Czym jest intercyza – kiedy ją zawrzeć i jakich formalności dopełnić?

Z pojęciem intercyzy bardzo mocno kojarzą się kwestie majątkowe w małżeństwie. Nic dziwnego, ponieważ taka umowa w istotny sposób odnosi się do relacji finansowych pomiędzy żoną a mężem. Kiedy intercyza może być zawarta jakie korzyści oraz zagrożenia niesie ze sobą rozdzielność majątkowa?

Ustawowa wspólność majątkowa małżeńska

Polskie prawo przewiduje, że wraz z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy żoną i mężem dochodzi do powstania tzw. ustawowej wspólności majątkowej. Ustrój ten kształtuje się z mocy samego prawa i nie wymaga żadnych działań ze strony małżonków – od dnia ślubu ich majątek jest wspólny.

Zgodnie z treścią art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ramach konta ubezpieczonego.

Ustawowa wspólność majątkowa nie musi być jednak regułą w związku – ustawodawca pozwala bowiem na wyłączenie tego ustroju poprzez zawarcie stosownej umowy (określanej powszechnie jako intercyza).

Intercyza

Intercyzą określamy rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami. W praktyce powoduje ona, że zarówno mąż, jak i żona posiadają własne odrębne majątki zwane majątkami osobistymi. Co do zasady nie istnieje tutaj żadna wspólność ustawowa, chyba że małżonkowie zechcą zachować jakąś szczątkową formę majątku wspólnego – np. ograniczonego wyłącznie do dochodów z pracy, które są osiągane przez każdego z nich.

Umowa o ustanowienie rozdzielności majątkowej, bo tak powinniśmy określać intercyzę, może być zawarta w każdej chwili trwania małżeństwa – również przed samym ślubem. Pamiętajmy jednak, że dla swej ważności musi ona zawsze przybrać formę aktu notarialnego, w przeciwnym razie będzie po prostu nieważna.

Warto w tym miejscu podkreślić, że ustanowienie intercyzy nie jest wieczne – innymi słowy, taka umowa może zostać rozwiązana w każdym czasie, nawet miesiąc po jej podpisaniu (małżonkowie wracają wówczas do ustroju wspólności ustawowej).

Formalności związane z intercyzą

Niezależnie od tego, kiedy dokładnie małżonkowie chcieliby zawrzeć intercyzę, zawsze w tej sprawie będzie konieczna wizyta w kancelarii notarialnej. W przypadku rozdzielności majątkowej ustanawianej przed ślubem koszt stosownej umowy jest dużo niższy niż w sytuacji, gdy sporządzamy ją w trakcie trwania małżeństwa. Dotyczy to także dokumentów, które będą potrzebne przy dokonywaniu tej czynności.

W przypadku intercyzy przedmałżeńskiej jedynymi obowiązkami przyszłych małżonków jest dostarczenie dowodów osobistych oraz uiszczenie kwoty ok. 500 zł. Maksymalna stawka taksy notarialnej w tym przypadku wynosi 400 zł + podatek VAT w stawce 23%. Pamiętajmy również o konieczności zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, który wynosi 38 zł. Niezależnie od tego przyszli małżonkowie muszą zapłacić za wypisy sporządzonej umowy w stawce 6 zł + VAT za każdą stronę wypisu (oryginał umowy intercyzy zostaje bowiem w kancelarii notarialnej).

Zupełnie inaczej wygląda sporządzenie rozdzielności majątkowej już w trakcie trwania małżeństwa (może to przy tym nastąpić nawet wiele lat po ślubie). W tym przypadku wynagrodzenie notariusza jest uzależnione od wartości majątku wspólnego, który musi zostać dokładnie rozdzielony pomiędzy męża i żonę. Im wartościowszy będzie taki majątek, tym droższa będzie umowa.

Zgodnie z treścią § 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, maksymalna stawka wynosi od wartości:

• do 3000 zł – 100 zł;
• powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
• powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
• powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
• powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
• powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł.

Oprócz dowodów osobistych strony tej czynności zobowiązane są dostarczyć do kancelarii odpis aktu swojego małżeństwa, a także wszelkie umowy, które potwierdzą własność posiadanych składników majątku wspólnego (np. nieruchomości, mebli, sprzętu AGD/RTV, samochodów).

