Równe traktowanie w zatrudnieniu - wszystko co należy wiedzieć

Równe traktowanie w zatrudnieniu jest jedną z podstawowych zasad obowiązujących, jeśli chodzi o stosunek pracy. Pracodawca nie może dyskryminować pracowników z przyczyn wymienionych w kodeksie pracy. Naruszenie zasad równego traktowania jest wykroczeniem przeciwko prawu pracownika do godnej pracy.

Równe traktowanie w zatrudnieniu -  definicja i zakres

W myśl art. 18^3a § 2 Kodeksu pracy równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie pracowników w jakikolwiek sposób.

Przepisy wskazują, w jakim zakresie pracownicy powinni być jednakowo traktowani. Wymienia się tu w szczególności:

• nawiązywanie stosunku pracy,
• rozwiązywanie stosunku pracy,
• warunki zatrudnienia,
• awansowanie,
• dostęp do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Równe traktowanie w zatrudnieniu - przyczyny dyskryminacji

Pracodawca musi patrzeć na zatrudnionych w jednakowy sposób. Znaczy to tyle, że nie ma prawa dyskryminować pracowników ze względu na:

• płeć,
• wiek,
• stan zdrowia,
• rasę,
• religię,
• narodowość,
• przekonania polityczne,
• przynależność związkową,
• pochodzenie etniczne,
• wyznanie,
• orientację seksualną,
• rodzaj umowy o pracę,
• wymiar czasu pracy.

Dyskryminacja pośrednia i bezpośrednia

Dyskryminacja bezpośrednia występuje wtedy, gdy pracownik wskutek co najmniej z jednej z wymienionych przyczyn jest traktowany mniej korzystnie niż inni pracownicy w porównywalnej sytuacji.

O dyskryminacji pośredniej można mówić w przypadku zaistnienia niekorzystnych dysproporcji, będących skutkiem pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium czy podjętego działania. Jednakże jeśli postanowienie, kryterium czy działanie jest odpowiednio uzasadnione zgodnym z prawem celem, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne, nie ma mowy o naruszeniu zasady równego traktowania.

Równe traktowanie w zatrudnieniu - prawo do jednakowego wynagrodzenia

Jeżeli świadczenie pracy wymaga od pracowników porównywalnego doświadczenia, kwalifikacji odpowiedzialności czy wysiłku, to praca ta uznawana jest za pracę o jednakowej wartości. Pracownicy wykonujący takie same obowiązki mają prawo do wynagrodzenia w jednakowej wysokości. Pensja ta obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, ale również inne świadczenia, mające związek z wykonywaniem obowiązków, zarówno pieniężne, jak i niepieniężne.

Inne przejawy dyskryminacji pracowników

Oprócz wymienionych przyczyn, wymienionych w art.183a § 1 Kodeksu pracy, istnieją również inne sposoby łamania zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Wśród innych przejawów dyskryminacji wyróżnia się:

• molestowanie - forma dyskryminacji ze względu na płeć pracownika. Oznacza niepożądane zachowanie pracodawcy (lub współpracownika), które tworzy wokół osoby zatrudnionej  zastraszającą, wrogą, poniżającą, upokarzającą lub uwłaczającą atmosfera,

• molestowanie seksualne - to każde niestosowne zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika. Cel tego zachowania jest taki sam jak w przypadku zwykłego molestowania. Co ważne, przejawem molestowania seksualnego są nie tylko czynności fizyczne, ale również słowa i gesty. Molestowaniem seksualnym będą więc niestosowne uwagi dotyczące wyglądu pracownika, eksponowanie przedmiotów o charakterze seksualnym, niedwuznaczne gesty i spojrzenia czy domaganie się korzyści seksualnych w zamian za awans,

• szykanowanie - czyli długotrwałe i uporczywe gnębienie i zastraszanie mające na celu ośmieszenie i upokorzenie pracownika. Przepisy prawa pracy określają takie zachowanie jako mobbing. Może się on przejawiać nieustanną krytyką, złośliwymi komentarzami, znieważaniem w obecności pozostałych współpracowników lub podważaniem kompetencji zawodowych.

Równe traktowanie w zatrudnieniu - naruszenie zasad

Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z przyczyn określonych w przepisach, którego skutkiem jest przede wszystkim:

• odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,  
• niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia,
• pominięcie przy awansowaniu,
• pominięcie przy przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,  
• pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Zasada ta nie jest naruszona, jeżeli pracodawca jest w stanie udowodnić, że kierował się obiektywnymi powodami.

Należy podkreślić, że pracodawca nie ma prawa wyciągać wobec pracownika żadnych negatywnych konsekwencji za skorzystanie przez niego z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Dotyczy to również osoby wspierającej pracownika dyskryminowanego. Wobec tego pracodawca nie może wypowiedzieć takim osobom umowy o pracę, a tym bardziej rozwiązać jej bez wypowiedzenia.

Pracownik, wobec którego naruszono zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do złożenia skargi do sądu pracy lub do Państwowej Inspekcji Pracy. Może również żądać wszczęcia postępowania pojednawczego przed komisją pojednawczą. Zgłoszenie takiej sprawy w PIP spowoduje wszczęcie kontroli, celem której będzie sprawdzenie zasadności złożonej skargi. Ofierze dyskryminacji ubiegającej o interwencję w zakładzie pracy zapewnia się całkowitą anonimowość. W razie ujawnienia faktycznego zaistnienia przypadku dyskryminacji, inspektor pracy może skierować do pracodawcy wystąpienie o usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości.