Przestępstwa przeciwko pracownikom

Ustawa kodeks karny reguluje w rozdziale XXVIII odpowiedzialność za popełnione przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. Nie zawsze pracodawca podejmując działania ma świadomość penalizacji danego czynu albo nie wie jakie zagrożenie karne niesie ze sobą jego popełnienie. W razie przestępstwa przeciwko pracownikom ujętych w rozdziale XXVIII KK następuje ściganie w trybie publicznoskargowym z urzędu.

Złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracownika

Zgodnie z art. 218 § 1 a k.k. - kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Przykładem uporczywego naruszania prawa pracownika ze stosunku pracy, będzie uporczywy brak wypłaty wynagrodzenia w umówionym terminie. Ustalenie, czy określone uprawnienia wynikające z umowy o pracę należą do uprawnień pracowniczych wynikających ze stosunku pracy, wymaga zbadania treści tego stosunku oraz objęcia owych uprawnień standardami wynikającymi z ustawowych uregulowań odnoszących się do wykonywania pracy.

Z uporczywością mamy do czynienia w sytuacji, gdy zachowanie sprawcy ma albo trwać przez pewien czas, albo powtarzać się kilkakrotnie, musi zawierać także świadomość niweczenia tym możliwości osiągnięcia stanu założonego przez prawo (wyrok SN z 17.01.2017 r., WA 18/16, LEX nr 2203539;).

Innym występkiem, spenalizowanym w kodeksie karnym będzie czyn polegający na odmowie ponownego przyjęcia do pracy wobec osoby której o przywróceniu orzekł właściwy organ. Za czyn taki przewidziano karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Nie ma tutaj znamiona uporczywości, zatem już tylko jednorazowa czynność może spowodować, realizację znamiona czynu zabronionego.

Przykład 1.

Pracodawca fizycznie uniemożliwia uprawnionemu pracownikowi podjęcia pracy poprzez niewpuszczenie pracownika na teren zakładu pracy. Orzeczenie o przywróceniu do pracy może zostać wydane przez sąd pracy na podstawie art. 45, 56 lub 67 k.p. Nie jest przy tym konieczna prawomocność tego orzeczenia, ale jego wykonalność. Warunkiem ponownego zatrudnienia po orzeczeniu sądowym jest zgłoszenie się przez pracownika w terminie 7 dni od daty wydania tego orzeczenia oraz stan gotowości do podjęcia pracy, chyba że przekroczenie tego terminu nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych.

Innego występku dopuszcza się osoba, która dokonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje. Zagrożenie karne jakie przewidział ustawodawca to kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Naruszenie zakazu handlu w niedziele i święta

Spenalizowanie tego występku stało się odpowiedzią na wprowadzenie ustawy z 10.01.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, zakazu handlu w niedziele i święta.

Zgodnie z art. 218 a, Kto, złośliwie lub uporczywie:

1. wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele i święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu,
2. wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 14:00 w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu,

- podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Co ciekawe, we wspomnianej ustawie ustawodawca także przewidział przepisy karne, przy czym realizacja znamion stanowi wykroczenie, a sam czyn może być popełniony nieumyślnie. W przypadku omawianego przestępstwa, realizacja czynu może dokonać się jedynie poprzez działanie umyślne.

Przedmiotem ochrony omawianego typu czynu zabronionego jest prawo pracownika do wypoczynku, a każe prawo do życia rodzinnego, spokoju, prawo do wykonywania obrządków religijnych.

Niezgłoszenie osoby wykonującej pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego

Nie dokonując zgłoszenia, a przez to naruszając przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, osoba taka popełnia przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Prawo do świadczeń oraz jego wysokość ustala się na podstawie ustawy o ubezpieczeniach społecznych i aktów wykonawczych do niej. Chodzi tu o prawo do świadczeń zarówno pracownika zatem, brak zgłoszenia albo zaniżenie wysokości wypacanego wynagrodzenia, które odnosi skutek w sferze ubezpieczeń społecznych poprzez nieprawidłowe obliczenie wysokości świadczeń, stanowi podstawę do wszczęcia dochodzenia w sprawie. Przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, pokrzywdzonym poza pracownikiem, może być także Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Narażenie życia albo zdrowia pracownika

Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Powyższa forma przestępstwa przeciwko pracownikom może być popełniona umyślnie, w zamiarze bezpośrednim kiedy pracodawca, który zgodnie z przepisami kodeksu pracy odpowiada za BHP w przedsiębiorstwie celowo nie dopełni swoich obowiązków, lub w zamiarze kierunkowym, godząc się na to, że poprzez swoje działania np. zaniechanie naprawienia sprzętu lub opóźnienie tych działań, może dojść do utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pracownika.

W przypadku popełnienia czynu nieumyślnie, zagrożenie karne jest mniejsze. Sprawca podlega wówczas grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

W znamionach jest mowa o bezpośredniości zagrożenia wystąpienia niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. O jego wystąpieniu można mówić, gdy na podstawie stwierdzonych okoliczności stan zagrożenia jest tego rodzaju, że bez wystąpienia dalszych okoliczności skutek może się zrealizować.

Niezawiadomienie o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej osoby wykonującej pracę zarobkową

Kto wbrew obowiązkowi, nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.

Niedopełnienie obowiązków zawiadomienia będzie prowadziło do odpowiedzialności karnej nawet wówczas, gdy nie będzie miało wpływu na ustalenie prawa do określonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub też na wysokość tych świadczeń pracownika.

Przestępstwa przeciwko pracownikom – prewencja i wyciągnie wniosków

Zagrożenia praw osób wykonujących pracę zarobkową jest coraz powszechniejsze. Dlatego sami pracownicy powinni mieć świadomość, że ich prawa są chronione, że w razie ich naruszenia mają możliwość zgłoszenia adekwatnego zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa a organy właściwe zobowiązane będą do zajęcia się sprawą. Ponadto, właściwe wydaje się, że analiza występujących przypadków popełnionych przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących prace zarobkową, stanowi swego rodzaju bodziec zachowawczy, ale także wskazujący na podejmowanie działań zmierzających do obrony słabszej strony, jaką jest pracownik.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz.U.2020.1444 t.j.
• Ustawa z dnia z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, Dz.U.2021.936 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.