Kim jest kurator i jak nim zostać?

Często słyszy się w mediach o pracy kuratora – zawód ten kojarzy się zazwyczaj z przestępstwami i nadzorem nad trudną młodzieżą. Praca kuratora jest jednak o wiele bardziej skomplikowana. Kurator sądowy jest funkcjonariuszem publicznym i nie każdy może nim zostać.

Jak wygląda praca kuratora?

Kuratorów sądowych można podzielić na:

• kuratorów dla dorosłych, którzy wykonują orzeczenia w sprawach karnych;
• kuratorów rodzinnych wykonujących orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich.

Kuratorów można podzielić także na:

• zawodowych oraz
• społecznych, którzy pełnią swoje zadania społecznie.

Kurator zawodowy i społeczny mają zbliżony charakter pracy, ale różnią się pod względem wynagrodzeń oraz wymogów stawianych osobie chcącej podjąć się danej funkcji. Przyjęło się, że kuratorzy zawodowi zajmują się wykonywaniem orzeczeń sądu w sprawach karnych dotyczących dorosłych. Kuratorzy społeczni, określani też mianem „rodzinnych”, zajmują się przede wszystkim rodzinami oraz nieletnimi. Należy pamiętać, że kurator wykonuje pracę społeczną i w każdym dniu spotyka się z osobami z różnych środowisk. Szczegółowe obowiązki kuratora wynikają z ustawy o kuratorach sądowych.

Co do zasady każdy kurator ma pod sobą określoną liczbę podopiecznych, nad którymi sprawuje nadzór i pomaga w codziennych sprawach. Jest przede wszystkim odpowiedzialny za odbywanie wizyt u podopiecznych, którzy mogą mieszkać w miejscach, gdzie bywa niebezpiecznie. Do jego codziennych obowiązków należy wypełnianie sprawozdań i kart dozoru, z których później jest rozliczany; zadania te często wykonuje już poza standardowymi godzinami pracy.

Główne zadania kuratora to:

• ocena sytuacji, w jakiej znajduje się podopieczny;
• motywowanie i wprowadzanie zmian w życiu osoby, nad którą sprawuje nadzór;
• kontrola i rozliczanie z wykonywania zadań zaleconych przez sąd;
• interwencje u podopiecznego;
• pisanie opinii i sprawozdań z postępów;
• wnioskowanie o zmiany środków wychowawczych.

Kurator zawodowy ma m.in. prawo do:

• odwiedzin w godzinach od 7:00 do 22:00 osób objętych postępowaniem (w miejscu zamieszkania, pobytu, w zakładach zamkniętych);
• żądania okazania dokumentu pozwalającego na stwierdzenie tożsamości przez osobę objętą postępowaniem;
• żądania niezbędnych wyjaśnień i informacji od podopiecznych;
• przeglądania akt sądowych i sporządzania z nich odpisów oraz dostępu do dokumentacji dotyczącej osób objętych postępowaniem;
• żądania pomocy w wykonywaniu czynności służbowych (od Policji, innych organów lub instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, stowarzyszeń i organizacji społecznych w zakresie ich działania, a także od osób fizycznych).

Co istotne, takie uprawnienia przysługują też kuratorowi społecznemu w związku z wykonywaniem przez niego czynności zleconych przez sąd lub kuratora zawodowego.

Kurator – jak nim zostać?

Aby zostać kuratorem, należy spełnić szereg wymagań. Według ustawy o kuratorach sądowych kuratorem zawodowym może zostać osoba:

• posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
• nieskazitelnego charakteru;
• zdolna ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego;
• która ukończyła wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne wyższe studia magisterskie i studia podyplomowe z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych;
• odbyła aplikację kuratorską;
• zdała egzamin kuratorski.

