Wypłata części wynagrodzenia w gotówce — czy to możliwe?

Jeszcze kilka lat temu sugerowaną przez przepisy Kodeksu pracy formą wypłaty wynagrodzenia była płatność w gotówce. Realizacja obowiązku przekazania pensji w inny sposób była dopuszczalna jedynie wówczas, gdy stanowił tak układ zbiorowy pracy (UZP) lub pracownik wyraził uprzednio zgodę na piśmie. Regulacje prawne uległy całkowitej zmianie, obecnie bowiem preferowana jest płatność przelewem na wskazany przez zatrudnionego rachunek płatniczy. W tym miejscu powstaje pytanie, czy wypłata wynagrodzenia może mieć mieszany charakter, inaczej mówiąc, czy wypłata części wynagrodzenia w gotówce jest zgodne z przepisami? ? Staramy się to wyjaśnić w niniejszym artykule.

Forma i tryb wypłaty wynagrodzenia za pracę – jak to wygląda od strony prawnej?

Postępowanie w zakresie wypłaty wynagrodzenia za pracę zostało określone w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp).

Częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne wyłącznie w przypadkach, gdy:

• przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy,
• wynika to z postanowień UZP.

Częściowa realizacja wypłaty należności pracowniczych w naturze odnosi się do pracowników należących do niektórych grup zawodowych, którzy mogą np. otrzymywać deputaty stanowiące równowartość ustalonej w ustawie bądź w UZP części wynagrodzenia za pracę.

Od stycznia 2019 roku art. 86 § 3 kp określający sposób wypłaty wynagrodzenia za pracę uległ zmianie w zakresie domyślnej formy wypłaty pensji pracownikowi. Po nowelizacji preferowaną formą realizacji obowiązku wypłaty zarobków przez pracodawcę jest przelew środków pieniężnych na wskazany przez pracownika rachunek płatniczy. Druga możliwość to – jak dotychczas – wypłata wynagrodzenia w gotówce, przy czym pracownik musi złożyć wniosek w tej sprawie (może być przekazany przez pracownika zarówno w postaci papierowej, jak i drogą elektroniczną).  

Przepisy Kodeksu pracy przewidują zatem dwa sposoby realizacji obowiązku wypłaty wynagrodzenia:

• przelew na rachunek płatniczy wskazany przez pracownika lub 
• wypłata wynagrodzenia w gotówce do rąk własnych pracownika, pod warunkiem jednak, że pracownik złożył pracodawcy wniosek w tej sprawie (w postaci papierowej lub elektronicznej).

Pracodawca nie może zatem dokonać wypłaty w innym trybie niż ten, jaki określono w art. 86 § 3 kp (np. za pośrednictwem przekazu nadanego w placówce pocztowej).

Należy podkreślić, że pracodawca jest uprawniony do zażądania od pracownika numeru jego rachunku płatniczego, jeżeli nie złożył on wniosku o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych. Uprawnienie to wynika wprost z art. 22(1)  § 3 pkt 5 kp.

Co do zasady pracownik otrzymuje wynagrodzenie w złotówkach. W szczególnych sytuacjach wypłata może nastąpić w obcej walucie, musi to jednak wynikać wprost z przepisów ustawowych. 

Wynagrodzenie wypłacane w gotówce oraz przelewem – czy to jest dopuszczalne?

Powyżej przytoczone wyjaśnienia dotyczące płatności, wynikające z regulacji kodeksowych przewidują, że obowiązek realizacji wypłaty wynagrodzenia następuje za pośrednictwem przelewu na rachunek bankowy wskazany przez pracownika lub poprzez wypłatę w formie gotówkowej, jeżeli takie jest życzenie pracownika, który złożył stosowny wniosek w tej sprawie. Powstaje jednak pytanie, czy jest możliwe połączenie tych dwóch sposobów płatności, a więc, czy pracownik może otrzymywać jednocześnie część wynagrodzenia przelewem bankowym, a pozostałe należności w gotówce?

Przepisy Kodeksu pracy rzeczywiście nie odnoszą się do tej kwestii, czy to jednak oznacza, że nie ma takiej możliwości?

Warto przede wszystkim przyjrzeć się zapisowi art. 86 § 3 kp – w myśl tego zapisu zarówno przelew wynagrodzenia, jak i wypłata w gotówce są równoważnymi formami spełnienia obowiązku wypłaty przez pracodawcę wynagrodzenia. W większości przypadków będą stanowić wobec siebie alternatywę. Czy jednak pracownik może wystąpić z wnioskiem o wypłatę wynagrodzenia w gotówce i w formie przelewu bankowego jednocześnie?

Przede wszystkim należy podkreślić, że przepisy Kodeksu pracy nigdzie nie zawierają wyraźnego zakazu stosowania mieszanego sposobu realizacji płatności – z formalnego punktu widzenia jest to zatem czynność legalna. Jak już wspomniano, obydwie formy wypłaty są równoważne, w konsekwencji zastosowanie ich równolegle można uznać za zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Wreszcie bodaj najistotniejsza kwestia – jedynym dysponentem wynagrodzenia za pracę jest pracownik. Jeżeli uzna on za właściwe podzielenie wynagrodzenia na część realizowaną w formie przelewu i wypłacaną w gotówce, to pracodawca powinien postępować zgodnie z wolą pracownika. 

Przykład 1.

Pracownik otrzymywał dotychczas na konto bankowe wynagrodzenie za pracę obejmujące także premie miesięczne i kwartalne. Z początkiem roku 2024 złożył pracodawcy wniosek, aby poczynając od lutego 2024 roku, część poborów w ramach premii była płatną gotówką, natomiast wynagrodzenie zasadnicze tak jak do tej pory, czyli z pośrednictwem przelewu. Pracownik uzasadnił tę zmianę względami osobistymi, rodzinnymi. Pracodawca wyraził zgodę, uznając wniosek pracownika za zasadny. 

Wypłata części wynagrodzenia w gotówce – podsumowanie

Już od kilku lat domyślną formą wypłaty wynagrodzenia za pracę jest przelew na konto bankowe wskazane przez pracownika. Nie oznacza to jednak, że płatność w gotówce jest niemożliwa – pracownik może otrzymywać pobory w ten sposób, musi tylko złożyć pracodawcy wniosek w tej sprawie. Czy jest natomiast możliwa wypłata w systemie mieszanym, czyli częściowo przelewem i w gotówce? Przepisy Kodeksu pracy nie ustanawiają zakazu takiego postępowania. Pracownik będący dysponentem wynagrodzenia ma prawo wnioskować do pracodawcy o realizację wypłacania pensji w taki sposób.