Pracodawca jako dłużnik – co z wypłatami pracowników?

Przedsiębiorcy prowadzący firmy często posiłkują się różnego rodzaju kredytami lub pożyczkami. Wszystko jest w porządku, kiedy raty pożyczki czy kredytu są na bieżąco spłacane, jednak zdarzają się sytuację, gdy przedsiębiorca zaczyna zalegać z regulacją tych zobowiązań, a z czasem dochodzi do sytuacji, gdy bank wypowiada umowę kredytu czy pożyczki i występuje na drogę sądową, a następnie uzyskuje tytuł wykonawczy uprawniający do prowadzenia egzekucji przeciwko przedsiębiorcy. Co w przypadku gdy pracodawca jako dłużnik nie wypłaca pracownikowi wynagrodzenia? Wyjaśniamy!

Wszczęcie egzekucji wobec dłużnika będącego pracodawcą

Artykuł 799 Kodeksu postępowania cywilnego wymienia sposoby prowadzenia egzekucji, wskazując, że wniosek o wszczęcie egzekucji lub żądanie przeprowadzenia egzekucji z urzędu umożliwia prowadzenie egzekucji według wszystkich dopuszczalnych sposobów, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Skierowanie egzekucji do nieruchomości dłużnika oraz składników jego majątku, do których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio, jest możliwe tylko na wniosek wierzyciela. Wierzyciel może wskazać wybrany przez siebie sposób albo sposoby egzekucji. Organ egzekucyjny stosuje sposób egzekucji najmniej uciążliwy dla dłużnika. Jeżeli egzekucja z 1 części majątku dłużnika oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela, dłużnik może żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku.

W pierwszej kolejności w przypadku egzekucji komorniczej zajmowane są konta bankowe przedsiębiorcy, dlatego pojawia się pytanie, co w takim przypadku z wypłatami pracowników zatrudnianych przez przedsiębiorcę?

Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego następuje poprzez zawiadomienie banku o dokonaniu zajęcia rachunku do wysokości kwoty będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi przez komornika prowadzącego postępowania. 

Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego dokonywane jest z chwilą wszczęcia postępowania. Ponadto komornik wzywa bank, aby ten bez zgody komornika nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, a także, by przekazywał bezzwłocznie zajętą kwotę na pokrycie należności albo zawiadomił komornika w terminie 7 dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty. 

Wniosek o zwolnienie wynagrodzeń pracowniczych 

Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego przez komornika może narazić pracodawcę na brak możliwości wypłat pracownikom, chyba że podejmie on działania mające na celu zezwolenie przez komornika wypłaty przez bank z zajętego rachunku środków na wynagrodzenia pracownicze. 

Niedopełnienie tego obowiązku przez pracodawcę skutkować będzie złożeniem wypowiedzeń umów o pracę z winy pracodawcy przez pracowników, a w konsekwencji może doprowadzić do upadłości firmy, a nawet może narazić pracodawcę na odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Zgodnie z art. 890 § 1 kpc zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego dłużnika jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zakazie wypłat z tego rachunku i obejmuje również kwoty, których nie było na rachunku bankowym w chwili jego zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia oraz które zostały wpłacone na inny rachunek, otwarty po dokonaniu zajęcia.

Zakaz wypłat wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez komornika w prowadzonym przez niego postępowaniu egzekucyjnym nie dotyczy bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania do wysokości przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

W tym przypadku bank dokona wypłat na podstawie zezwolenia komornika.

Zwolnienie środków na wypłatę bieżącego wynagrodzenia

Z perspektywy powoływanego artykułu najważniejsze jest, aby wniosek dotyczył wypłaty wynagrodzenia bieżącego. Ustalenie, czy wynagrodzenie jest bieżące, wymaga sięgnięcia do przepisów Kodeksu pracy regulujących kwestię wypłaty wynagrodzeń. I tak wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie.

Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym.

Przykład 1.

Pani Anna jest przedsiębiorcą – prowadzi firmę zajmującą się produkcją mebli. Kobieta w swojej firmie zatrudnia 12 pracowników. Przeciwko pani Annie komornik prowadzi egzekucję. Kobieta ma zajęte rachunki bankowe, na które otrzymuje zapłatę za sprzedane produkty. Pani Anna 1 maja 2023 roku złożyła wniosek o zwolnienie środków na wypłaty pracowników przez komornika za kwiecień. W tym wypadku należy uznać, że wniosek ten dotyczy wypłat bieżącego wynagrodzenia, dlatego komornik powinien go uwzględnić.

