Kurator ustanowiony dla pracownika - najważniejsze informacje
Kurator sądowy kojarzy się najczęściej ze sprawami, w których występują osoby nieletnie. Okazuje się jednak, że może on zostać ustanowiony również dla pracownika. W jakich sytuacjach zatrudniony może mieć własnego kuratora i czym dokładnie zajmuje się taka osoba?
Kim jest kurator?
Kurator to funkcjonariusz publiczny, który pełni zadania o charakterze:
- wychowawczo-resocjalizacyjnym,
- diagnostycznym,
- profilaktycznym,
- kontrolnym,
które są związane z wykonywaniem orzeczeń sądowych. Nie każdy jednak wie, że kuratorzy mogą być swoistego rodzaju pełnomocnikami – przedstawicielami osób prawnych, a także osób fizycznych. Kuratorzy mogą wykonywać swoje zadania zarówno względem dorosłych, jak i małoletnich. Jedną z ciekawszych ról kuratora jest zastępowanie nieobecnych osób w procesie sądowym.
Sądowe sprawy pracownicze a kuratorzy
Sprawa z zakresu prawa pracy, która trafi do sądu, może być zainicjowana nie tylko przez pracownika, ale także i pracodawcę. Niezależnie od tego, aby mogła być przeprowadzona w prawidłowy sposób, niezbędna jest obecność obu stron konfliktu – powoda i pozwanego. Każda z takich osób może występować w sprawie samodzielnie, może także wesprzeć się pomocą radcy prawnego lub adwokata. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy jedna ze stron nie chce lub nie może stawić się do sądu. W takiej sytuacji konieczne staje się zastępstwo realizowane przez kuratora. Ma to szczególne znaczenie, gdy to pracodawca zainicjował sprawę przeciwko pracownikowi, który nie zamierza pojawiać się w sądzie.
Zgodnie z treścią art. 143 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający. W naszym przypadku, jeśli pracodawca nie jest w stanie ustalić aktualnego miejsca zamieszkania pozwanego pracownika, w pozwie powinien zawrzeć wniosek o ustanowienie kuratora dla strony nieznanej z miejsca pobytu. Jeśli taki wniosek nie zostanie złożony do sądu, pozwu nie przyjmie się do rozpatrzenia, choć oczywiście wcześniej sąd wezwie pracodawcę do uzupełnienia braków formalnych pisma.
Tak naprawdę kurator dla nieobecnej strony procesowej lub uczestnika postępowania może pojawić się w każdej sprawie sądowej, nie tylko tej z zakresu prawa pracy. Przewodniczący składu orzekającego ustanowi kuratora dla nieobecnego, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. O ustanowieniu kuratora przewodniczący ogłosi publicznie w budynku sądowym i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w sprawach zaś większej wagi, gdy uzna to za potrzebne, także w prasie. Z chwilą doręczenia pisma kuratorowi staje się ono skuteczne. Sąd może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od chwili wywieszenia obwieszczenia w budynku sądowym.
Co może robić kurator pracownika?
Jeśli w sprawie z zakresu prawa pracy pozwany pracownik będzie reprezentowany przez kuratora, to właśnie funkcjonariusz publiczny będzie podejmował wszelkie czynności procesowe. Co do zasady musi on działać w interesie pracownika, a więc tak, jak gdyby sam był zatrudnionym, który został pozwany przez pracodawcę. Kurator może więc składać wszelkiego rodzaju wnioski, które przewidują przepisy kpc. W przypadku przegranej sprawy przez kuratora pracownik nie może dochodzić od niego jakichkolwiek roszczeń odszkodowawczych, ponieważ sam nie występował w sprawie.
Postanowienie SN z 26 kwietnia 2022 roku (sygn. akt III CZ 136/22)
Wszelkie działania i zaniechania kuratora, o którym mowa w art. 143 i 144 kpc, są równoznaczne z działaniami i zaniechaniami strony, którą reprezentuje. W konsekwencji, jeżeli kurator nie wniesie środka zaskarżenia od nieprawomocnego orzeczenia, staje się ono prawomocne z upływem terminu wynikającego z ustawy procesowej, bez względu na to, czy istniała podstawa ustanowienia kuratora.
