Zwolnienie kobiety w ciąży - czy jest możliwe?
Dwa dni temu dowiedziałam się, że jestem w ciąży. Czy muszę o tym poinformować mojego pracodawcę? Boję się, że jak się dowie, to mnie zwolni. Czy zwolnienie kobiety w ciąży jest możliwe, jeżeli jestem zatrudniona na umowę na czas nieokreślony? Proszę o pomoc.
Wanda, Kraków
Przepisy prawa pracy mówią, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą będącą w ciąży lub w trakcie urlopu macierzyńskiego. Istnieje wyjątek od tych uregulowań. Chodzi o przypadek, kiedy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, lecz tej decyzji nie można podjąć bez zgody organizacji związkowej w zakładzie, jeżeli takowa istnieje. Zwolnienie kobiety w ciąży jest więc możliwe, ale tylko w opisanych poniżej przypadkach.
Kiedy zwolnienie kobiety w ciąży jest możliwe?
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika zostało dokładnie opisane w Kodeksie pracy. W związku z tym do przyczyn takiego rozwiązania możemy zaliczyć:
- ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Sytuacją, w której zwolnienie kobiety w ciąży jest możliwe, bez względu na stan, jest przypadek ogłoszenia upadłości lub likwidacji przez pracodawcę. Zwolnieniu podlega wtedy każdy pracownik, bez względu na okoliczności uzasadniające ochronę przed zwolnieniem. Jednak i w tym wypadku, jeśli w zakładzie pracy działa organizacja związkowa, pracodawca swoją decyzję musi najpierw z nią skonsultować.
Jeżeli w zakładzie pracy trwają zwolnienia grupowe, to pracodawca może zastosować wypowiedzenie zmieniające, czyli zmianę warunków płacy i pracy. Ochrona przed zwolnieniem jest w tym wypadku realizowana tylko częściowo. Jednak w myśl zasady, że nie można kobiecie w ciąży pogarszać warunków płacy, do dnia porodu będzie jej przysługiwał dodatek wyrównawczy do wynagrodzenia.
Przykład 1.
Pani Anna jest zatrudniona na umowę o pracę, a okres jej wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. 28 lutego 2023 r. pracodawca daje jej wypowiedzenie, a jej umowa ma rozwiązać się 31 maja 2023 r. 2 marca lekarz potwierdził że pani Anna jest w ciąży, dlatego przysługuje jej ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę.
Zwolnienie kobiety w ciąży – cofnięcie decyzji
W sytuacji, gdy pracodawca zwolni pracownicę, która zaszła w ciążę tuż przed wypowiedzeniem, będzie musiał przywrócić ją do pracy. Natomiast pracownica, która wypowiedziała umowę o pracę, nie wiedząc o swoim stanie, może cofnąć swoją decyzję.
Gdy pracodawca wypowiedział umowę o pracę, będąc nieświadomym stanu pracownicy, wówczas czynność ta w chwili jej zaistnienia będzie uznana za zgodną z prawem. Jednak pojawienie się nowych okoliczności spowoduje, że nie powinno ono wywołać skutków w postaci rozwiązania umowy. W takiej sytuacji pracodawca powinien wypowiedzenie wycofać. Jeśli tego nie zrobi, pracownica będzie mogła wnieść powództwo do sądu pracy.
W Kodeksie pracy nie ma zapisów o wycofywaniu wypowiedzenia, dlatego zgodnie z art. 300 kp w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego. Tu należy wziąć pod uwagę art. 61 kc: „Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią, a jego odwołanie jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej”. Spóźnienie się przez pracodawcę z cofnięciem wypowiedzenia spowoduje więc, że dla swojej skuteczności czynność ta będzie wymagała dobrowolnej zgody pracownicy. Przyjmuje się jednak, że jeżeli pracownik informuje o ciąży byłego pracodawcę, stanowi to już domniemaną zgodę na odwołanie wypowiedzenia. Pracodawca po cofnięciu wypowiedzenia przywraca pracownicę do pracy na poprzednim stanowisku.
Podobnie wygląda sytuacja, gdy to pracownica wypowie umowę o pracę. Wynika to z art. 88 § 1 kc: „Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie”. Pracownica w ciąży może powoływać się na błąd tylko w przypadku, gdy nie była świadoma ciąży, ponieważ w momencie składania oświadczenia nie wiedziała, że utraci uprawnienia związane z rodzicielstwem, np. urlop macierzyński lub urlop rodzicielski albo urlop wychowawczy. Oświadczenie woli o uchyleniu się od skutków złożonego wypowiedzenia powinno zostać dostarczone pracodawcy w ciągu 7 dni od daty wykrycia błędu, tj. od dnia uzyskania od lekarza informacji o ciąży (wyrok SN z 19 marca 2001 r. I PKN 156/1, wyrok SN z 4 kwietnia 2013 r. II PK 237/12).
Przykład 2.
W marcu 2023 r. pani Karolina wypowiedziała umowę o pracę z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia. Na początku kwietnia 2023 r. dowiedziała się, że jest w szesnastym tygodniu ciąży. Pani Karolina złożyła wniosek o wycofanie jej wypowiedzenia, ponieważ złożyła je pod wpływem błędu (nie wiedziała o ciąży). Pracodawca uznał jej oświadczenie woli za niebyłe i przywrócił ją do pracy.
Pracownica nie może się uchylić od skutków prawnych złożonego wypowiedzenia, jeżeli w chwili dokonywania powyższych czynności nie była w ciąży.
Podsumowując, pracownice w ciąży są szczególnie chronione przez prawo. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą będącą w ciąży. W Kodeksie pracy są jednak przepisy, dzięki którym taką pracownicę można zwolnić.