Środki zgromadzone na subkoncie zmarłego - co się z nimi dzieje?
Polski system emerytalny przechodził już wiele reform. Pod koniec lat 90. XX wieku wprowadzono obowiązek odkładania części składek na ubezpieczenie emerytalne w ramach Otwartych Funduszy Emerytalnych zwanych w skrócie OFE dla osób urodzonych po 1968 roku. Osoby urodzone wcześniej mogły dobrowolnie wybrać, czy chcą być członkami OFE. Jedna z ostatnich reform systemu emerytalnego, która została przeprowadzona w 2014 roku, zmieniła zasady „oszczędzania” na emeryturę. Po zmianach ZUS prowadzi subkonto, na które przetransferowana została część posiadanych środków OFE. W przypadku śmierci osoby bliskiej, środki zgromadzone przez osobę zmarłą subkoncie w ZUS podlegają podziałowi i wypłacie. Dowiedz się komu przysługują środki zgromadzone na subkoncie zmarłego.
Kto posiada subkonto w ZUS-ie i co się na nim znajduje?
Osoby urodzone po 1968 roku mają z mocy prawa założone przez ZUS subkonto, na którym gromadzone są ich składki, a osoby urodzone przed 1969 rokiem mają założone subkonto tylko wtedy, gdy należały do otwartego funduszu emerytalnego.
informację o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek wraz z odsetkami za zwłokę i opłatą prolongacyjną;
informację o kwocie środków przekazanych przez OFE, które odpowiadają wartości 51,5% umorzonych jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku w OFE na 31 stycznia 2014 roku;
informacje o kwocie środków, które odpowiadają wartości umorzonych przez OFE jednostek rozrachunkowych w związku z ukończeniem przez uprawnionego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego;
informację o wysokości należnych i wpłaconych składek.
Podział środków na subkoncie
Środki zgromadzone na subkoncie prowadzonym przez ZUS podlegają podziałowi w następujących przypadkach:
w razie rozwodu,
w razie unieważnienia małżeństwa,
w razie ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa,
w razie umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej,
w razie śmierci osoby, dla której prowadzone jest subkonto.
Podział środków na subkoncie w przypadku śmierci ubezpieczonego, który nie był członkiem OFE
Ubezpieczony, który nie przystąpił do OFE, podejmując pierwszą pracę, z której wynika obowiązek ubezpieczeń społecznych, otrzymuje wezwanie z ZUS-u zawierające informację o obowiązku złożenia na piśmie oświadczenie o stosunkach majątkowych istniejących między nim a współmałżonkiem oraz o możliwości wskazania uprawnionych do otrzymania środków z subkonta po jego śmierci.
Oświadczenie o stosunkach majątkowych między ubezpieczonym a jego współmałżonkiem lub ich zmianie składa się na formularzu ZUS-US-OPW-01. Wskazanie lub zmiana osób uprawnionych do otrzymania środków zgromadzonych na subkoncie ubezpieczonego powinna zostać dokonana na formularzu UWU.
Przykład 1.
W jaki sposób podzielone zostaną środki zgromadzone na subkoncie zmarłej 37-letniej pani Moniki niebędącej członkiem OFE pozostającej w związku małżeńskim z panem Wojciechem, w którym obowiązywała wspólność majątkowa małżeńska, a pani Monika nie sporządziła testamentu i nie wskazała osób uprawnionych do dziedziczenia zgromadzonych środków? W takim wypadku połowę środków jako stanowiące przedmiot wspólności majątkowej małżeńskiej otrzyma mąż ubezpieczonej – pan Wojciech, a pozostała połowa wobec braku testamentu będzie przysługiwała panu Wojciechowi i rodzicom ubezpieczonej zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego.
Przykład 2.
