Jak uzyskać polskie obywatelstwo?

Osoby przybywające lub zamieszkujące w Rzeczypospolitej Polskiej (RP) mogą korzystać z wielu praw na podobnych zasadach jak osoby posiadające polskie obywatelstwo. Jednak uzyskanie wszystkich uprawnień wymaga zmiany statusu prawnego poprzez nabycie obywatelstwa polskiego. Jakie są możliwości w tym zakresie – na ten temat piszemy poniżej.

Nabycie obywatelstwa polskiego – podstawa prawna

Zasady, warunki oraz tryb nabywania obywatelstwa polskiego określają przepisy Ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 roku o obywatelstwie polskim, zwanej dalej „u.o.p.”

Zgodnie z art. 4 wskazanej ustawy obywatelstwo polskie nabywa się:

• z mocy prawa,
• przez nadanie obywatelstwa polskiego,
• przez uznanie za obywatela polskiego.

Istnieje również możliwość uzyskania obywatelstwa polskiego przez jego przywrócenie. Jest to nieco odmienna procedura niż wyżej wymienione – polegająca na odzyskaniu tego obywatelstwa (temat ten wymaga odrębnego omówienia, w związku z czym został pominięty w treści niniejszego artykułu).

Nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa

Nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa ma zastosowanie w określonych ustawowo przypadkach w odniesieniu do osób małoletnich.

Art. 14 u.o.p. stanowi, że małoletni nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie, jeżeli:

1. co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim;
2. urodził się na terytorium RP, a jego rodzice są nieznani, nie mają żadnego obywatelstwa lub ich obywatelstwo jest nieokreślone.

Ponadto, małoletni nabywa obywatelstwo polskie, gdy został znaleziony na terytorium RP, a jego rodzice są nieznani.

Do nabycia obywatelstwa polskiego przez repatriację stosuje się odrębne przepisy, czyli Ustawę z dnia 9 listopada 2000 roku o repatriacji.

Nadanie obywatelstwa polskiego

Kolejnym sposobem na uzyskanie obywatelstwa polskiego jest skierowanie wniosku w tej sprawie do Prezydenta RP, ten bowiem może nadać cudzoziemcowi obywatelstwo polskie na podstawie art. 18 u.o.p.

Nadanie obywatelstwa polskiego następuje na wniosek cudzoziemca, z tym że w odniesieniu do małoletniego cudzoziemca wniosek kierują przedstawiciele ustawowi.

Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego zawiera:

1. dane cudzoziemca;
2. adres zamieszkania;
3. informacje o rodzicach cudzoziemca i dalszych wstępnych, jeżeli mieli obywatelstwo polskie;
4. informacje o posiadaniu obywatelstwa polskiego w przeszłości, jego utracie oraz dacie nabycia obywatelstwa innego państwa;
5. informacje o źródłach utrzymania cudzoziemca, jego osiągnięciach zawodowych, działalności politycznej i społecznej;
6. informację o znajomości przez cudzoziemca języka polskiego;
7. dane małżonka cudzoziemca;
8. informację, czy cudzoziemiec ubiegał się o nabycie obywatelstwa polskiego w przeszłości;
9. uzasadnienie.

Do wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego należy dołączyć:

• dokumenty potwierdzające dane i informacje zawarte we wniosku, wskazane powyżej w wyliczeniu (pkt 1, 5 i 7);
• posiadane dokumenty potwierdzające informacje wspomniane wyżej w wyliczeniu w pkt 3 i 4;
• fotografie osób objętych wnioskiem.

Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego składa się na formularzu, którego wzór określono w załączniku nr 1 do Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 sierpnia 2012 roku w sprawie określenia wzoru formularza wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego, wymogów dotyczących fotografii dołączanej do wniosku oraz wzorów aktu nadania obywatelstwa polskiego i zawiadomienia o odmowie nadania obywatelstwa polskiego, dalej jako „rozp. Prezydenta RP z dnia 7 sierpnia 2012 roku”.

Wojewoda i konsul przekazują Prezydentowi RP, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw wewnętrznych (dalej jako „MSWiA”), wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego wraz z dokumentami wymaganymi na podstawie przepisów u.o.p. oraz własną opinią. Ponadto MSWiA – przed przekazaniem wniosku Prezydentowi RP – zwraca się do Komendanta Głównego Policji, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), a w razie potrzeby do innych organów, o udzielenie informacji, które mogą mieć istotne znaczenie w sprawie o nadanie obywatelstwa polskiego, i sporządza opinię dotyczącą wniosku. Wymienione powyżej organy są obowiązane udzielić pisemnej informacji, w terminie 30 dni od dnia otrzymania zapytania. W szczególnie uzasadnionych przypadkach termin ten można przedłużyć do 3 miesięcy, o czym organ obowiązany do udzielenia informacji powiadamia MSWiA.

