Czym jest dozór elektroniczny?

Skazanie za popełnienie przestępstwa na karę pozbawienia wolności nie zawsze będzie oznaczać konieczność jej odbycia w ramach zakładu karnego. Od kilku lat w prawie polskim przewidziana jest możliwość odbywania kary w warunkach wolnościowych w ramach dozoru elektronicznego. Na czym polega dozór elektroniczny?

Skazany odbywający karę w ramach dozoru elektronicznego zobowiązany jest nosić na nodze lub ręce nadajnik radiowy połączony z urządzeniem monitorującym zainstalowanym w miejscu jego zamieszkania.

Skazany obowiązany jest znajdować się w miejscu zamieszkania w godzinach określonych przez sąd, a o każdym naruszeniu zasad informowany jest sędzia i kurator zawodowy.

System dozoru elektronicznego mimo ograniczeń pozwala na prowadzenie normalnego życia osobistego.

Kto i kiedy może złożyć wniosek o zezwolenie na dozór elektroniczny?

Z wnioskiem o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności 

w systemie dozoru elektronicznego mogą wystąpić:

• skazany;
• obrońca skazanego;
• prokurator;
• sądowy kurator zawodowy;
• dyrektor zakładu karnego, gdy skazany przebywa w zakładzie karnym.

Warunek dotyczący okresu kary, która może być odbywana poprzez dozór elektroniczny, tj. 1 roku i 6 miesięcy dotyczy również sumy dwóch lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno.

Na potrzeby orzekania w przedmiocie zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego sąd wymaga również zgody właściciela lokalu, w którym kara ma być odbywana.

Skazany, który nie rozpoczął jeszcze wykonywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym, może uzyskać zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia go w zakładzie karnym.

Skazany, który rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym, może uzyskać zezwolenie na odbycie pozostałej części kary w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają jego dotychczasowa postawa i zachowanie.

Po wyrażeniu zgody na odbycie kary, w sprawach związanych z wykonaniem postanowienia właściwy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu kara jest lub będzie wykonywana.

Zażalenie na odmowę udzielenia zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego może złożyć:

• skazany;
• obrońca skazanego;
• prokurator;
• sądowy kurator zawodowy;
• dyrektor zakładu karnego, jeżeli składał wniosek o udzielenie zezwolenia.

Ponowny wniosek skazanego lub jego obrońcy może być złożony po upływie 3 miesięcy.

Zezwolenie na opuszczenie miejsca wykonywania kary w formie dozoru elektronicznego i przerwa w dozorze

W przypadkach szczególnie ważnych dla skazanego odbywającego karę w systemie dozoru elektronicznego, w szczególności ze względów zdrowotnych, rodzinnych lub osobistych, sądowy kurator zawodowy może zezwolić mu na opuszczenie miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego na okres nieprzekraczający jednorazowo 7 dni, w miarę potrzeby w asyście osoby najbliższej lub osoby godnej zaufania, niezwłocznie informując o tym prezesa sądu, upoważnionego sędziego lub sędziego penitencjarnego i wprowadzając tę informację do systemu komunikacyjno-monitorującego. Zezwolenie udzielone skazanemu może zostać cofnięte, gdy po jego udzieleniu pojawiły się informacje lub okoliczności uzasadniające obawę, że skazany w okresie zezwolenia może naruszyć porządek prawny. Jeżeli zezwolenie zostało cofnięte, ponownego zezwolenia na opuszczenie miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego skazanemu się nie udziela.

Ze względu na ważne względy zdrowotne lub osobiste, sąd penitencjarny może zarządzić przerwę w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego. Sąd może odwołać przerwę w wykonaniu kary w razie ustania przyczyny, dla której została zarządzona, lub w wypadku gdy skazany nie korzysta z przerwy zgodnie z celem, w jakim została zarządzona, albo rażąco narusza porządek prawny. Na postanowienie w przedmiocie przerwy oraz odwołania przerwy przysługuje zażalenie.

