Czy wynagrodzenie zmarłego pracownika wchodzi do spadku?

Śmierć pracownika zawsze rodzi poważne skutki prawne w istniejącym stosunku pracy. Czy dotyczy to także zaległego wynagrodzenia, które nie zostało pobrane przez zmarłego? Kto może otrzymać wynagrodzenie zmarłego pracownika i w jakiej dokładnie wysokości można żądać jej wypłaty?

Prawo do wynagrodzenia

Wynagrodzenie jest podstawowym uprawnieniem każdej zatrudnionej osoby – pracownik nie może się go zrzec ani przenieść na kogoś innego. Pensja powinna być płacona co do zasady dopiero za wykonaną pracę, jednak Kodeks pracy przewiduje od tej reguły kilka wyjątków, m.in. wynagrodzenie za czas przestoju, który nie wynika z winy pracownika.

Wynagrodzenie jest niewątpliwie składnikiem majątkowym, który wchodzi do spadku po danej osobie. Inaczej jest w przypadku samego stosunku pracy – wraz ze śmiercią zatrudnionego wygasa on z mocy prawa. Żadna osoba nie jest uprawniona do zajęcia miejsca zmarłego pracownika, nawet jeśli należy do kręgu jego najbliższej rodziny lub wyznaczonych spadkobierców.

Wynagrodzenie zmarłego pracownika a masa spadkowa

Pensja pracownicza jest wypłacana w określonej kwocie pieniężnej. Ze względu na majątkowy charakter wynagrodzenia może ono być składnikiem pozostawionej masy spadkowej. Co ciekawe, dotyczy to zarówno pobranej, jak i niepobranej pensji, przy czym w tym pierwszym przypadku pracodawca nie ma żadnych obowiązków względem członków najbliższej rodziny zmarłego.

Problem pojawia się, gdy wynagrodzenie za pracę zostało już wypracowane przez daną osobę, jednak nie zostało jej przekazane z powodu śmierci. W tej sytuacji niepobrana pensja pozostaje niejako w zawieszeniu i wiele osób nie wie, co należy z nią zrobić. Żaden pracodawca nie ma możliwości zatrzymywania takich pieniędzy dla siebie, nawet jeśli argumentuje to szeroko rozumianym interesem zakładu pracy. Zaległe wynagrodzenie wchodzi bowiem do spadku po zmarłym pracowniku i musi być przekazane uprawnionej osobie. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, jak wysokie jest pozostawione wynagrodzenie i czy jest tylko częściowe.

Zasady wypłaty wynagrodzenia zmarłego pracownika

Pracodawca ma prawny obowiązek wypłaty wynagrodzenia swojego zmarłego pracownika. W pierwszej kolejności musi jednak ustalić, jaki jest dokładny krąg odbiorców niepobranej pensji. Okazuje się, że ogólne przepisy spadkowe znajdujące się w Kodeksie cywilnym nie mają tutaj żadnego zastosowania. Kodeks pracy wyraźnie bowiem wskazuje, komu należy się wynagrodzenie zmarłej osoby.

Zgodnie z treścią art. 63¹ § 2 kp prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku. Jak wynika z powyższego, dziedziczenie wynagrodzenia zmarłego pracownika na zasadach ogólnych (tj. na podstawie przepisów ustawy lub na mocy pozostawionego testamentu) jest możliwe tylko wtedy, gdy nie istnieją osoby uprawnione do pobrania pozostawionej pensji zgodnie z regulacją Kodeksu pracy.

Uprawnieni na mocy przepisów prawa pracy do pobrania wynagrodzenia zmarłego nie muszą legitymować się żadnym dokumentem potwierdzającym ich prawa do spadku. Nie jest zatem konieczne posiadanie zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia ani też prawomocnego postanowienia sądowego w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Pracodawca może wypłacić pozostawioną pensję, jeżeli wnioskodawca wykaże, że należy do kręgu osób uprawnionych do jej otrzymania.

Kto może otrzymać wynagrodzenie zmarłego pracownika?