Prezydent RP po otrzymaniu wniosku może także zwrócić się do właściwych organów, organizacji lub instytucji o udzielenie informacji, które mogą mieć istotne znaczenie w sprawie o nadanie obywatelstwa polskiego. Tryb oraz terminy udzielenia informacji przez te podmioty jest analogiczny jak w przypadku wniosku o udzielenie informacji kierowanego przez MSWiA.

Szef Kancelarii Prezydenta RP sporządza akty nadania obywatelstwa polskiego i zawiadomienia o odmowie nadania tego obywatelstwa. Akt nadania obywatelstwa i zawiadomienie o odmowie jego nadania zawierają:

• informację o treści postanowienia Prezydenta RP, datę jego wydania i numer;
• dane cudzoziemca, którego akt nadania obywatelstwa polskiego albo zawiadomienie o odmowie nadania obywatelstwa dotyczy:

1. imię (imiona) i nazwisko,
2. datę i miejsce urodzenia,
3. imię ojca i imię matki;

• oznaczenie organu sporządzającego akt nadania obywatelstwa polskiego lub zawiadomienie o odmowie nadania obywatelstwa oraz datę sporządzenia aktu albo zawiadomienia.

Szef Kancelarii Prezydenta RP przekazuje ponadto – w celu doręczenia wnioskodawcy – akty nadania obywatelstwa polskiego i zawiadomienia o odmowie nadania obywatelstwa:

1. ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych (MSZ) – jeżeli akt nadania obywatelstwa polskiego albo zawiadomienie o odmowie nadania obywatelstwa dotyczy cudzoziemca, którego wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego został złożony za pośrednictwem konsula;
2. wojewodzie, który przyjął wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego.

Następnie MSZ, także za pośrednictwem konsula, który przyjął wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego, doręcza wnioskodawcy akt nadania obywatelstwa albo zawiadomienie o odmowie jego nadania.

W przypadku gdy przyjmującym wniosek był wojewoda, to on doręcza wnioskodawcy akt nadania obywatelstwa polskiego albo zawiadomienie o odmowie nadania obywatelstwa.

Uznanie za obywatela polskiego

Przepisy u.o.p. przewidują także procedurę uznania cudzoziemca za obywatela polskiego, jeżeli dana osoba ma możliwość spełnienia ustawowych kryteriów. Zgodnie z art. 30 ust. 1 u.o.p. za obywatela polskiego uznaje się:

1. cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium RP co najmniej od 3 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej (UE) lub prawa stałego pobytu, który posiada w RP stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;

2. cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium RP co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub prawa stałego pobytu, który:

• pozostaje co najmniej od 3 lat w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim, lub
• nie ma żadnego obywatelstwa;

3. cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium RP co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z posiadaniem statusu uchodźcy nadanego w RP;

4. małoletniego cudzoziemca przebywającego na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub prawa stałego pobytu, którego jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie z rodziców, nieposiadające obywatelstwa polskiego, wyraziło zgodę na to uznanie;

5. małoletniego cudzoziemca przebywającego na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub prawa stałego pobytu, którego co najmniej jednemu z rodziców zostało przywrócone obywatelstwo polskie, a drugie z rodziców, nieposiadające obywatelstwa polskiego, wyraziło zgodę na to uznanie;

6. cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie i legalnie na terytorium RP co najmniej od 10 lat, który spełnia łącznie następujące warunki:

• posiada zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub prawo stałego pobytu,
• posiada w RP stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;

7. cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium RP co najmniej od roku na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z polskim pochodzeniem lub posiadaną Kartą Polaka.

Cudzoziemiec ubiegający się o uznanie za obywatela polskiego, z wyłączeniem małoletnich osób, jest obowiązany mieć znajomość języka polskiego potwierdzoną urzędowym poświadczeniem, o którym mowa w art. 11a Ustawy z dnia 7 października 1999 roku o języku polskim, na poziomie biegłości językowej co najmniej B1, świadectwem ukończenia szkoły w RP lub świadectwem ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim.

Cudzoziemcowi odmawia się uznania za obywatela polskiego w następujących przypadkach:

• jeżeli nie spełnia wymogów określonych w art. 30 u.o.p. (patrz: wyżej),
• gdy nabycie przez niego obywatelstwa polskiego stanowi zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Przykład 1.

Cudzoziemiec przebywa na terytorium RP nieprzerwanie od ponad 10 lat. Podstawą jego pobytu jest zezwolenie na pobyt stały. Osoba ta dysponuje w Polsce stabilnym i regularnym źródłem dochodu oraz tytułem prawnym do zajmowania lokalu mieszkalnego. Umiejętności językowe w zakresie znajomości języka polskiego także nie budzą żadnych wątpliwości. Cudzoziemiec wystąpił z wnioskiem o uznanie za obywatela polskiego. W stosunku do wnioskodawcy nie wykazano negatywnych przesłanek w przedmiocie omawianej procedury (nie występuje zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa). W tej sytuacji można uznać, że nadanie cudzoziemcowi obywatelstwa polskiego w drodze uznania jest w pełni uzasadnione.

