Wyrobienie paszportu po zmianach - opłaty i formalności

W 2022 roku nastąpiło wiele zmian w prawie. Jedną ze zmian, jaka dotyczyła obywateli, było wprowadzenie nowego aktu prawnego dotyczącego paszportów. Od 27 marca 2022 roku w życie weszła Ustawa z dnia 27 stycznia 2022 roku o dokumentach paszportowych, która zastąpiła dotychczasową Ustawę z dnia 13 lipca 2006 roku o dokumentach paszportowych. Zatem jakie zmiany zostały wprowadzone oraz jak przebiega wyrobienie paszportu- o tym w artykule poniżej.

Zmiany wynikały z tego, że na gruncie obowiązujących przepisów nie udało się sprostać wszystkim oczekiwaniom społecznym związanym ze zmieniającymi się uwarunkowaniami społecznymi i prawnymi. W uzasadnieniu projektu nowej ustawy o dokumentach paszportowych powoływano się na fakt zmiany podejścia w relacjach administracja-obywatel i związanym z tym dążeniem do maksymalnego uproszczenia procedur administracyjnych i ich informatyzacji. Dotychczasowe liczne nowelizacje poprzedniej ustawy okazały się w tej kwestii niewystarczające. Ponadto uznano za konieczne dokonanie zasadniczych zmian w systemie wydawania dokumentów paszportowych, które usprawnią i uproszczą proces ubiegania się o dokument paszportowy, oraz zwiększą jego bezpieczeństwo. 

Kto jest uprawniony do posiadania paszportu?

Paszport to dokument uprawniający do przekraczania granicy, który jednocześnie potwierdza obywatelstwo polskie i tożsamość jego posiadacza. Paszport stanowi własność Rzeczypospolitej Polskiej. 

Każdy polski obywatel ma prawo do posiadania paszportu, z zastrzeżeniem, że co do zasady można posiadać 1 ważny dokument paszportowy, chyba że ustawa stanowi inaczej. Pozbawienie lub ograniczenie prawa do posiadania paszportu może nastąpić wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie. 

Wyrobienie paszportu

Paszport i paszport tymczasowy to dokumenty, które wydają wojewoda i konsul. Minister spraw wewnętrznych w wyjątkowych przypadkach, jeżeli przemawia za tym ważny interes państwa, może wydawać paszport i paszport tymczasowy.

Paszporty dyplomatyczne oraz paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wydaje minister spraw zagranicznych. 

Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składa osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. W przypadku osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do tych czynności, tj. osoby małoletniej lub ubezwłasnowolnionej wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składa odpowiednio matka, ojciec, opiekun prawny lub kurator.

Aktualnie wniosek o wydanie paszportu albo paszportu tymczasowego składa się do dowolnego wojewody lub konsula, a wniosek o wydanie paszportu dyplomatycznego albo paszportu służbowego składa się do ministra właściwego do spraw zagranicznych.

Obowiązek osobistego stawiennictwa przy składaniu wniosku o paszport

W związku ze zmianami, jakie weszły od listopada 2022 roku związanymi z wprowadzeniem Rejestru Dokumentów Paszportowych, złożenie wniosku o wydanie paszportu wymaga osobistego stawiennictwa wnioskodawcy w organie paszportowym. 

Wyjątek od zasady osobistego stawiennictwa przewidziano wyłącznie, gdy szczególne okoliczności uniemożliwiają lub znacznie utrudniają złożenie wniosku o wydanie paszportu tymczasowego przez osobę przebywającą za granicą. W takiej sytuacji konsul ma możliwość odstąpić od wymogu osobistego stawiennictwa na wniosek tej osoby. Jeśli konsul zdecydował o odstąpieniu od obowiązku osobistego stawiennictwa wnioskodawcy ubiegającego się o wydanie paszportu, wówczas należy przekazać mu wniosek o wydanie paszportu tymczasowego utrwalony w postaci papierowej, z podpisem, którego własnoręczność potwierdził notariusz lub organ paszportowy albo na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Po otrzymaniu takiego papierowego wniosku organ wprowadza dane z wniosku do formularza.

Do wniosku o wydanie paszportu należy przedłożyć: 

• ważny paszport lub dowód osobisty wnioskodawcy, o ile został wydany; 

• ważny dokument paszportowy lub ważny dowód osobisty osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych bądź posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych, o ile został wydany;

• w przypadku wnioskowania o paszport lub paszport tymczasowy dowód uiszczenia opłaty;

• dokumenty potwierdzające prawo do obniżonej opłaty albo zwolnienia z opłaty, z wyjątkiem korzystających z obniżonej opłaty małoletnich;

• w przypadku wniosku składanego przez opiekuna prawnego lub kuratora wydane przez sąd dokumenty potwierdzające uprawnienie do złożenia wniosku w imieniu osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych bądź posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych;

• odpisy zagranicznych aktów stanu cywilnego lub inne dokumenty potwierdzające stan cywilny w przypadku osób przebywających poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, którym nie nadano numeru PESEL, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli okoliczności uniemożliwiają lub znacznie utrudniają nadanie numeru PESEL, a wydanie paszportu tymczasowego jest niezbędne ze względu na ochronę istotnych praw i interesów osoby, której ma być wydany paszport tymczasowy;

• zgodną z ustalonymi wymogami fotografię osoby, której ma być wydany dokument paszportowy.

