i ewentualnym wskazaniem obszarów wymagających poprawy, pouczając stronę o przysługującym prawie wniesienia do sądu administracyjnego skargi.
Obowiązek przedkładania zaświadczenia od lekarza i psychologa
Znowelizowane przepisy dotyczące pieczy zastępczej mają także wprowadzić wymóg co do obowiązku przedłożenia co 2 lata zaświadczenia lekarskiego o stanie zdrowia, wystawionego przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz opinii o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wystawionej przez psychologa przez kandydatów zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz przez osoby prowadzące rodzinne domy dziecka.
Piecza zastępcza - zmiany wysokości świadczeń
Ponadto wraz ze zmianami zwiększeniu ulec mają świadczenia otrzymywane w związku z realizacją pieczy zastępczej.
Obecnie rodzina zastępcza oraz prowadzący rodzinny dom dziecka, na każde umieszczone dziecko otrzymują świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania, nie niższe niż kwota: 660 zł miesięcznie w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej lub 1000 zł miesięcznie w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka.
Kwoty te mają być waloryzowane wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego od 1 czerwca roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie od roku kalendarzowego, w którym była przeprowadzona ostatnio waloryzacja, przekroczył 105%.
Rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługiwać mają świadczenia i dodatki określone w ustawie o pieczy zastępczej również po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności, jeżeli nadal przebywa w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka nie dłużej jednak niż do ukończenia 25. roku życia, jeżeli dziecko uczy się w szkole, na uczelni, u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia.
Jak widać, pieczę zastępczą czeka dużo zmian, choć większość z nich należy ocenić pozytywnie. Ponadto wszystko to ma na celu ulepszenie systemu pieczy oraz wprowadzenie jednakowych i transparentnych zasad, które stosować będą organizatorzy pieczy zastępczej na terytorium całego kraju.