W jaki sposób podzielone zostaną środki zgromadzone na subkoncie zmarłego 45-letniego pana Szymona, który nie był członkiem OFE i pozostawał w związku małżeńskim z panią Krystyną, w którym obowiązywała wspólność majątkowa małżeńska, a jako uprawnionych do dziedziczenia pan Szymon wskazał swoją żonę i syna Adama, każde po 50%? W takim wypadku połowę środków jako stanowiące przedmiot wspólności majątkowej małżeńskiej otrzyma żona ubezpieczonego, a pozostała połowa będzie po równo podzielona pomiędzy żonę ubezpieczonego – panią Krystynę i ich syna Adama.
Podział środków na subkoncie w przypadku śmierci ubezpieczonego, który był członkiem OFE
Ubezpieczony, który przystępował do OFE, mógł wskazać 1 lub więcej osób, którym będą przysługiwały zgromadzone przez niego środki po jego śmierci. Obecnie, gdy ubezpieczony ma subkonto w ZUS-ie i jednocześnie jest członkiem OFE, proces podziału środków rozpoczyna się w otwartym funduszu emerytalnym.
Uprawniony do dziedziczenia środków w takiej sytuacji po śmierci ubezpieczonego musi poinformować fundusz o jego śmierci i złożyć wniosek wraz z wymaganymi dokumentami.
Wypłata transferowa po śmierci członka OFE
Jeśli zmarły członek otwartego funduszu pozostawał w związku małżeńskim, fundusz dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na rachunek jego małżonka w otwartym funduszu, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.
Wypłata transferowa środków przypadających małżonkowi zmarłego wymaga, aby w terminie 2 miesięcy od dnia przedstawienia dowodu, potwierdzającego, że przypadły mu środki zgromadzone na rachunku członka funduszu (jego zmarłego małżonka), wskazał rachunek w jakimkolwiek otwartym funduszu. W przeciwnym wypadku otwarty fundusz, do którego należał zmarły małżonek, niezwłocznie otworzy rachunek na nazwisko uprawnionego i przekaże na ten rachunek, w ramach wypłaty transferowej, przypadające mu środki zgromadzone na rachunku jego zmarłego współmałżonka.
Przykład 3.
W jaki sposób pan Tomasz otrzyma środki zgromadzone przez zmarłą żonę – panią Iwonę będącą członkiem OFE, jeśli nie wskazał funduszowi, którego członkiem była jego zmarła żona, rachunku należącego do niego w otwartym funduszu emerytalnym? Fundusz, do którego należała zmarła pani Iwona, otworzy dla pana Tomasza rachunek, na który przetransferuje przypadające mu po śmierci żony środki zgromadzone przez nią w ramach rachunku w OFE.
Wypłata środków na rzecz uprawnionych przez OFE
W pozostałych przypadkach otwarty fundusz dokonuje wypłaty środków należnych osobie wskazanej przez zmarłego w terminie 3 miesięcy, jednak nie wcześniej niż w terminie 1 miesiąca od dnia przedstawienia funduszowi urzędowego dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej, z tym że wypłata środków przypadających małżonkowi zmarłego może być przekazana na jego żądanie na rachunek w otwartym funduszu.
Przykład 4.
Kiedy pan Tomasz otrzyma środki zgromadzone przez zmarłą żonę – panią Iwonę będącą członkiem OFE, jeżeli wniosek o ich wypłatę złożono 21 czerwca 2023 roku? Środki transferowe, czyli połowę środków wynikającą ze wspólności ustawowej otrzyma on w ostatnim dniu roboczym sierpnia 2023 roku na rachunek w OFE. Pozostałą część, jeśli jest od niej uprawniony, otrzyma nie wcześniej niż 21 lipca 2023 roku i nie później niż 21 września 2023 roku, o ile przedłoży wszystkie wymagane dokumenty.
Wypłata środków przypadających małżonkowi zmarłego może być przekazana na jego żądanie na rachunek w otwartym funduszu.
W przypadku wskazanych w OFE uprawnionych do otrzymania środków nieobjętych wspólnością majątkową małżeńską wypłata może zostać dokonana w formie wypłaty jednorazowej lub w formie wypłaty w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż 2 lata, zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej.
