Odpowiedzialność przewoźnika za zagubiony bagaż

Postęp w zakresie lotnictwa krajowego i międzynarodowego sprawia, że pasażerami samolotów jest coraz więcej ludzi. Loty są stosunkowo tanie, bardziej komfortowe niż inne środki transportu. Jednak czasami może ona nastręczać trudności, zwłaszcza w związku z przewożonymi bagażami. Często omyłkowo mogą zostać umieszczone w luku bagażowym samolotu zupełnie innej relacji niż pasażera lub w kolejnym samolocie do tego samego miejsca docelowego, gdy nie zmieści się do maszyny, którą leci pasażer. Artykuł przybliży możliwość uzyskania rekompensaty za zagubiony bagaż, podstawę prawną żądania, a także kwotę, której można się domagać.

Zagubiony bagaż - co mówią na ten temat przepisy?

Aby w sposób bezpieczny i świadomy podróżować, pasażerowie powinni wiedzieć, jakie są ich możliwości w zakresie roszczeń z tytułu zagubienia bagażu, tym bardziej, że mają ograniczoną możliwość jego wielkości i przewożonych rzeczy. Zabierają najpotrzebniejsze, często bardzo osobiste rzeczy, których nie są w stanie kupić w sklepie, zwłaszcza, gdy są z dala od kraju. W sytuacji zagubienia bagażu, podróżując do obcych państw, mogą napotkać wiele trudności w nabyciu podobnych rzeczy, które przewozili.

- Rozporządzeniu (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającym wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (dalej: Rozporządzenie);

- Konwencji o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego lotnictwa cywilnego, sporządzonej w Montrealu dnia 28 maja 1999 r. (dalej: Konwencja).

Rozporządzenie jest dokumentem właściwym dla lotów na terytorium UE oraz EOG, natomiast Konwencja do lotów poza ten obszar. Przepisy tych aktów normatywnych są ujednolicone i stosowane w każdym państwie, tak, aby pasażerowie mieli takie same prawa i wiedzieli, czego mogą żądać w sytuacji zgubienia bagażu, bez względu na to, czy dzieje się to w Gdańsku, czy w Singapurze.

Waluta – Specjalne Prawa Ciągnienia

Zarówno Konwencja, jak i Rozporządzenie przy określaniu wysokości odszkodowania, posługują się nazwą Specjalne Prawa Ciągnienia. Jest to waluta stosowana na potrzeby Konwencji i Rozporządzenia w zakresie odszkodowań związanych z bagażem, określona przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Wartość Specjalnych Praw Ciągnienia na krajowe jednostki monetarne w sprawach sądowych oraz tych, które są rozwiązywanie w postępowaniu mediacyjnym, są przeliczane według kursu na dzień wydania wyroku przez sąd lub zawarcia ugody przez przewoźnika z pasażerem. Obecnie wartość 1 Specjalnego Prawa Ciągnienia to ok. 5 zł.

Czym jest konwencja?

Zgodnie z przepisami Konwencji, którą stosuje się do pasażerów podróżujących poza Unię Europejską i EOG, przy przewozie bagażu odpowiedzialność przewoźnika w razie zniszczenia, zagubienia, uszkodzenia lub opóźnienia jest ograniczona do 1000 Specjalnych Praw Ciągnienia na każdego pasażera, z wyjątkiem przypadku, gdy pasażer w czasie oddawania zarejestrowanego bagażu przewoźnikowi, złożył specjalną deklarację interesu w dostawie i uiścił dodatkową opłatę, jeżeli jest ona wymagana. W takim przypadku przewoźnik jest obowiązany zapłacić kwotę nie przewyższającą kwoty zadeklarowanej, chyba że udowodnił, że ta ostatnia przewyższa rzeczywisty interes pasażera w dostawie.

Wiele zależy zatem od osobistych preferencji pasażerów oraz ich woli zadeklarowania interesu w dostawie. Jest to szczególnie ważne przy przewożeniu drogocennych rzeczy.

Przykład  1.

Jan Kowalski razem z córką podróżował z Warszawy do Stanów Zjednoczonych, do Chicago. Miały odbyć się tam targi biżuterii, znane na całym świecie, na których pojawiało się wielu sprzedawców oraz jeszcze więcej potencjalnych nabywców i kontrahentów. Było to wydarzenie znane w całej branży. Pan Kowalski oraz jego córka mieli duże bagaże, które niemal w całości były wypełnione kamieniami szlachetnymi oraz wszelkimi rodzajami biżuterii. Chcąc oszczędzić nie dokonano deklaracji interesu w dostawie i nie uiszczono dodatkowej opłaty. Po przylocie na lotnisko docelowe, w czasie oczekiwania na bagaże okazało się, że zostały one zagubione i nie pojawiły się na taśmie.

Niezwłocznie poinformowano Biuro Bagażu Zagubionego i wypełniono wszelkie niezbędne formularze. Zagubiony bagaż został zwrócony pasażerom dopiero kilka dni po przylocie, w momencie gdy targi się zakończyły.

W takiej sytuacji pasażerowie mogli starać się wyłącznie o równowartości 1000 Specjalnych Praw Ciągnienia, czyli niewiele ponad 5000 zł co z pewnością nie zrekompensuje szkód, które wyniknęły z niemożności aktywnego uczestniczenia w targach, a także nieuzyskania żadnego dochodu podczas wyjazdu, który był de facto wyjazdem służbowym. Zadeklarowanie bagażu i uiszczenie związanej z tym opłaty, pozwoliłoby na próbę dochodzenia znacznie wyższych kwot do wartości zadeklarowanego bagażu. 

Podobne zasady panują przy przewozie towarów, gdzie odpowiedzialność przewoźnika w razie zniszczenia, zagubienia, uszkodzenia lub opóźnienia jest ograniczona do kwoty 17 Specjalnych Praw Ciągnienia za kilogram, z wyjątkiem gdy nadawca w czasie oddawania towaru przewoźnikowi złożył specjalną deklarację interesu w dostawie i uiścił dodatkową opłatę, jeżeli jest ona wymagana. W takim przypadku przewoźnik zobowiązany jest zapłacić kwotę nie przewyższającą kwoty zadeklarowanej, chyba że udowodnił, iż ta ostatnia przewyższa rzeczywisty interes nadawcy w dostawie.

Co więcej, jeśli wyrządzenie szkody jest wynikiem działań osób reprezentujących przewoźnika, musi być udowodnione, że działały w zakresie powierzonych im funkcji. W odniesieniu do przykładu 1. można byłoby uzyskać nawet zadeklarowaną wartość biżuterii, która z pewnością przewyższała równowartość 1000 Specjalnych Sił Ciążenia.

Do czego odnosi się Rozporządzenie?

Rozporządzenie unijne ma zastosowanie do krajów należących do Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, dotyczy lotów z tych krajów, jak i do nich. Zgodnie z Rozporządzeniem, które powiela rozwiązania z Konwencji, prawo do odszkodowania oraz ograniczenie odpowiedzialności przewoźnika do 1131 specjalnych praw ciągnienia (SDR) w przypadku zniszczenia, utraty, uszkodzenia lub opóźnienia bagażu, mają zastosowanie również do pasażera, który zwraca się o odszkodowanie z tytułu utraty, zniszczenia, uszkodzenia lub opóźnienia bagażu zarejestrowanego pod nazwiskiem innego pasażera, pod warunkiem, że zagubiony bagaż rzeczywiście zawierał przedmioty pierwszego pasażera. W związku z tym, każdemu pasażerowi należy się odszkodowanie do wysokości 1131 SDR, jeżeli może on udowodnić, że jego przedmioty znajdowały się w rzeczywistości w bagażu rejestrowanym. Każdy pasażer musi wykazać ten fakt w sposób zadowalający przed sędzią sądu krajowego, który może uwzględnić okoliczność, że pasażerowie są członkami tej samej rodziny, zakupili razem bilet lub razem podróżowali. Przydatne jest także ewentualne zrobienie wcześniej zdjęcia zawartości torby podróżnej. Jeśli podróż ma charakter służbowy, także kalendarz może stanowić dowód – jeśli spisaliśmy tam charakter spotkania służbowego, wówczas osoba, z którą mieliśmy się spotkać, mogłaby opisać, że pasażer miał jej pokazać prezentację na swoim laptopie i być wiarygodnym świadkiem w sprawie.

