Kiedy pracownik może odejść z pracy bez okresu wypowiedzenia?

Od dłuższego czasu mój pracodawca nie wywiązywał się z podstawowych obowiązków wobec pracowników. Nieterminowe wypłaty wynagrodzenia, od dwóch lat brak urlopu dwutygodniowego to tylko niektóre z nich. Kiedy dostałam inną propozycje pracy, poinformowałam pracodawcę, że chcę odejść z pracy bez okresu wypowiedzenia. Szef powiedział, że jest to porzucenie stanowiska pracy i muszę mu wypłacić odszkodowanie. Czy tak jest faktycznie?

Anna, Wieleń 

Prawo do rozwiązania umowy o pracę ma nie tylko pracodawca – istnieją sytuacje, kiedy to pracownik może odejść z pracy bez okresu wypowiedzenia.

Jak można rozwiązać umowę?

Zarówno pracownik, jak i pracodawca w każdej chwili mogą rozwiązać umowę o pracę. Co do zasady można to zrobić za wypowiedzeniem, ale też w drodze porozumienia stron. Nie ma znaczenia, czy umowa jest zawarta na okres próbny, czas określony czy też na okres otwarty (nieokreślony). Kodeks pracy przewiduje następujące sytuacje dotyczące rozwiązania stosunku pracy:

• na mocy porozumienia stron;
• przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem);
• przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia);
• z upływem czasu, na który była zawarta.

Okresy wypowiedzeń umowy o pracę

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron może być dobrym posunięciem szczególnie dla pracownika, który chce zakończyć stosunek pracy jak najszybciej, ponieważ np. znalazł inną pracę. Rozwiązanie może być bowiem podpisane w dowolnym terminie, na jaki zgodzą się dwie strony – nawet tego samego dnia, którego została podjęta inicjatywa zakończenia współpracy.

• 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;
• 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie;
• 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Jak liczyć bieg wypowiedzenia?

Wielu pracowników, składając pracodawcy wypowiedzenie, zastanawia się, jak powinien być liczony jego okres. W pierwszej kolejności należy określić, czy czas wypowiedzenia umowy o pracę obejmuje tydzień czy miesiąc albo wielokrotność miesiąca, od tego bowiem zależy, jak wypowiedzenie będzie liczone. W przypadku gdy okres wypowiedzenia wynosi miesiąc, dwa lub trzy – momentem rozpoczęcia biegu wypowiedzenia jest pierwszy dzień kalendarzowy miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone wypowiedzenie.

Okres wypowiedzenia kończy się zatem z ostatnim dniem miesiąca. Jeśli liczony jest w tygodniach, momentem rozpoczęcia biegu wypowiedzenia będzie pierwsza niedziela występująca po dniu złożenia wypowiedzenia. Okres wypowiedzenia kończy się po upływie jednego lub dwóch tygodni kalendarzowych, gdzie sobota zawsze jest ostatnim dniem okresu wypowiedzenia.

Kiedy pracownik może odejść z pracy bez okresu wypowiedzenia?

Nieregularnie wypłacane pensje, narażanie pracownika na niebezpieczeństwo lub pogwałcenie jego praw do odpoczynku to tylko nieliczne przykłady przyczyn, dla których pracownik może odejść z pracy bez słowa. Dodatkowo pracodawca zobowiązany jest wówczas do wypłaty odszkodowania.

Zgodnie z art. 55 § 1–3 Kodeksu pracy pracownik ma prawo odejść z pracy bez okresu wypowiedzenia, jeżeli:

• zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe;
• pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.

Przykładami takich sytuacji mogą być nieterminowo wypłacane pensje bądź pogwałcenie godności osobistej pracownika, jak również nieudzielenie mu ustawowej przerwy w pracy. W myśl art. 55 § 1¹, jeżeli rozwiązanie umowy następuje z winy pracodawcy, pracownikowi przysługuje prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia danej umowy. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.

Zgodnie z art. 30 § 3 Kodeksu pracy rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie. Konieczne jest także wskazanie przyczyny tej decyzji. Niezastosowanie się pracownika do powyższych przepisów traktuje się jako porzucenie pracy. Wówczas pracodawca nie tylko nie musi wypłacać odszkodowania, ale ma również prawo zwolnić pracownika dyscyplinarnie.