Odbiór paszportu

Paszport odbiera się osobiście w organie paszportowym, w którym został złożony wniosek o jego wydanie. W przypadku osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych paszport w ich imieniu odbiera odpowiednio matka, ojciec, opiekun prawny lub kurator, z zastrzeżeniem, że odbiór dokumentu paszportowego wydanego osobie nieposiadającej zdolności do czynności prawnych wymaga obecności tej osoby, z wyjątkiem, gdy osoba ta nie ukończyła 5. roku życia albo była obecna przy składaniu wniosku. 

Zmiany związane z wprowadzeniem ustawy dotyczą także potwierdzania tożsamości osoby odbierającej paszport. Obecnie potwierdzenie tożsamości przy odbiorze paszportu odbywa się na podstawie ważnego paszportu, ważnego dowodu osobistego, innego dokumentu tożsamości lub danych zawartych w Rejestrze Dokumentów Paszportowych. 

Zgoda na wyrobienie paszportu małoletniemu

Ponadto zmiany dotknęły też wyrażania zgody na wyrobienie paszportu osobie nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych, która nie ukończyła 18. roku życia. W takim wypadku wymagana do wydania paszportu jest zgoda matki i ojca tej osoby.

Zgodę na wydanie paszportu rodzic wyraża:

• na wniosku o wydanie dokumentu paszportowego poprzez złożenie podpisu na dedykowanym urządzeniu umożliwiającym elektroniczne złożenie podpisu; 

• pisemnie w sposób utrwalony w postaci papierowej, opatrzonym podpisem, którego własnoręczność poświadczył organ paszportowy lub notariusz;

• pisemnie w sposób utrwalony w postaci elektronicznej, opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Przepisy dopuszczają wydanie paszportu tylko za zgodą jednego rodzica, o ile przemawia za tym dobro małoletniego przebywającego poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Może to nastąpić wyłącznie w szczególnych przypadkach, gdy uzyskanie zgody drugiego rodzica jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

Regulacje dotyczące zgody stosuje się odpowiednio do opiekunów prawnych i kuratora.

Opłaty za wyrobienie paszportu

Wydanie paszportu podlega opłacie. Standardowo wysokość opłaty wynosi 140 zł. 

Przepisy ustawy o dokumentach paszportowych wprowadzają sytuacje, kiedy opłata ta ulega obniżeniu. 

Opłata za wydanie paszportu dla osoby małoletniej wynosi:

• 30 zł za paszport dla dziecka, które nie ukończyło 12 lat;

• 15 zł za paszport dla dziecka, które nie ukończyło 12 lat i posiada ogólnopolską Kartę Dużej Rodziny;

• 70 zł za paszport dla małoletniego w przedziale wiekowym między 12 lat a 18 lat;

• 35 zł za paszport dla posiadającego ogólnopolską Kartę Dużej Rodziny małoletniego ucznia i studenta do 25. roku życia oraz dziecka powyżej 12. roku życia, legitymującego się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, bez względu na wiek.

Obniżoną opłatę w wysokości 70 zł za wydanie paszportu poniosą m.in. uczniowie i studenci między 18. a 26. rokiem życia, emeryci i renciści oraz współmałżonkowie tych osób pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu, osoby mające ustalone prawo do renty socjalnej, osoby z niepełnosprawnościami i ich współmałżonkowie pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu, osoby przebywające w domach opieki społecznej lub zakładach opiekuńczych oraz korzystające z opieki społecznej w formie zasiłków stałych, osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy, świadczenie pielęgnacyjne lub zasiłek dla opiekuna, kombatanci, żołnierze pełniący terytorialną służbę wojskową, strażacy ratownicy ochotniczej straży pożarnej, ochotnicy ratownictwa górskiego pełniący służbę w podmiotach uprawnionych do wykonywania ratownictwa górskiego, posiadający ważną Kartę Dużej Rodziny – rodzice i ich małżonkowie, rodzice zastępczy oraz osoby prowadzące rodzinne domy dziecka.

Podstawową zmianą związaną z wprowadzeniem nowych przepisów jest przede wszystkim to, że z reguły nie można już samodzielnie przygotować wniosku o wydanie paszportu, a możliwe jest to tylko w obecności pracownika organu uprawnionego do wydawania dokumentów paszportowych. Zaletą takiego rozwiązania jest przede wszystkim to, że wniosek zostanie poprawnie wypełniony i nie będzie żadnych wątpliwości, jakie dane należy wskazać.