Choroba zawodowa – rozpoznanie i procedura

Każda praca niesie za sobą konsekwencje zdrowotne. Niestety jest część zawodów, które szczególnie mogą przyczynić się do pogorszenia naszego stanu zdrowia i może wystąpić choroba zawodowa. Jak wygląda rozpoznanie i procedura odnośnie do choroby zawodowej? 

Choroba zawodowa

Choroba zawodowa swoją definicję znalazła w Kodeksie pracy w art. 235¹. W jej rozumieniu należy stwierdzić, że jest nią choroba, która powstała w wyniku szkodliwych czynników istniejących w środowisku pracy bądź w związku ze sposobem wykonywania pracy. Fakt powstania choroby zawodowej w wyniku środowiska lub wykonywanej pracy musi być stwierdzony bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem.

Czynniki mogące wywoływać choroby zawodowe to np.: hałas, promieniowanie, chemikalia, oświetlenie itp.  

Wykaz chorób zawodowych został opracowany i stanowi załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych.

Rozpoznanie choroby 

W przypadku zaistnienia choroby zawodowej należy zgłosić przypadek jej wystąpienia do właściwego państwowego inspektoratu sanitarnego i właściwemu okręgowego inspektorowi pracy. Konieczne jest wysłanie pracownika lub byłego pracownika na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania do jednostki orzeczniczej I stopnia (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 stycznia 2020 roku, II OSK 398/18). Podmioty, które zgłaszają zaistnienie choroby zawodowej, to: 

1. pracodawca,
2. lekarz podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej,
3. pracownik,
4. były pracownik.

W razie wystąpienia choroby zawodowej pracodawca zobowiązany jest do ustalenia przyczyny jej powstania oraz charakteru i rozmiaru. Następnie musi usunąć czynniki zagrażające zdrowiu i zastosowaniu środków zapobiegawczych (art. 235 § 3 kp).

Przykład 1.

Pan Jan, pracując w szkole jako nauczyciel, zaczął mieć problemy z płucami. Z racji tego, że od 30 lat używa kredy w ramach pisania po tablicy, podejrzewa u siebie wystąpienie choroby zawodowej w postaci pylicy. Zgłasza fakt swojemu pracodawcy, a ten – odpowiednim organom. Pracownik zostanie przebadany w związku z prawdopodobieństwem wystąpienia pylicy. 

Przykład 2.

Dyrektor szkoły dowiedział się, że lekarz orzecznik stwierdził wystąpienie pylicy u swojego podwładnego. W związku z obowiązkiem zapobiegnięcia dalszych chorób u swoich pracowników wymienił wszystkie tablice kredowe na tablice interaktywne, z których można korzystać za pomocą specjalnego pisaka. 

Procedura postępowania 

Po rozpoznaniu u pracownika możliwości wystąpienia choroby zawodowej właściwy inspektor sanitarny wszczyna postępowanie odnośnie do wystąpienia choroby zawodowej i kieruje pracownika na badania w celu wydania orzeczenia lekarskiego. Inspektor kieruje pracownika bądź byłego pracownika do jednostki orzeczniczej I stopnia. W polskim systemie występują dwie jednostki orzecznicze.

Na jednostkę I stopnia składają się:

1. poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy;
2. kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych;
3. poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo oddziały i przychodnie chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego;
4. jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja (art. 5 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych).

W przypadku wydania orzeczenia przez jednostkę I stopnia, która nie jest dla pracownika zadowalająca, może on za pośrednictwem jednostki I stopnia zwrócić się o ponowne przeprowadzenie badania lekarskiego przez jednostkę II stopnia. Będzie nią w tej sytuacji jednostka badawczo-rozwojowa w dziedzinie medycyny pracy. Wniosek o ponowne badanie lekarskie musi zostać złożone przez pracownika lub byłego pracownika w ciągu 14 dni od uzyskania orzeczenia lekarskiego przez jednostkę I stopnia. 

Decyzja jednostki II stopnia będzie ostateczna i pracownik nie będzie miał możliwości do ponownego rozpatrzenia jego sytuacji przez inny organ. 

Orzeczenie lekarskie stanowi materiał dowodowy, na którego podstawie Inspektor Sanitarny wydaje decyzję o rozpoznaniu choroby zawodowej. W razie braku aprobaty pracownika w związku z decyzją inspektora ma on możliwość złożenia odwołania w terminie 14 dni od jej otrzymania. 

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca w wypadku wystąpienia choroby zawodowej u pracownika odgrywa kluczową rolę, ponieważ to na nim spoczywa obowiązek analizy sytuacji oraz rozpoznania przyczyny powstania choroby zawodowej i  w ostateczności zagwarantowanie realizacji zaleceń lekarskich. Pracodawca obowiązany jest w tym przypadku do zastosowania odpowiednich środków, aby znaleźć źródło choroby zawodowej i określić rozmiar zagrożenia oraz podjąć działania mające na celu  jego usunięcie. 

Może się zdarzyć, że wystąpienie choroby zawodowej nie będzie pierwszym przypadkiem, w związku z tym pracodawca zobowiązany jest do prowadzenia rejestru odnośnie do pracowników, których dotknęła choroba zawodowa oraz tego, jakie czynniki ją wywołały.  

Wykaz chorób zawodowych 

Wykaz chorób zawodowych wskazuje na okres, w jakim jest prawdopodobne wystąpienie objawów u pracownika bądź byłego pracownika w związku z wykonywaną pracą, co umożliwia stwierdzenie w odpowiednim czasie wystąpienia choroby zawodowej. Należy pamiętać, że objawy muszą zostać udokumentowane, aby móc rozpocząć bieg okresu wystąpienia choroby zawodowej. 

Podsumowanie - choroba zawodowa 

Choroba zawodowa jest skutkiem szkodliwych czynników, które mogą doprowadzić do znacznego pogorszenia zdrowia pracownika. W razie wystąpienia jakichkolwiek objawów, które mogą mieć swoje źródło w pracy, należy niezwłocznie poinformować o tym pracodawcę, aby ten mógł podjąć odpowiednie kroki do usunięcia zagrożenia i umożliwić reszcie pracowników pracę w wymaganych warunkach. 

Podstawa prawna 

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks Pracy

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2020 roku, II OSK 398/18

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 maja 2020 roku, II OSK 3175/19

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 marca 2021 roku, II OSK 185/18