Choroba zawodowa w obowiązkach pracodawcy

Obowiązkiem pracodawcy jest stosowanie środków zapobiegających chorobom zawodowym. Jednak nie zawsze ich stosowanie, a także przestrzeganie przepisów bhp chroni pracownika przed wystąpieniem choroby zawodowej. Każdy przypadek podejrzenia jej wystąpienia należy zgłosić państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. W konsekwencji stwierdzenia u pracownika objawów, które wskazują na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany na podstawie orzeczenia lekarskiego przenieść go do innej pracy, która nie będzie narażała go na działanie czynnika odpowiedzialnego za te objawy. Do obowiązków pracodawcy należy też prowadzenie rejestru obejmującego przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przesłanie zawiadomienia o skutkach jakie wywołuje choroba zawodowa do instytutu medycyny pracy oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego.

Warunki stwierdzenia choroby zawodowej

Pojęcie choroby zawodowej zostało zdefiniowane w art. 235¹ Ustawy Kodeks pracy. Zgodnie z tym przepisem za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanymi dalej „narażeniem zawodowym”.

• choroba musi być wskazana w wykazie chorób zawodowych,
• choroba została wywołana czynnikami szkodliwymi dla zdrowia występującymi w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy przez poszkodowanego pracownika.

Choroba zawodowa a obowiązki pracodawcy

Poniżej zostały omówione obowiązki pracodawcy wynikające z choroby zawodowej pracownika.

1. Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej u zatrudnionego pracownika – podejrzenie choroby zawodowej u pracownika pracodawca powinien zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Zgłoszenie to powinno zostać złożone na formularzu określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób – dalej r.d.c.z. W przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika, zgłoszenie może zostać dokonane telefonicznie.
2. Przesłanie zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego – przepisy nie określają konkretnego terminu, w którym pracodawca powinien przesłać zawiadomienie do Instytutu. Wymagają jedynie, by nastąpiło to niezwłocznie po zakończeniu postępowania, w wyniku którego został ustalony uszczerbek na zdrowiu lub niezdolność do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika lub byłego pracownika. Zatem pracodawca wypełnia zawiadomienie po przystąpieniu pracownika z orzeczoną chorobą zawodową do pracy lub po uzyskaniu przez niego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Dodatkowo pracodawca ma obowiązek przesłać jeden egzemplarz zawiadomienia do państwowego inspektora sanitarnego wydającego decyzję w I instancji. Wzór zawiadomienia został określony w załączniku nr 10 r.d.c.z.
3. W razie rozpoznania choroby zawodowej u pracownika pracodawca jest zobowiązany: 

• ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym;
• przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze;
• zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

W razie stwierdzenia u pracownika objawów, które wskazują na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany na podstawie orzeczenia lekarskiego w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu przenieść pracownika do innej pracy, która nie będzie narażała go na działanie czynnika, który wywołał te objawy. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy (art. 230 kp) Jeżeli wskutek choroby zawodowej nastąpił uszczerbek na zdrowiu pracownika i stał się on niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy, pracodawca ma obowiązek przenieść go do odpowiedniej pracy.

Poza tym pracodawca jest zobowiązany wydzielić lub zorganizować pracownikowi, który w wyniku choroby zawodowej utracił zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie później niż w trakcie 3 miesięcy od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości do pracy.

Niewydzielenie lub niezorganizowanie w terminie takiego stanowiska pracy powoduje, że pracodawca w dniu rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem musi dokonać wpłaty na PFRON w wysokości piętnastokrotności przeciętnego wynagrodzenia za pracę (art. 23 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

4. Prowadzenie rejestru, który obejmuje przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby – zgodnie z art. 235 § 4 kp pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr, który obejmuje wszystkie przypadki podejrzeń chorób zawodowych. Dotyczy to zarówno przypadków, w których zgłoszenie jest dokonywane za pośrednictwem pracodawcy, jak i wszystkich pozostałych, o których pracodawca formalnie został zawiadomiony (np. otrzymał pisemne zawiadomienie od właściwego państwowego inspektora sanitarnego o toczącym się postępowaniu w sprawie stwierdzenia choroby zawodowej u byłego pracownika).

Przepisy nie określają wzoru takiego rejestru, a nawet danych, jakie powinien on zawierać. Pracodawca powinien sam określić, jakie dane rejestr powinien obejmować. 

5. Pracodawca jest zobowiązany systematycznie analizować przyczyny chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze. Powinien on wprowadzać takie środki zapobiegawcze, które pomagają utrzymać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników. Ponadto pracodawca ma obowiązek przeprowadzania na swój koszt badań i pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, które występują w środowisku pracy. Wyniki pomiarów powinny być rejestrowane, przechowywane i udostępniane zarówno pracownikom, jak i organom kontroli nad warunkami pracy.

Podsumowanie

Rozpoznanie u pracownika choroby zawodowej nakłada na pracodawcę wiele obowiązków. Jednym z najistotniejszych obowiązków jest przeniesienie pracownika do innej pracy, która nie będzie narażała go na działanie czynnika, który przyczynił się do zachorowania. W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej pracodawca jest zobowiązany ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz rozmiar zagrożenia tą chorobą. Zobowiązany jest też niezwłocznie usunąć czynniki, które powodują powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze. Ponadto jest on obowiązany prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby.

Choroba zawodowa u pracownika to nie tylko obowiązki dla pracodawcy, ale również koszty, jakie musi ponieść. Do kosztów tych można zaliczyć wpłatę na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, gdy pracodawca nie wydzieli lub nie zorganizuje stanowiska pracy dla osoby, która w wyniku choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, a także podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Pracodawca ponosi również koszty związane z przeorganizowaniem lub stworzeniem nowego stanowiska pracy dla osoby, u której stwierdzono chorobę zawodową, a osoba ta ze względów zdrowotnych nie może wykonywać pracy na dotychczasowym stanowisku.