Skazany, który otrzymał zgodę sądu penitencjarnego na wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego, ma obowiązek zgłosić podmiotowi dozorującemu, w terminie i w sposób, które zostały określone przez sąd, gotowość do instalacji środków technicznych. Podmiot dozorujący dokonuje niezwłocznej rejestracji zgłoszenia skazanego i zawiadamia sądowego kuratora zawodowego oraz sąd o niezgłoszeniu przez skazanego gotowości albo o jego uchylaniu się od instalacji środka technicznego.

Obowiązki skazanego w związku z dozorem elektronicznym

Skazany, wobec którego wykonywany jest dozór elektroniczny, ma obowiązek nieprzerwanie nosić nadajnik oraz dbać o powierzone mu środki techniczne. Ponadto skazany obowiązany jest udostępniać podmiotowi dozorującemu powierzone środki techniczne do kontroli, naprawy lub wymiany na każde żądanie tego podmiotu, w tym również umożliwiając pracownikom tego podmiotu wejście do pomieszczeń, w których skazany przebywa, albo na nieruchomość stanowiącą jego własność bądź będącą w jego zarządzie.

Skazany, odbywając karę w systemie dozoru elektronicznego, obowiązany jest udzielać prezesowi sądu lub upoważnionemu sędziemu, sądowemu kuratorowi zawodowemu, podmiotowi dozorującemu i podmiotowi prowadzącemu centralę monitorowania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary i wykonywania nałożonych obowiązków oraz stawiać się na wezwania sędziego i kuratora.

Skazany, wykonując dozór stacjonarny, ma obowiązek pozostawać we wskazanym przez sąd miejscu w wyznaczonym czasie, odbierać połączenia przychodzące do rejestratora stacjonarnego, umożliwiać sądowemu kuratorowi zawodowemu wejście do mieszkania lub na nieruchomość, gdzie zainstalowano rejestrator, udzielać osobom upoważnionym, na ich żądanie, wyjaśnień.

W wypadku umyślnego dopuszczenia do zniszczenia, uszkodzenia, uczynienia niezdatnym do użytku nadajnika, rejestratora stacjonarnego lub przenośnego sąd może nałożyć na skazanego opłatę wyrównawczą na rzecz podmiotu dozorującego. Opłata ta jest egzekwowana na podstawie przepisów Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Opłaty nie można orzec po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym miało miejsce zniszczenie, uszkodzenie lub uczynienie niezdatnym do użytku urządzenia służącego do wykonywania dozoru elektronicznego. Na postanowienie w przedmiocie nałożenia opłaty wyrównawczej przysługuje zażalenie.

Wykonanie kary i uchylenie dozoru elektronicznego

Karę w systemie dozoru elektronicznego uznaje się za wykonaną z dniem zakończenia wykonywania dozoru, chyba że uchylono zezwolenie na jej odbycie.

Sąd penitencjarny uchyla zezwolenie na odbycie przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli:

• skazany nie zachowa wyznaczonego terminu na zgłoszenie upoważnionemu podmiotowi dozorującemu gotowości do podjęcia czynności związanych z przystosowaniem do dozoru elektronicznego albo uchyla się od niezwłocznego zainstalowania przez podmiot dozorujący rejestratora lub od założenia nadajnika;
• skazany, odbywając karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, naruszył porządek prawny (w szczególności popełnił przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo uchyla się od wykonania obowiązków związanych z dozorem elektronicznym bądź innych nałożonych obowiązków) orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku;
• odwołano skazanemu przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego z powodu innego niż ustanie przyczyny, dla której przerwa została udzielona;
• skazany w czasie wykonywania kary został osadzony w zakładzie karnym w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania lub wykonaniem kary w innej sprawie.

Sąd penitencjarny może uchylić skazanemu zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli skazany korzystający z zezwolenia na opuszczenie miejsca wykonywania tego dozoru, nie powrócił do określonego miejsca w wyznaczonym czasie.

W takich sytuacjach sąd penitencjarny orzeka o tym, w jakim zakresie karę pozbawienia wolności należy uznać za wykonaną, uwzględniając zaliczenie na poczet kary okresu objętego systemem dozoru elektronicznego. Skazanego zawiadamia się o obliczonym okresie kary pozbawienia wolności pozostałej do wykonania w zakładzie karnym.