Choroba zawodowa po ustaniu zatrudnienia

Niejednokrotnie można spotkać się ze stwierdzeniem pracowników, którzy narzekają na swój stan zdrowia, że te komplikacje zdrowotne to choroba zawodowa. Ale czy rzeczywiście tak jest? Kiedy mamy do czynienia z chorobą zawodowa, z czym jej stwierdzenie się wiąże i czy pracownik który odszedł z pracy ma szanse na dochodzenie swoich praw w związku z tego rodzaju chorobą?

Na wstępie należy zaznaczyć, że nie każda choroba, nawet jeśli podejrzewamy, że ma swoje początki w związku z wykonywaną pracą, ma charakter choroby zawodowej.

Zgodnie z przyjętą definicją w kodeksie pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.

Postępowanie w celu ustalenia czy choroba ma charakter zawodowy 

Stwierdzenie, że choroba ma charakter zawodowy następuje po weryfikacji okoliczności sprawy i stanu zdrowia pracownika (lub byłego pracownika) na podstawie decyzji Inspektora Sanitarnego. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej dokonują jedynie oceny, co do wszechstronnego uzasadnienia orzeczenia o rozpoznaniu lub braku rozpoznania choroby zawodowej, bowiem nie mają wiedzy specjalistycznej na temat choroby i nie mogą wkraczać w ocenę sposobu prowadzonych badań lekarskich.

Zasadniczo to pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze. To na barkach pracodawcy spoczywa obowiązek niezwłocznego zgłoszenia właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej. Podejrzenie jest zatem wystarczające do wszczęcia adekwatnego toku procesowego, które będzie zmierzało do ustalenia czy mamy do czynienia z chorobą zawodową. W każdym przypadku podejrzenia choroby zawodowej lekarz czy lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta kieruje pracownika na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.

Wszczęcia procedury może także dokonać pracownik lub były pracownik, nawet po rozwiązaniu umowy o pracę, jeśli osoba taka podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na chorobę zawodową. Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika, jak już wskazano, może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Zgłoszenia, dotyczącego podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej dokonuje się niezwłocznie na formularzu, a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika - dodatkowo w formie telefonicznej. 

Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.

Na potrzeby identyfikacji i całego procesu stwierdzenia czy doszło do choroby zawodowej ustawodawca sporządził wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.

Przykład 1.

Choroba zawodowa: choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy:

• przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki- 1 rok
• przewlekłe zapalenie kaletki maziowej- 1 rok
• przewlekłe uszkodzenie łąkotki u osób wykonujących pracę w pozycji klęczącej lub kucznej - 1 rok
• przewlekłe zapalenie okołostawowe barku - 1 rok
• przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej - 1 rok
• zmęczeniowe złamanie kości - 1 rok

Wydane orzeczenie lekarskie przesyła się między innymi właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi oraz lekarzowi kierującemu na badania. W sytuacji negowania wydanego orzeczenia, pracownik lub były pracownik, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania. Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.

Zakończenie stosunku pracy a choroba zawodowa

Jak już wskazano, pracownik po zakończeniu zatrudnienia jest uprawniony do wszczęcia postępowania, jednak warunkiem rozpoznania choroby jest, aby zgłoszenia o podejrzeniu dokonać po zakończeniu zatrudnienia pracy w warunkach wystąpienia narażenia na ryzyko zawodowe, a nadto pracownik musi posiadać udokumentowane objawy chorobowe w okresie ustalonym w wykazanie chorób zawodowych.

Dlatego należy pamiętać, że po upływie konkretnych dat od zakończenia pracy w narażeniu zawodowym, brak jest możliwości stwierdzenia choroby zawodowej. Wynika to z tego, że zgodnie z art. 2352 k.p. rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Jednak należy mieć na względzie, że rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić w późniejszym okresie od zakończenia pracy narażeniu zawodowym, niż okres ustalony w wykazie chorób zawodowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia pod warunkiem, że w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych wystąpiły objawy chorobowe i objawy te są udokumentowane, chodzi tutaj o posiadanie adekwatnej kartoteki od lekarza specjalisty, lekarza rodzinnego, czy badań lekarskich (prześwietlenie, usg, itp.) Jeśli podczas jeszcze świadczenia pracy pracownik, z uwagi na swój stan zdrowia musiał korzystać ze zwolnienia lekarskiego, którego przyczyną były objawy chorobowe, które po upływie rozwiązania umowy o pracę, rzucają podejrzenie o wystąpieniu choroby zawodowej, jak najbardziej można uznać, że są to udokumentowane objawy chorobowe.

Skutki stwierdzenia choroby zawodowej

Na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych o ubezpieczonemu, który wskutek choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. 

Zasadniczo, jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli w stosunku do ubezpieczonego została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek choroby zawodowej. Z kolei, jeżeli na skutek pogorszenia się stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu będący następstwem choroby zawodowej, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie zwiększa się o 20% przeciętnego wynagrodzenia   za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego ustalone było to odszkodowanie.

Ponadto pracownik, który zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w odrębnych przepisach.  Przykładem takiego świadczenia może być zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana chorobą zawodową, albo renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek choroby zawodowej. 

Podstawa prawna

• Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz.U.2019.1205 t.j. 
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych, Dz.U.2013.1367 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.