Sprzeciw od kary pracowniczej
Kary pracownicze należą do środków represjonujących pracowników, którzy nie wykonują swoich obowiązków i dopuszczają się poważnych nadużyć. Są formą ostrzeżenia, które jest sygnałem, że nie realizują swoich zobowiązań poprawnie. Niekiedy jednak kary tego rodzaju mogą być wymierzane niesłusznie – w takich przypadkach zatrudniony ma prawo do sprzeciwu Jak wyrazić sprzeciw od kary pracowniczej?
Czym są kary pracownicze?
Kary pracownicze określane są w Kodeksie pracy mianem kar porządkowych. Ich głównym celem jest nałożenie sankcji na zatrudnionego, który nie stosuje się do przepisów prawa pracy oraz ustalonych zasad w danej firmie.
Jak stanowi art. 108 kp, za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:
- karę upomnienia,
- karę nagany.
Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną. Kara pieniężna zarówno za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty.
Kary pracownicze poprzedzają najczęściej możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (tj. w trybie natychmiastowym) – są niejako sygnałem dla zatrudnionego, aby poprawił on swoje zachowanie i zaczął przestrzegać obowiązujących zasad w miejscu pracy.
Nie ma przeszkody do rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia na podstawie tego samego zdarzenia, za które została nałożona na pracownika kara porządkowa, gdy waga tego przewinienia jest na tyle znacząca, że okoliczności i konsekwencje (nawet ewentualne) jego popełnienia uzasadniają przekonanie pracodawcy o niemożności dalszego zatrudniania pracownika. Rozwiązanie stosunku pracy nie stanowi bowiem sankcji porządkowej w rozumieniu art. 108 kp.
Tryb nakładania kar porządkowych
Kara pracownicza może być nałożona tylko według ściśle oznaczonych reguł – nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Co więcej, może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika – jeśli zatrudniony nie miał możliwości złożenia wyjaśnień w danej sprawie, a mimo tego pracodawca nałożył na niego karę, przyjmuje się, że jest ona bezprawna. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg powyższego dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez niego tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika.
Sprzeciw od kary pracowniczej
Każdy ukarany pracownik ma prawo do wniesienia sprzeciwu od nałożonej kary porządkowej, szczególnie jeśli nastąpiło to z naruszeniem obowiązującego prawa. Brak zgody zatrudnionego co do faktu wymierzenia kary lub jej rodzaju również jest wystarczającą przesłanką do wniesienia stosownego sprzeciwu.
Sprzeciw od kary pracowniczej jest więc możliwy, gdy:
- pracodawca nie wysłuchał pracownika przed nałożeniem kary;
- pracodawca nałożył na pracownika karę porządkową z naruszeniem terminów wskazanych w Kodeksie pracy;
- pracodawca nałożył na pracownika karę porządkową, mimo że okoliczności sprawy wskazują, że zatrudniony nie dopuścił się żadnego przewinienia i można to udowodnić;
- zastosowany rodzaj kary jest nadmierny w stosunku do zdarzenia, którego dopuścił się pracownik, a jego dotychczasowa praca była bez zarzutu;
- pracodawca zastosował karę, której nie przewiduje art. 108 kp (np. pozbawił pracownika części wynagrodzenia lub zmniejszył przysługujący mu wymiar urlopu);
- pracodawca nie powiadomił pracownika na piśmie o zastosowanej karze, względnie – powiadomienie o karze zawiera w sobie braki formalne (np. nie wskazuje rodzaju dokonanego naruszenia, nie zawiera pouczenia o przysługującym sprzeciwie).
Jak stanowi art. 112 kp, jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O jego uwzględnieniu lub odrzuceniu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z jego uwzględnieniem.
Pamiętajmy także, że pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary.
Treść sprzeciwu od kary pracowniczej
Pracownik, który zdecyduje się wnieść sprzeciw od nałożonej kary porządkowej, powinien to zrobić, przesyłając pracodawcy oświadczenie w formie pisemnej. Należy wskazać w nim, dlaczego nie zgadza się z daną karą oraz ewentualne uchybienia pracodawcy podczas jej nakładania (np. nałożenie nieistniejącej kary, brak wysłuchania pracownika, nałożenie kary po upływie ustawowych terminów, brak pisemnego powiadomienia pracownika o karze).
Sprzeciw powinien oczywiście zawierać w swej treści również oznaczenie pracodawcy, pracownika, datę pisma oraz własnoręczny podpis osoby składającej takiej oświadczenie. Pamiętajmy jednak, że wniesienie sprzeciwu nie wstrzymuje wykonania kary – dotyczy to w szczególności kary pieniężnej. Jeśli pracodawca lub sąd pracy ustali, że dana kara była niesłuszna, wcześniej pobrana kwota zostanie zwrócona zatrudnionemu, ale dopiero po zakończeniu całego postępowania odwoławczego.
Jak rozpatrywane są sprzeciwy od kary pracowniczej?
Jeśli pracownik skorzysta z przysługującego mu prawa do wniesienia sprzeciwu od nałożonej kary pracowniczej, zatrudniający ma wówczas dwie możliwości działania – albo uzna sprzeciw, albo go oddali. W pierwszym przypadku uznaje się, że nie doszło do nałożenia kary porządkowej, a wszelkie wzmianki o niej, które wpisane zostały do akt osobowych pracownika, są po prostu usuwane. W tym drugim przypadku pracownik otrzymuje decyzję odmowną, która powinna zawierać także pouczenie o przysługującym prawie do odwołania się do sądu pracy. W zdecydowanej większości przypadków pracodawcy nie uwzględniają niestety sprzeciwów swoich pracowników, chyba że ewidentnie doszło do naruszenia przepisów proceduralnych w trakcie nakładania kary porządkowej.
Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy.
Podsumowanie
Sprzeciw od kary pracowniczej jest formą odwołania się zatrudnionego od nałożonej na niego kary porządkowej. Dla swej skuteczności wymaga zachowania formy pisemnej – oświadczenie musi być złożone maksymalnie w ciągu 7 dni od chwili, gdy pracownik został poinformowany o zastosowanej wobec niego karze porządkowej. Jeśli zatrudniający uwzględni złożony sprzeciw, karę uważa się za niebyłą, a wszelkie wzmianki o niej wykreśla się z akt pracownika. Jeżeli sprzeciw zostanie jednak odrzucony, pracownik ma prawo wniesienia odwołania do sądu pracy.