Osobą uprawnioną w pierwszej kolejności do pobrania wynagrodzenia zmarłego pracownika jest jego żyjący małżonek. Wyjątkiem od tej zasady jest jednak prawomocnie orzeczona separacja – innymi słowy, jeśli w chwili śmierci pracownika małżonkowie pozostawali ze sobą w separacji sądowej, pozostający przy życiu mąż lub żona traci bezpowrotnie prawo do takich pieniędzy.

Oprócz małżonka uprawnionymi do pobrania wynagrodzenia zmarłego będą także osoby, które mogą otrzymać rentę rodzinną, a więc:

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione – do ukończenia 16. roku życia lub 25. roku życia, jeśli się uczą oraz bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16. rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25. roku życia. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów;
• wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli spełniają takie warunki, jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, a ponadto nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją – jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd;
• wdowa, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub jest niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16. roku życia, a jeżeli się uczą – 18. roku życia lub są całkowicie niezdolne do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania ww. dzieci. Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która przed śmiercią męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia ww. warunków wymaganych od wdowy, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową;
• wdowiec, do którego stosuje się te same zasady co do wdowy. Wiek uprawniający wdowca do renty rodzinnej również wynosi 50 lat;
• rodzice, jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania, a ponadto spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca (dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania małoletnich osób).

Pamiętajmy, że dopiero brak którejkolwiek z ww. osób powoduje możliwość pobrania wynagrodzenia zmarłego przez powołanych do dziedziczenia spadkobierców, bez względu na to, jaki jest tytuł ich powołania (na mocy testamentu lub wskutek działania ogólnych przepisów spadkowych Kodeksu cywilnego).

Jak otrzymać wynagrodzenie zmarłego pracownika?

Kwestia szybkiej wypłaty wynagrodzenia zmarłego pracownika oraz ustalenie kręgu uprawnionych osób do takiego świadczenia powinna być rozwiązana przez pracodawcę spadkodawcy. Zatrudniający powinien samodzielnie przejść przez wszystkie formalności i wypłacić zaległą pensję konkretnym osobom.

Czasami zdarza się, że pracodawcy nie wiedzą o powyższym obowiązku lub po prostu nie chcą sami ustalać kręgu uprawnionych do pobrania wynagrodzenia po ich zmarłym pracowniku. W tej sytuacji uprawnieni powinni sami załatwić tę sprawę i wystąpić z wnioskiem do pracodawcy zmarłego o wypłatę istniejącego wynagrodzenia. Formalności mogą być co prawda załatwiane ustnie, jednak w razie ewentualnych sporów najlepszym rozwiązaniem będzie uprzednie złożenie wniosku o zapłatę zaległego wynagrodzenia zmarłego. W piśmie takim trzeba wskazać nie tylko dane zatrudnionego, fakt jego śmierci, lecz także udowodnić, że jest się uprawnionym do pobrania pozostawionej pensji zgodnie z wcześniej przedstawionymi zasadami prawa pracy (ewentualnie wykazać, że takich osób nie ma, a wnioskodawca jest powołanym do dziedziczenia – wówczas konieczne staje się udowodnienie praw do spadku aktem poświadczenia dziedziczenia albo postanowieniem w sprawie stwierdzenia nabycia spadku). Jeżeli pracodawca nie zechce wypłacić pensji zmarłego, sprawę należy skierować do sądu, składając pozew o zapłatę wynagrodzenia wchodzącego w skład masy spadkowej po danym pracowniku.

Podsumowanie

Wynagrodzenie zmarłego pracownika wchodzi w skład spadku, jednak podlega ono odrębnym zasadom dziedziczenia. Uprawnionymi do jego pobrania są bowiem małżonek zmarłego oraz osoby, które mogą otrzymać rentę rodzinną. Jeżeli takich osób nie ma, zastosowanie znajdują ogólne zasady dziedziczenia – zaległą pensją mogą pobrać spadkobiercy legitymujący się aktem poświadczenia dziedziczenia albo prawomocnym postanowieniem sądu ws. stwierdzenia nabycia spadku.