Normy dźwigania w pracy dla kobiet i mężczyzn - ile może dźwigać wg norm BHP?

Normy dźwigania w zakładach pracy stanowią niezwykle ważny element organizacji procesów pracy w kontekście zapewnienia bezpiecznych warunków wykonywania przez pracowników swych obowiązków. Przepisy prawa pracy precyzyjnie wskazują limity wagowe przedmiotów, jakie mogą być podnoszone przez pracowników. Odrębne regulacje dotyczą kobiet w ciąży i karmiących dziecko piersią oraz pracowników młodocianych. W niniejszym artykule omówimy problematykę związaną z tymi normami.

Ogólne normy dźwigania dla mężczyzn i kobiet w zakładach pracy obowiązujące w 2024 roku

Ogólne normy w zakresie maksymalnej masy przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez pracownika zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, zwanym dalej rozp. w sprawie BHP przy ręcznych pracach.

Zgodnie z § 13 ust. 1 rozp. w sprawie BHP przy ręcznych pracach masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:

• dla kobiet – 12 kg przy pracy stałej oraz 20 kg przy pracy dorywczej;
• dla mężczyzn – 30 kg przy pracy stałej oraz 50 kg przy pracy dorywczej.

• dla kobiet – 8 kg przy pracy stałej oraz 14 kg przy pracy dorywczej;
• dla mężczyzn – 21 kg przy pracy stałej oraz 35 kg przy pracy dorywczej.

W przypadku, gdy przedmioty są przenoszone przez jednego pracownika na odległość przekraczającą 25 metrów, masa tych przedmiotów nie może przekraczać:

• dla kobiet – 12 kg;
• dla mężczyzn – 30 kg.

Stosownie do zapisów § 13 ust. 4 rozp. w sprawie BHP przy ręcznych pracach, jeżeli przedmioty są przenoszone przez jednego pracownika pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach, których maksymalny kąt nachylenia nie przekracza 30°, a wysokość przekracza 4 metry, niezależnie od odległości, na jaką przedmioty są przenoszone, to masa tych przedmiotów nie może przekraczać:

•  dla kobiet – 12 kg;
•  dla mężczyzn – 30 kg.

Jeżeli przedmioty są przenoszone przez jednego pracownika pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach, których maksymalny kąt nachylenia przekracza 30°, a wysokość przekracza 4 metry, niezależnie od odległości, na jaką przedmioty są przenoszone, to masa tych przedmiotów nie może przekraczać:

• dla kobiet – 8 kg przy pracy stałej oraz 12 kg przy pracy dorywczej;
• dla mężczyzn – 20 kg przy pracy stałej oraz 30 kg przy pracy dorywczej.

W myśl postanowień § 17 ust. 1 rozp. w sprawie BHP przy ręcznych pracach przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m oraz masa przekracza 30 kg dla mężczyzn i 20 kg dla kobiet, powinno odbywać się zespołowo, pod warunkiem, aby na jednego pracownika przypadała masa nieprzekraczająca:

• przy pracy stałej – 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet;
• przy pracy dorywczej – 42 kg dla mężczyzn i 17 kg dla kobiet.

• dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego w zakresie stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę;
• odstępy pomiędzy pracownikami co najmniej 0,75 m oraz stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocniczego.

Jeżeli istnieje konieczność zespołowego przenoszenia na ramionach przedmiotów, o których mowa w § 18 ust. 2 rozp. w sprawie BHP przy ręcznych pracach, należy zapewnić, aby pracownicy:

• wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie i na komendę;
• znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu;
• używali środków ochrony indywidualnej chroniących ramiona.

Normy dźwigania dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią

Maksymalny ciężar przedmiotów, jakie mogą być podnoszone i przenoszone przez kobiety w ciąży oraz karmiące dziecko piersią określają przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów (RM) z dnia 3 kwietnia 2017 roku w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Zgodnie z wytycznymi określonymi w załączniku do tego rozporządzenia kobiety w ciąży nie powinny wykonywać:

1. wszystkich prac, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na wykonanie pracy, przekraczają 2900 kJ na zmianę roboczą, a przy pracy dorywczej (wykonywanej do 4 razy na godzinę, jeżeli łączny czas wykonywania takiej pracy nie przekracza 4 godzin na dobę) – 7,5 kJ/min (ust. 1 pkt 1 załącznika);

2. ręcznego podnoszenia i przenoszenia przedmiotów o masie przekraczającej 3 kg;

3. ręcznego przenoszenia pod górę:

            a) przedmiotów przy pracy stałej,

            b) przedmiotów o masie przekraczającej 1 kg przy pracy dorywczej, zdefiniowanej w pkt 1.

Kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą natomiast wykonywać:

• wszelkich prac, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na wykonanie pracy, przekraczają 4200 kJ na zmianę roboczą, a przy pracy dorywczej, zdefiniowanej w ust.1 pkt 1 załącznika (patrz: wyżej) – 12,5 kJ/min;

• ręcznego podnoszenia i przenoszenia przedmiotów o masie przekraczającej:

   a) 6 kg – przy pracy stałej,

   b) 10 kg – przy pracy dorywczej, zdefiniowanej w ust. 1 pkt 1 załącznika;

• ręcznego przenoszenia przedmiotów o masie przekraczającej 6 kg – na wysokość ponad 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m;

• ręcznego przenoszenia pod górę – po nierównej powierzchni, pochylniach, schodach, których maksymalny kąt nachylenia nie przekracza 30°, a wysokość 4 m – przedmiotów o masie przekraczającej 6 kg;

• ręcznego przenoszenia pod górę – po nierównej powierzchni, pochylniach, schodach, których maksymalny kąt nachylenia przekracza 30°, a wysokość 4 m – przedmiotów o masie przekraczającej:

   a) 4 kg – przy pracy stałej,

   b) 6 kg – przy pracy dorywczej, zdefiniowanej w ust. 1 pkt 1 załącznika.

Ponadto kobiety karmiące dziecko piersią nie powinny uczestniczyć w ręcznym przetaczaniu i wtaczaniu przedmiotów o kształtach okrągłych (w szczególności beczek, rur o dużych średnicach), jeżeli:

• masa przetaczanych przedmiotów po terenie poziomym o twardej i gładkiej nawierzchni przekracza 40 kg na jedną kobietę;
• masa przedmiotów wtaczanych na pochylnie przekracza 10 kg na jedną kobietę.

Niedozwolony jest także udział wspomnianych pracownic w zespołowym przemieszczaniu przedmiotów. 

Normy dźwigania dla pracowników młodocianych

W przypadku pracowników młodocianych odpowiednie regulacje w zakresie norm ręcznego dźwigania i przenoszenia przedmiotów zawarto w załączniku nr 1 do Rozporządzenia RM z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.

Na wstępie trzeba podkreślić, że osoby młodociane nie powinny wykonywać:

• prac polegających wyłącznie na podnoszeniu, przenoszeniu i przewożeniu ciężarów oraz prac wymagających powtarzania dużej liczby jednorodnych ruchów;
• prac załadunkowych i wyładunkowych, przy przewożeniu ciężarów środkami transportu, przy przetaczaniu beczek, bali, klocków itp.

Jeśli chodzi o normy wagowe, to zostały one określone w dziale I ust. 1 pkt 6 i 7 załącznika nr 1 do cytowanego rozporządzenia. Oznacza to, że młodociani nie mogą wykonywać prac polegających na:

• ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu przez jedną osobę na odległość powyżej 25 m przedmiotów o masie przekraczającej:

a) przy pracy dorywczej:

– dla dziewcząt – 14 kg,

– dla chłopców – 20 kg,

b) przy obciążeniu powtarzalnym:

– dla dziewcząt – 8 kg,

– dla chłopców – 12 kg;

• ręcznym przenoszeniu pod górę, w szczególności po schodach, których wysokość przekracza 5 m, a kąt nachylenia – 30°, ciężarów o masie przekraczającej:

a) przy pracy dorywczej:

– dla dziewcząt – 10 kg,

– dla chłopców – 15 kg,

b) przy obciążeniu powtarzalnym:

– dla dziewcząt – 5 kg,

– dla chłopców – 8 kg. 

Normy dźwigania w zakładach pracy – podsumowanie

Odpowiedzi na pytanie, jakie są normy dźwigania w zakładach pracy, należy szukać w odpowiednich przepisach wykonawczych wydanych na podstawie upoważnień określonych w Kodeksie pracy. Należy pamiętać, że maksymalna masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych została zróżnicowana ze względu na płeć pracownika. Ponadto odrębne regulacje dotyczące wspomnianej problematyki są adresowane do kobiet w ciąży oraz karmiących dziecko piersią, oraz do pracowników młodocianych. W odniesieniu do tych osób normy dźwigania uległy stosownej modyfikacji.