Wyrok SN z 12 grudnia 2017 roku (sygn. akt I UK 262/17)
Nawet w sytuacji kuratora dla doręczeń nie można poprzestawać na bierności kuratora. Kurator, o którym mowa w art. 143–147 kpc, nie jest jedynie „kuratorem dla doręczeń”. Ma on bowiem podejmować za stronę, której miejsce pobytu nie jest znane, czynności niezbędne dla obrony jej praw. Nie jest wystarczające dla stwierdzenia, że miejsce pobytu danej osoby nie jest znane, gdy miejsca tego nie zna tylko żądający ustanowienia kuratora. Konieczne jest, aby miejsce pobytu danej osoby nie było ogólnie znane, a przynajmniej kręgowi osób, które zazwyczaj o pobycie tej osoby są lub powinny być poinformowane (krewni, powinowaci, znajomi, pracodawca). Miejsce pobytu nie jest znane, gdy przy podjęciu właściwych w danym wypadku starań nie można go ustalić.
Wyrok SN z 16 października 2008 roku (sygn. akt II CSK 261/07)
Niedopuszczalne jest także zawarcie ugody przez kuratora ustanowionego dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane.
Czy kurator dla nieobecnego pracownika jest obowiązkowy?
Tak naprawdę jeśli pracodawca pozywa swojego pracownika i nie wie, jakie jest jego aktualne miejsce zamieszkania lub gdy pracownik celowo nie odbiera pism z sądu, ustanowienie kuratora do doręczeń i reprezentacji nieobecnego jest konieczne, aby sprawa mogła zostać w ogóle rozpoznana. Prowadzenie sprawy zaocznie bez poinformowania pozwanego pracownika i wydanie jakiegokolwiek orzeczenia jest z mocy prawa nieważne, ponieważ nieobecny, który nie miał swojego kuratora, nie mógł w rzeczywistości bronić swoich praw. Jeśli sąd pracy wyda jakikolwiek wyrok lub postanowienie w takiej sytuacji, a pracownik w przyszłości dowie się o niekorzystnym dla siebie orzeczeniu, wówczas z łatwością będzie mógł zakwestionować jego ważność i skuteczność w ramach odrębnej procedury sądowej. Mając na uwadze powyższe, pracodawca, który zamierza skierować sprawę przeciwko zatrudnionemu, powinien pamiętać o konieczności sporządzenia wniosku o ustanowienie kuratora do doręczeń dla nieobecnego pracownika. Pomimo iż wniosek taki pojawia się najczęściej już w treści pozwu, to można go złożyć również na dalszym etapie sprawy, gdy pojawi się taka konieczność.
Co się jednak stanie, jeśli pozwany pracownik początkowo pojawia się na sprawie sądowej, ale później nie da się ustalić jego miejsca zamieszkania (np. wskutek przeprowadzki)? W takim przypadku nie ma możliwości ustanowienia kuratora do doręczeń, ponieważ strona pierwotnie prawidłowo poinformowana o postępowaniu ma obowiązek powiadamiać sąd o każdorazowej zmianie swojego adresu zamieszkania. Jeśli pracownik celowo lub przez zapomnienie nie dopełni tego obowiązku, sąd pozostawia wszelkie pisma procesowe w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Przyjmuje się wówczas fikcję prawną, że pozwany pracownik został prawidłowo powiadomiony o wszystkim, co aktualnie działo się w sprawie. Kurator nie jest wówczas w ogóle potrzebny, zaś wydanego orzeczenia kończącego postępowanie nie będzie można podważyć z powodu nieobecność pracownika w sprawie.
Koszt kuratora do doręczeń
Jeśli w danej sprawie pracownik będzie miał ustanowionego kuratora do doręczeń, to z oczywistych względów wygeneruje to odpowiednie koszty postępowania. Wysokość wynagrodzenia kuratora ustala się w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności adwokackie określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 16 ust. 3 Ustawy z dnia 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze. Koszt pracy kuratora jest wciągany do kosztów postępowania – jeśli pracodawca wygra sprawę, to takimi kosztami zostanie obciążony pracownik.
Podsumowanie
Pracownik może mieć ustanowionego kuratora, jeśli chodzi o sprawę sądową, w której powód nie jest w stanie wskazać aktualnego miejsca zamieszkania zatrudnionego, który został pozwany. Powód musi jednak sam zawnioskować o ustanowienie kuratora do doręczeń, ponieważ sąd nie zrobi tego z urzędu. Kurator sądowy może dokonywać w zasadzie wszystkich czynności procesowych w imieniu i na rzecz reprezentowanego pracownika, z wyjątkiem ugody podpisywanej z pracodawcą. Wydanie orzeczenia w sprawie przy nieobecności pozwanego pracownika i braku ustanowionego kuratora stanowi podstawę do podważenia takiego rozstrzygnięcia – pracownik nie miał bowiem szans obronić swojego pozycji.