Zalety intercyzy

Podstawową zaletą rozdzielności majątkowej jest ochrona jednego małżonka przed długami drugiego z nich. Ma to szczególne znaczenie w przypadku, gdy mąż albo żona prowadzi działalność gospodarczą, drugie zaś nie pracuje w ogóle lub pozostaje zatrudnione na podstawie umowy o pracę. W przypadku pozostawania w ustroju wspólności majątkowej wierzyciel jednego z małżonków może upomnieć się o spłatę długu także wobec tego małżonka, który faktycznie nie zaciągnął danego zobowiązania (dotyczy to również wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów). Aby uniknąć sytuacji, w której trzeba będzie spłacić dług męża lub żony, warto pomyśleć o zawarciu intercyzy.

Intercyza umożliwia więc skuteczną obronę przed wierzycielami męża lub żony, pod warunkiem jednak, że zostanie zawarta w odpowiednim czasie. Zgodnie bowiem z treścią art. 471 kro małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Jeśli małżonkowie zaciągają intercyzę, gdy jeden z nich jest już od dawna zadłużony, to nie ochroni to drugiej osoby przed odpowiedzialnością finansową za niespłacone zobowiązania męża lub żony.

Przykład 1.

Pan Jan, który pozostaje w związku małżeńskim z panią Iwoną od 10 lat, prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i nigdy nie zawierał żadnych majątkowych umów małżeńskich. Jego żona pracuje na etacie w szkole podstawowej. Od pół roku działalność pana Jana generuje długi, skutkiem czego doszło do powstania zadłużenia na kwotę 30 000 zł. Małżonkowie zdecydowali, że podpiszą intercyzę, ponieważ w majątku wspólnym posiadają spore oszczędności i obawiają się, że wierzyciele pana Jana mogą się o nie upomnieć. Umowa intercyzy będzie oczywiście dopuszczalna, jednak nie ochroni małżonków przed wspólną odpowiedzialnością za długi – rozdzielność powstanie bowiem w chwili, gdy istniały już zobowiązania pana Jana. Pani Iwona, niezależnie od tego, czy podpisze intercyzę, będzie odpowiadała za zobowiązania swojego męża całym majątkiem osobistym.

Przykład 2.

Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, pozostaje przy tym w związku małżeńskim z panią Iwoną. 3 miesiące po ślubie małżonkowie zapobiegliwie zawarli intercyzę, chcąc uniknąć odpowiedzialności żony za ewentualne długi męża. Miesiąc po podpisaniu umowy rozdzielności majątkowej przed notariuszem pan Jan popadł w poważne długi związane ze swoją firmą. Wierzyciele nie będą mogli jednak żądać spłaty od jego żony, ponieważ intercyza została podpisana przed pojawieniem się zobowiązań pana Jana.

Kolejnym plusem jest także ułatwienie przeprowadzenia ewentualnego rozwodu w przyszłości. Zawierając związek małżeński, nikt oczywiście nie zakłada, że za jakiś czas dojdzie do rozstania, jednak jeśli się to już przydarzy, intercyza będzie znacznym ułatwieniem dla małżonków. W tym przypadku odpada bowiem konieczność przeprowadzania żmudnego podziału majątku, który zabiera nie tylko czas, lecz także zdrowie, często kłócących się, stron. Można w ten sposób uniknąć także dodatkowych kosztów, ponieważ większość spraw dotyczących podziału majątku wspólnego trafia niestety do sądu.

Wady intercyzy

Intercyza niesie jednak ze sobą także i pewne wady – główną jest brak możliwości wspólnego zadłużania się małżonków. Jest to szczególnie widoczne w przypadku młodych związków, w których pojawia się konieczność zaciągnięcia kredytu (np. na budowę domu lub zakup mieszkania). Banki zdecydowanie chętniej udzielają wsparcia finansowego małżeństwom, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej.

Minusem jest również utrata możliwości wspólnego rozliczania podatku dochodowego – dotyczy to także przypadku, gdy małżonkowie żyli we wspólnocie przez większą część roku.

Podsumowanie

Intercyza jest umową ustanawiająca rozdzielność majątkową w małżeństwie. Obowiązkowo musi przybrać formę aktu notarialnego, przy czym może zostać zawarta zarówno przed ślubem, jak i w trakcie trwania małżeństwa (bez względu na czas trwania danego związku). Intercyza chroni przede wszystkim przed odpowiedzialnością za długi drugiego małżonka, niweczy jednak możliwość wspólnego rozliczania podatku dochodowego. W każdej chwili umowa ta może zostać rozwiązana, skutkiem czego małżonkowie powrócą do ustroju majątkowej wspólności ustawowej.