Czy wypadek podczas wyjazdu integracyjnego może być wypadkiem przy pracy?
Artykuł ma na celu wykazanie, kiedy mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy. Czy jest to tylko sytuacja, gdy wypadek zdarza się właśnie w pracy, czy też może do niego dojść w innym miejscu, w innych okolicznościach, a w szczególności, kiedy ma miejsce wypadek podczas wyjazdu integracyjnego lub spotkania po godzinach pracy? Jaka jest definicja wypadku przy pracy? Tekst zostanie wzbogacony licznymi przykładami wypadków przy pracy oraz sytuacji, które nie mogą być za takie uznane. Ponadto wskażemy procedurę postępowania w związku z zaistnieniem wypadku przy pracy.
Definicja wypadku przy pracy
Definicja wypadku przy pracy znajduje się w Ustawie z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W art. 3 tej ustawy wskazano, że za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie:
- nagłe – zgodnie z wyrokiem Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z 19 września 1958 roku (nr IR III 140/58) cechę „nagłości” ma zdarzenie, którego czas trwania nie przekracza jednej dniówki roboczej. Nagły może być zarówno trwający kilka sekund kontakt dłoni stolarza z piłą tarczową, jak i kilkugodzinne oddziaływanie na palacza kotłów centralnego ogrzewania tlenku węgla (czadu). „Nagłość” określa czas oddziaływania czynnika niebezpiecznego na organizm człowieka, ale jego skutki mogą ujawnić się natychmiast lub dopiero po pewnym czasie – po kilku dniach, tygodniach;
- wywołane przyczyną zewnętrzną – gdy do urazu dochodzi na skutek oddziaływania na człowieka czynnika, który występuje poza nim – mogą to być siły przyrody, narzędzia, maszyny, urządzenia, czynniki chemiczne, ale też wysiłek fizyczny związany z przenoszeniem ciężarów, choćby nie przekraczały dopuszczalnych norm (zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 11 lutego 1963 roku, sygn. akt III PO15/62);
- powodujące uraz lub śmierć – uraz to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego, natomiast śmierć powinna być skutkiem wypadku i wystąpić w okresie 6 miesięcy od wypadku;
- które nastąpiło w związku z pracą – gdy do urazu dojdzie podczas wykonywania pracy lub podczas pozostawania tylko w dyspozycji pracodawcy (lub innego podmiotu), na którego rzecz miała być świadczona praca. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 27 maja 2014 roku w sprawie I PK 275/13 związek z pracą oznacza pozostawanie w sferze interesów pracodawcy.
Do takiego wypadku może dojść:
- podczas wykonywania przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych lub w związku z nimi;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Poza tym na równi z wypadkiem przy pracy, czyli takim, któremu pracownik uległ podczas lub w związku z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy, jego poleceń albo w czasie podróży między siedzibą a miejscem wykonywania pracy, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ w następujących okolicznościach:
- w czasie podróży służbowej niezwiązanej z wykonywaniem zwykłych czynności lub poleceń przełożonych albo wykonywaniem ich bez polecenia, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Przykład 1.
Pan Mateusz dostał polecenie wyjazdu do filii pracodawcy w Lesznie z siedziby w Poznaniu.
W trasie doszło do wypadku drogowego, w którego wyniku złamał on rękę oraz poobijał się. Podjął leczenie, a następnie rehabilitację. Taka sytuacja stanowi wypadek przy pracy.
Czy wypadek podczas wyjazdu integracyjnego może być wypadkiem przy pracy?
Co jednak w sytuacji, gdy pracownicy będą mieć zorganizowany w pracy wyjazd integracyjny i właśnie na takim wyjeździe dojdzie do wypadku?
W pierwszej kolejności wskazać należy, że przepisy nie normują pojęcia „wyjazd integracyjny” – w żadnej ustawie nie pojawia się taki termin. Wszystko zależy zatem od tego, czy wyjazd jest obowiązkowy dla pracownika, czy też fakultatywny.
Przykład 2.
Pani Kaja jest fryzjerką, stylistką fryzur. Udała się na obowiązkowy wyjazd integracyjny. Podczas wyjazdu odbyło się szkolenie, w którego trakcie nagrzany sprzęt umieszczony na półce ponad głowami uczestniczek upadł na jej głowę, w wyniku czego doszło do oparzenia oraz lekkiego wstrząśnienia mózgu. Pani Kaja spędziła 14 dni na zwolnieniu lekarskim, w tym czasie przyjmowała leki, miała opatrunki, poniosła w związku z tym koszty. Taka sytuacja będzie uznana za wypadek przy pracy.