Aplikacja kuratorska co do zasady odbywa się w placówkach sądu okręgowego. Aby ją odbyć, należy dostarczyć do prezesa danego sądu dokumenty takie jak: podanie o przyjęcie na aplikację, życiorys wraz z listem motywacyjnym, kwestionariusz osobowy, odpis dyplomu poświadczający ukończenie wymaganych studiów, informację z Krajowego Rejestru Karnego, świadectwo zdrowia. Sama aplikacja kuratorska trwa 12 miesięcy, podczas których poznaje się: zasady funkcjonowania i działalności sądu, zakładów penitencjarnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych i leczniczo-terapeutycznych, zasady pracy kuratora sądowego. Przez cały okres aplikacji kandydat podlega opiece patrona, którym jest kurator zawodowy. Natomiast egzamin kuratorski odbywa się w ostatnim miesiącu trwania aplikacji i składa się z części pisemnej oraz ustnej. Osoby, które uzyskają pozytywną ocenę z pierwszej części egzaminu, mogą przystąpić do następnego etapu.

W przypadku kuratora społecznego wymagania są mniejsze i poza obywatelstwem polskim, nieskazitelnym charakterem i odpowiednim stanem zdrowia obowiązują następujące wymagania:

• co najmniej wykształcenie średnie;
• doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej;
• złożenie informacji z Krajowego Rejestru Karnego.

Kandydat na kuratora społecznego podanie o powołanie do pełnienia tej funkcji kieruje – za pośrednictwem kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej – do właściwego prezesa sądu rejonowego, z którym chce się związać. W podaniu określa się pion, w którym chciałoby się pełnić funkcję kuratora. Kuratora powołuje, zawiesza w czynnościach i odwołuje prezes sądu rejonowego na wniosek kierownika zespołu. Po pomyślnej rekrutacji kurator społeczny składa ślubowanie przed prezesem właściwego sądu rejonowego i trafia na listę kuratorów.

W obydwu przypadkach osoby marzące o pracy na stanowisku kuratora powinny jak najwcześniej rozpocząć dodatkową pracę (np. w ramach wolontariatu), która będzie wiązała się z kontaktem z ludźmi, a szczególnie z tymi osobami, które nie radzą sobie w życiu zbyt dobrze. Mogą to być praktyki w ośrodkach pomocy społecznej czy wolontariaty w stowarzyszeniach pomagających osobom starszym, chorym, ubogim czy bezdomnym.

Jakie cechy charakteru powinien posiadać kurator?

Praca kuratora jest trudna, dlatego osoby zainteresowane jej wykonywaniem powinny mieć do niej predyspozycje. Kandydat na kuratora społecznego musi być odpowiedzialny oraz posiadać odpowiednie umiejętności społeczne, aby umieć się pocieszyć i zmotywować do zmian swojego podopiecznego. Praca kuratorów to również wsparcie w zakresie formalności, dlatego konieczna jest umiejętność poruszania się w sprawach urzędowych, np. przy formułowaniu pism kierowanych do instytucji.

Ile może zarobić kurator?

Wynagrodzenia kuratorów są bardzo zróżnicowane i zależą m.in. od stanowiska czy długości stażu pracy. Co do zasady kuratorzy zawodowi zarabiają więcej niż społeczni. Kurator społeczny otrzymuje ryczałt, którego wysokość zależy od liczby nadzorów lub dozorów, do których jest powołany. Ryczałt ustala się procentowo od stawki bazowej kuratorów zawodowych i przyjmuje się, że takie wynagrodzenie ryczałtowe może wynosić ok. 800 zł miesięcznie. Zdecydowanie więcej otrzymuje kurator zawodowy, który będąc osobą początkującą, pracującą w tym zawodzie kilka lat, może liczyć na około 3000 zł. Najwyższe wynagrodzenie otrzymują doświadczeni kuratorzy zawodowi, którzy mogą zarabiać nawet 6000 zł.

Do pracy kuratora sądowego nie nadaje się każdy. Należy spełnić wymagania odnośnie edukacji czy braku karalności oraz posiadać odpowiednie predyspozycje. Kurator musi się cechować empatią, komunikatywnością i wysoką odpornością na stres. Sama praca kuratora nie należy do łatwych i obfituje w wiele trudnych zadań.