Odwołanie urlopu z powodu koronawirusa – prawa konsumentów i biur podróży
Zagrożenie spowodowane koronawirusem dotarło w najdalsze zakątki globu i spowodowało niebywałe zamieszanie w niemal wszystkich sferach życia. W miarę możliwości pracodawcy polecili swoim pracownikom pracę zdalną, tysiące osób zdecydowały się na dobrowolną kwarantannę we własnych domach, a wiele państw postanowiło całkowicie zamknąć swoje granice, aby możliwie jak najskuteczniej ograniczyć rozprzestrzenianie choroby. Pandemia dotknęła również branżę turystyczną – przewoźnicy odwołują loty, hotelarze zamykają hotele, przeważająca większość z zaplanowanych wyjazdów się nie odbędzie. Z czym wiąże się odwołanie urlopu z powodu koronawirusa? Wyjaśniamy w artykule.
Podróżny może zrezygnować z wakacji
Nadchodzi majówka i okres wakacji, co oznacza, że większość z nas ma plany urlopowe – w przeważającej części niestety wakacje zapewne nie odbędą się zgodnie z planem.
Sytuacja podróżnych w Polsce jest regulowana przez przepisy ustawy o usługach turystycznych. Zazwyczaj – w normalnych warunkach – rezygnacja z wyjazdu (np. z powodu zmiany planów wakacyjnych czy choroby) wiąże się z koniecznością utraty wpłaconych środków albo ich części. Przepis art. 47 ust. 4 wspomnianej ustawy daje podróżnym możliwość odstąpienia od umowy bez ponoszenia opłaty, o ile:
- wystąpiły nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, w miejscu docelowym podróży albo w najbliższym sąsiedztwie;
- okoliczności te mają znaczący wpływ na realizację usługi albo przewóz podróżnych.
Przez nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności w rozumieniu ustawy o imprezach turystycznych należy rozumieć „sytuację pozostającą poza kontrolą strony powołującej się na taką sytuację, której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania”. Pandemia koronawirusa jest podstawą do odstąpienia od umowy o udziale w imprezie turystycznej, lecz tylko wówczas, gdy wycieczka została zaplanowana do miejsca objętego epidemią.
Zgodnie z wytycznymi przedstawionymi przez Polską Izbę Turystyki prawidłowa interpretacja „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” będzie dotyczyły wyłącznie miejsc, w których lokalne władze rzeczywiście ogłosiły stan wyjątkowy czy nadzwyczajny związany z zagrożeniem zarażeniem chorobą. Chodzi zatem o rzeczywiste, bezpośrednie ryzyko, nie zaś o ryzyko hipotetyczne. Przykładowo obecnie osoba, która wykupiła wycieczkę do Włoch czy Hurghady w Egipcie (gdzie ewakuowano turystów i zamknięto lotnisko), może odstąpić od udziału w umowie. Takie prawo nie przysługuje podróżnemu, który wykupił wycieczkę na przykład do Japonii, gdzie sytuacja związana z COVID-19 wydaje się być względnie opanowana.
W ocenie Polskiej Izby Turystyki podróżni nie mają również prawa do skorzystania z ochrony zapewnionej przez wskazany powyżej przepis art. 47, jeżeli stan nadzwyczajny lub wyjątkowy został ogłoszony wyłącznie na określonej części terytorium danego kraju, natomiast zaplanowany wyjazd ma się odbyć do innej części kraju, która nie jest położona w „najbliższym sąsiedztwie”. Ustawa nie precyzuje, jaka odległość będzie zaliczana do „najbliższego sąsiedztwa”, ale zapewne termin ten będzie interpretowany zawężająco i w rezultacie obszar zagrożenia zostanie ograniczony do kilkudziesięciu kilometrów.
Podróżny nie może na tej podstawie żądać zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ani odszkodowania za poniesioną szkodę (np. zwrotu dodatkowych kosztów poniesionych w związku z zaplanowanym wyjazdem).
Aby skutecznie odstąpić od umowy, podróżny powinien złożyć drugiej stronie umowy oświadczenie o odstąpieniu od umowy, wskazując na stosowną podstawę prawną oraz powołując się na zagrożenie zarażeniem koronawirusem. Celem ułatwienia postępowania dowodowego oświadczenie najlepiej złożyć na piśmie (o ile to możliwe – za pomocą przesyłki listowej poleconej). Jeżeli przedsiębiorca turystyczny nie uwzględni roszczenia turysty, konieczne może okazać się dochodzenie swoich praw przed sądem w trybie postępowania cywilnego o zapłatę.
Jeżeli turysta zrezygnuje z wycieczki, przedsiębiorca ma prawo do zwrotu środków
Specustawa dotycząca zapobiegania, przeciwdziałania i zwalczania koronawirusa wskazuje dodatkowo na możliwość skorzystania przez podróżnych z prawa do odstąpienia od umowy na podstawie przepisu art. 47 ustawy o imprezach turystycznych.
Art. 13 ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych
„W przypadku, gdy podróżny odstąpi od umowy w trybie określonym w art. 47 ust. 4 ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 548) lub organizator turystyki rozwiąże umowę o udział w imprezie turystycznej w trybie określonym w art. 47 ust. 5 pkt 2 tej ustawy, które to odstąpienie od umowy lub rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, przedsiębiorcy turystycznemu przysługuje zwrot wpłat przekazanych na Turystyczny Fundusz Gwarancyjny, o którym mowa w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2214)”.
Jeżeli podróżny skorzysta z przysługującego mu prawa i odstąpi od umowy, wówczas organizator imprezy turystycznej jest uprawniony do zwrotu wpłaty przekazanej na rzecz Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego – o ile odstąpienie od umowy nastąpiło „w bezpośrednim związku” z epidemią COVID-19.
Specustawa przewiduje, że uprawnienie przedsiębiorcy jest ograniczone w czasie – przedsiębiorca turystyczny może wystąpić do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego o zwrot wpłaty, nie później niż w terminie 60 dni od dnia odstąpienia od umowy lub rozwiązania umowy przez podróżnego.
Odwołanie urlopu z powodu koronawirusa - zmiana warunków umowy
Odwołanie urlopu z powodu koronawirusa nie jest jedyną możliwością – w określonych sytuacjach biuro podróży ma prawo do dokonania zmiany warunków umowy w sposób jednostronny.
Może tak się stać na podstawie przepisu art. 46 ust. 1 ustawy o imprezach turystycznych, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:
- przedsiębiorca turystyczny zastrzegł sobie prawo do zmian w umowie;
- zmiana jest nieznaczna;
- podróżny zostaje poinformowany o zmianie w sposób jasny, zrozumiały oraz widoczny, na trwałym nośniku.
Za trwały nośnik należy uznać nie tylko dokument w postaci papierowej, lecz także wiadomość wysłaną za pośrednictwem e-maila, o ile zawiera wszystkie niezbędne informacje.
Jeżeli biuro podróży chce zmienić główne warunki umowy (np. lokalizację pobytu w rozumieniu zmiany miejscowości, a nie zmiany hotelu), musi poinformować turystę o propozycji zmiany umowy. W takiej sytuacji przedsiębiorca turystyczny ma obowiązek wyznaczenia swojemu klientowi stosownego terminu na odpowiedź. Podróżny może:
- przyjąć proponowaną zmianę umowy (w przypadku obniżenia jakości wyjazdu lub jego ceny – za obniżeniem ceny usługi);
- odstąpić od umowy za zwrotem wszystkich wniesionych wpłat i bez obowiązku wniesienia opłaty za odstąpienie,
- odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej oraz przyjąć zastępczą imprezę turystyczną.