Przywołany powyżej przypadek wydaje się oczywisty – pracownica bierze udział w szkoleniu bezpośrednio związanym z jej pracą, jest ono obowiązkowe, a zdarzenie ma charakter nagły, wywołany przyczyną zewnętrzną, a także wywołuje uraz u pracownika.
Przykład 3.
Pani Marta wzięła udział w wyjeździe integracyjnym, obowiązkowym dla pracowników. Po części szkoleniowej pracownicy zostali zaproszeni na obiad. Podczas obiadu kelner wylał na panią Martę wazę z gorącym rosołem, co doprowadziło do oparzenia pracownicy, kilku dni urlopu, zakupu niezbędnych medykamentów.
Powyższa sytuacja również jest oczywista – pracownica była na obowiązkowym wyjeździe, a obiad był jednym z elementów wyjazdu, mimo że samo spożycie posiłku nie było obowiązkowe. Wyrokiem z 13 maja 1997 roku w sprawie II UKN 98/97 Sąd Najwyższy podkreślił, że pracownik w podróży służbowej zachowuje prawo do korzystania z odpoczynku, spacerów, spożywania posiłków także poza miejscem wykonywania obowiązków służbowych.
Przykład 4.
Pan Karol po oficjalnej części wyjazdu integracyjnego udał się na kolację, podczas której wypił bardzo duże ilości alkoholu. Pod jego wpływem wywrócił się w toalecie i złamał sobie rękę. Po przyjeździe na miejsce zdarzenia policji okazało się, że pracownik ma 1,5 promila alkoholu w wydychanym powietrzu. Pracodawca uznał zachowanie pracownika za naganne, wskazał, że doszło do zerwania związku z pracą pracownika w tej sytuacji i nie uznał zdarzenia za wypadek przy pracy.
Należy wskazać, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 13 maja 1997 roku (sygn. akt: II UKN 545/98) pracownik w czasie podróży służbowej może być pozbawiony ochrony w związku z wypadkiem przy pracy wtedy, gdy zerwał związek z pracą swoim nagannym zachowaniem. Wszystkie jego zachowania po pracy pozostają natomiast w związku ze stosunkiem pracy, z wyjątkiem zachowań niedających się pogodzić z celem podróży służbowej, to znaczy z potrzebą realizacji powierzonych mu zadań.
Przykład 5.
Podczas obowiązkowego wyjazdu integracyjnego pracowników z branży farmaceutycznej postanowiono rozegrać mecz piłki nożnej, w którym zmierzyć mieli się pracownicy dwóch korporacji. Podczas meczu jeden z pracowników złamał nogę. W takiej sytuacji będzie to uznane za wypadek przy pracy, gdyż rywalizacja miała na celu także reprezentację pracodawcy, miała charakter promocyjny.
W tym zakresie wypowiedział się Sąd Najwyższy wyrokiem z 22 października 2020 roku w sprawie II U 199/19, w którym wskazano, że pracownicy biorący dobrowolny udział w turnieju sportowym reprezentują swojego pracodawcę, a bez ich udziału wydarzenie by się nie odbyło.
Procedura ustalania wypadku przy pracy
Jeżeli dojdzie do wypadku przy pracy, należy:
- pomóc poszkodowanemu;
- zabezpieczyć miejsce wypadku;
- zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy, a także prokuraturę w przypadku wypadków zbiorowych, ciężkich, śmiertelnych;
- powołać zespół powypadkowy;
- ustalić okoliczności i przyczyny wypadku;
- sporządzić i zatwierdzić protokół powypadkowy;
- doręczyć protokół powypadkowy poszkodowanemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy;
- zarejestrować wypadek w prowadzonym rejestrze wypadków;
- sporządzić statystyczną kartę wypadku Głównego Urzędu Statystycznego;
- określić środki i wnioski profilaktyczne, aby nie dopuścić do kolejnego wypadku przy pracy.
Te obowiązki obciążają oczywiście pracodawcę, który ma zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz czynić wszystko, aby zapobiegać występowaniu wypadków przy pracy.