Podział środków na subkoncie w przypadku śmierci ubezpieczonego, który był członkiem OFE i zostało mu do emerytury mniej niż 10 lat
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku ubezpieczonych będących członkami OFE, którym zostało do emerytury mniej niż 10 lat. W ich przypadku stosuje się mechanizm przekazywania środków z OFE do ZUS-u.
W tej sytuacji podział środków następuje, gdy rozwód, unieważnienie małżeństwa, śmierć lub ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa albo umowne wyłączenie lub ograniczenie wspólności ustawowej nastąpiły nie później niż w dniu: złożenia wniosku o emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat lub nabycia prawa do emerytury w wieku emerytalnym wynoszącym 65 lat, jeżeli złożenie takiego wniosku nie jest wymagane, lub osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat przez osoby, które miały ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku.
Wniosek o wypłatę środków z subkonta w ZUS-ie
Wniosek o wypłatę środków z subkonta prowadzonego przez ZUS można złożyć na formularzu USS „Wniosek o transfer/wypłatę środków z subkonta osoby ubezpieczonej” dostępnym w placówkach ZUS-u oraz w internecie, w tym także na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.
Wniosek można złożyć osobiście, drogą pocztową lub elektronicznie poprzez platformę PUE ZUS.
Wniosek zawiera następujące elementy:
dane wnioskodawcy, w tym m.in. imię i nazwisko, PESEL, adres zamieszkania, datę urodzenia;
dane osoby zmarłej, z której subkonta środki mają być wypłacone, w tym imię i nazwisko, PESEL i datę urodzenia;
jeśli wnioskodawcą jest małoletni, dane przedstawiciela ustawowego małoletniego;
w przypadku wdowy/wdowca oświadczenie o małżeńskich stosunkach majątkowych w chwili śmierci małżonka;
oświadczenie współmałżonka jako osoby uprawnionej co do sposobu wypłaty części środków, które nie zostają automatycznie przetransferowane na subkonto;
informację o sposobie i formie wypłaty środków uprawnionemu.
Do wniosku w zależności od sytuacji należy dołączyć następujące załączniki:
każdorazowo odpis skrócony aktu zgonu ubezpieczonego;
oryginał bądź kopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem prawomocnego postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku bądź zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia;
odpis skrócony aktu małżeństwa, gdy wnioskodawcą jest współmałżonek;
gdy wnioskodawcą jest osoba małoletnia: dokument umocowujący do reprezentowania osoby małoletniej i składania dyspozycji w jej imieniu, oryginał bądź kopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem odpisu skróconego aktu urodzenia osoby małoletniej, oświadczenie o przysługującej władzy rodzicielskiej;
urzędowo potwierdzoną kopię dokumentu tożsamości w przypadku wniosków przesłanych pocztą, a gdy wnioskodawcą jest osoba małoletnia, kopię dokumentu stwierdzającego tożsamość jej przedstawiciela;
inne dokumenty.
W przypadku ubiegania się o wypłatę środków z OFE wniosek kierowany do otwartego funduszu emerytalnego powinien zawierać również te informacje, które zawiera wniosek o wypłatę środków z subkonta w ZUS-ie.
Należy pamiętać, że w przypadku małżonka część środków zgromadzonych na subkoncie objęta wspólnością majątkową jest transferowana na subkonto wdowy lub wdowca, a pozostałą częścią osoba do niej uprawniona rozporządza swobodnie, mogąc domagać się jej wypłaty lub transferu na subkonto.
Środki zgromadzone na subkoncie zmarłego- podsumowanie
Środki zgromadzone na subkoncie zmarłego w ZUS-ie podlegają dziedziczeniu. Wedle szacunków kwota niewypłaconych depozytów jest znaczna, ponieważ dopiero teraz coraz więcej osób ubiega się o dokonanie tych transferów.