Gdzie wysłać wezwanie do zapłaty za zagubiony bagaż?

Wezwanie z wnioskiem o wypłatę należnego odszkodowania, należy wysłać przewoźnikowi w ciągu 7 dni od daty, kiedy powstało uszkodzenie lub został zagubiony bagaż, lub 21 dni od daty jego opóźnionego otrzymania. Im wcześniej zostanie ono sporządzone, tym lepiej – wysłanie go w ciągu 7 dni od terminu wylotu gwarantuje, że zostanie ono rozpatrzone, a przewoźnik nie zarzuci zgłoszenia szkody po upływie terminu. Mimo, iż uszkodzony lub zagubiony bagaż zgłasza się już na płycie lotniska w Biurze Bagażu Zagubionego, które znajduje się na każdym lotnisku, przewoźnik nie wypłaca odszkodowania bez wezwania. Należy podać numer lotu, kwit nadania bagażu, dowód osobisty oraz nieobowiązkowo bilet. Bilet warto zatrzymać dla ewentualnego postępowania sądowego.

Co istotne, wezwanie skierowane do zagranicznego przewoźnika, powinno być sformułowane w języku, którym posługuje się przewoźnik. Trudno wyobrazić sobie rozpoznawane wezwanie przez linie lotnicze z Chin, jeśli zostałoby sporządzone po polsku. W tym celu najlepiej samemu je napisać, oddać do tłumacza, a następnie przesłać do przewoźnika. Nie musi być ono przysięgłe, gdyż nie jest to etap sądowy, a pismo z wezwaniem, które może zakończyć spór.

Jeśli zaś miałoby dojść do procesu sądowego, właściwość miejscowa sądu jest różna, w zależności od tego, czy działamy na podstawie Konwencji, czy na podstawie Rozporządzenia.

Właściwość sądu dla umów przewozu realizowanych w obrębie Unii Europejskiej, jest uregulowana bezpośrednio w art. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z 17 czerwca 2008 roku, w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych. Przepisy te przewidują dla umowy przewozu osób właściwość prawa państwa, w którym podróżny ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem, że w tym samym państwie znajduje się miejsce wyjazdu lub miejsce przeznaczenia. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się miejsce zwykłego pobytu przewoźnika.  Strony mogą jednak wybrać wyłącznie prawo państwa, w którym: 

• podróżny ma miejsce zwykłego pobytu,
• przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu,
• znajduje się siedziba głównego organu zarządzającego przewoźnika,
• znajduje się miejsce wyjazdu,
• znajduje się miejsce przeznaczenia.

Takie informacje są najczęściej podawane w regulaminach, które zostają zaakceptowane w momencie kupna biletu. Wówczas pasażer nie ma na to wpływu i często musi dochodzić swoich roszczeń za granicą.

Zgodnie z Konwencją, powództwo o odszkodowanie musi zostać wytoczone według wyboru powoda, czyli pasażera na terytorium jednego z Państw Stron, albo przed sądem właściwym dla siedziby przewoźnika lub jego głównego miejsca prowadzenia działalności, w ramach której zawarta została umowa, lub przed sądem miejsca przeznaczenia (miejsce docelowe lotu).