Przykład 2.

Pani Anna jest przedsiębiorcą – prowadzi firmę zajmującą się produkcją mebli. Kobieta w swojej firmie zatrudnia 12 pracowników. Przeciwko pani Annie komornik prowadzi egzekucję. Kobieta ma zajęte rachunki, na które otrzymuje zapłatę za sprzedane produkty. Pani Anna 11 maja 2023 roku złożyła wniosek o zwolnienie środków na wypłaty pracowników przez komornika za kwiecień. W tym wypadku w świetle poglądu Sądu Najwyższego wniosek ten dotyczy wypłat bieżącego wynagrodzenia, dlatego komornik powinien go uwzględnić.

Odmowa zwolnienia środków na wynagrodzenia – co robić w takiej sytuacji?

Odmowa zwolnienia środków na wynagrodzenie pracowników lub uwzględnienie wniosku dłużnika o zwolnienie środków na wynagrodzenie następuje w formie postanowienia.

Skargę na czynność komornika wnosi się w terminie tygodniowym od dnia, w którym dłużnik odebrał postanowienie oddalające jego wniosek o zwolnienie wypłat na wynagrodzenia pracowników albo zaniechał rozpoznania wniosku dłużnika o zwolnienie środków na wypłaty dla pracowników.

Komornik w terminie 3 dni od dnia otrzymania skargi na czynność komornika sporządza uzasadnienie zaskarżonej czynności, o ile nie zostało ono sporządzone wcześniej, albo przyczyn jej zaniechania i przekazuje je wraz ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu, chyba że skargę w całości uwzględnia.

O uwzględnieniu skargi komornik zawiadamia skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy.

Jeśli skarga nie została uwzględniona przez komornika, wówczas zostaje przekazana do sądu, przy którym działa komornik celem jej rozpoznania.

Sąd, rozpoznając skargę na zaniechanie czynności przez komornika, może:

• skargę oddalić;
• skargę uwzględnić i uchylić zaskarżoną czynność;
• wydać komornikowi zarządzenia nadzorcze, np. nakazać uwzględnić wniosek dłużnika o zwolnienie środków na wypłaty;
• skargę odrzucić.

Skarga podlega odrzuceniu, gdy nie zostały dochowane wymogi formalne pomimo wezwania do ich uzupełnienia.

Skarga zostaje oddalona, gdy sąd uzna, że komornik postąpił prawidłowo.

Strona skarżąca czynność komornika może domagać się zwrotu kosztów postępowania od komornika, w wypadku uwzględnienia skargi. Sąd zasądzi od komornika na rzecz skarżącego zwrot kosztów postępowania w przypadku oczywistego naruszenia prawa przez komornika.

Ponadto w ramach nadzoru judykacyjnego, przewidzianego w art. 759 § 2 kpc, rozpoznając skargę, sąd ma możliwość weryfikacji podejmowanych przez komornika czynności i wydania mu zarządzeń. Powoływany przepis nie precyzuje szczegółowo uprawnień sądu, zatem wszystko zależy od sądu rozpoznającego skargę. 

Pracodawca jako dłużnik – co z wypłatami pracowników?

Pracodawca jako dłużnik powinien przede wszystkim pamiętać, że zgodnie z art. 282 § 1 pkt 1 kp pracodawca jest obowiązany terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie. 

Ponadto pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi należnego wynagrodzenia w terminie, musi liczyć się z tym, że pracownik rozwiąże z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 § 11 kp z powodu dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

W wyroku Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2000 roku (sygn.I PKN 516/99) wskazano, że „pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi w terminie całości wynagrodzenia, ciężko narusza swój podstawowy obowiązek z winy umyślnej, choćby z przyczyn niezawinionych nie uzyskał środków finansowych na wynagrodzenia”.

Pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi w terminie wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę, musi liczyć się z koniecznością zapłaty odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia za pracę, w tym także odsetek od części wynagrodzenia, od której pracodawca odprowadził składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczkę na podatek dochodowy.