Przykład 2.

Cudzoziemiec zamieszkuje w RP ponad 2 lata na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z posiadaniem statusu uchodźcy nadanego w RP. Wspomniana osoba wystąpiła o uznanie za obywatela polskiego. Wojewoda – przed wydaniem decyzji – zwrócił się do dyrektora delegatury ABW, czy nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego nie stanowi zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa. Z przeprowadzonych czynności sprawdzających wynikało, że wnioskodawca jest od ponad roku związany z ruchem ekstremistycznym działającym w jednym z państw poza Europą. Analiza aktywności cudzoziemca z ostatnich miesięcy wskazuje na radykalizację jego postawy, co w konkretnych uwarunkowaniach, może stanowić niebezpieczeństwo dla innych osób. W konsekwencji osobie składającej wniosek odmówiono uznania za obywatela polskiego.

Wniosek o uznanie za obywatela polskiego powinien obejmować poniższe informacje:

1. dane cudzoziemca;
2. adres zamieszkania;
3. informacje o źródłach utrzymania cudzoziemca w RP, zajmowanym przez niego lokalu, jego osiągnięciach zawodowych, działalności politycznej i społecznej;
4. dane małżonka cudzoziemca;
5. informację, czy cudzoziemiec ubiegał się o nabycie obywatelstwa polskiego w przeszłości oraz czy miał obywatelstwo polskie;
6. uzasadnienie.

Obcokrajowiec sprawujący władzę rodzicielską nad małoletnim cudzoziemcem umieszcza dodatkowo we wniosku: dane małoletniego oraz informację, czy i przed jakim organem zostały złożone oświadczenia o wyrażeniu zgody na nabycie obywatelstwa. We wniosku umieszcza się również imię i nazwisko oraz adres zamieszkania przedstawiciela ustawowego.

Do wniosku o uznanie za obywatela polskiego dołącza się dokumenty potwierdzające dane i informacje zawarte we wniosku (pkt 1, 3 i 4 wyliczenia powyżej) lub dane dotyczące małoletniego oraz posiadane dokumenty potwierdzające informacje, czy cudzoziemiec ubiegał się o nabycie obywatelstwa polskiego w przeszłości oraz czy miał obywatelstwo polskie.

Załącznikiem do wniosku są ponadto urzędowe poświadczenie znajomości języka polskiego na niezbędnym poziomie, świadectwo ukończenia szkoły w RP lub świadectwo ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim, w przypadku gdy jest wymagane. Do wniosku dołącza się również fotografie osób objętych wnioskiem.

Jeżeli wniosek o uznanie cudzoziemca za obywatela polskiego został złożony w czasie:

• gdy w stosunku do tego cudzoziemca jest prowadzone postępowanie o nadanie obywatelstwa polskiego – postępowanie w sprawie o uznanie za obywatela polskiego umarza się,
• gdy wobec tego cudzoziemca jest prowadzone postępowanie o przywrócenie obywatelstwa polskiego – postępowanie o uznanie za obywatela polskiego zawiesza się do czasu zakończenia postępowania o przywrócenie obywatelstwa polskiego.

Wojewoda przed wydaniem decyzji w sprawie uznania cudzoziemca za obywatela polskiego zwraca się do komendanta wojewódzkiego Policji, dyrektora delegatury ABW, a w razie potrzeby do innych organów, o udzielenie informacji, czy nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego nie stanowi zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Jak uzyskać polskie obywatelstwo? Podsumowanie

Krajowe przepisy, czyli przede wszystkim ustawa o obywatelstwie polskim oraz regulacje wykonawcze wydane na jej podstawie, w sposób precyzyjny normują kwestie dotyczące uzyskiwania statusu obywatela RP. Możemy, posługując się zapisami prawnymi, wskazać 3 rodzaje procedur obowiązujących w tym zakresie, a mianowicie: nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa, nadanie obywatelstwa polskiego oraz uznanie za obywatela polskiego. Ustawa o obywatelstwie polskim przewiduje również możliwość uzyskania obywatelstwa polskiego przez jego przywrócenie. Tę instytucję prawną pominięto w niniejszym artykule ze względu na jej odrębny charakter, ponadto odnosi się ona do osób, które posiadały już polskie obywatelstwo, lecz wskutek pewnych okoliczności je utraciły. Wniosek o nadanie obywatelstwa składa się Prezydentowi RP, natomiast z wnioskiem o uznanie za obywatela polskiego należy się zwrócić do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby objętej postępowaniem, który także podejmuje decyzję w sprawie uznania cudzoziemca za obywatela RP.