Wywożenie śmieci do lasu – co za to grozi?

Od wielu lat największe światowe organizacje oraz rządy państw zachodnich sygnalizują potrzebę wprowadzenia zmian w postrzeganiu środowiska i zapewnienia mu większej ochrony. Wszelkiego rodzaju spoty reklamowe, bilboardy czy akcje w internecie pokazują, w jaki sposób lokalnie, w swojej mikroskali, ludzie mogą pomóc planecie i zahamować jej erozję. Dziwi zatem bezmyślność i bezczelność wielu osób, które za nic mają wspomniany problem i beztrosko pozbywają się swoich odpadków gdziekolwiek popadnie. Papierek na trawniku czy niedopałek papierosa leżący obok kosza na śmieci nie jest jeszcze aż takim problemem, o wiele bardziej bulwersuje wylewanie zanieczyszczeń do rzeki lub wywożenie śmieci do lasu. W takim wypadku nie może być mowy o lekkomyślności, lecz o zachowaniu z premedytacją, o bardzo szkodliwym i nieetycznym charakterze. Osoby dopuszczające się tego typu zachowań, jeżeli zostaną namierzone, muszą liczyć się z wysoką karą grzywny lub aresztu. W skrajnych wypadkach kara wzrasta nawet od 8 lat pozbawienia wolności.

Powodów, dla których ludzie decydują się na wywożenie śmieci do lasu, jest zapewne wiele: może to być chęć oszczędzenia na opłacie śmieciowej czy niechęć do ich segregowania, w każdym wypadku jest to jednak głupota i bezmyślność. Ustawodawca zareagował na ten problem i uregulował w Kodeksie wykroczeń „zanieczyszczenie lasu”. Treść normy jest szeroka, dotyka wszelkich przejawów zanieczyszczania, nie tylko podrzucania śmieci. Jakie zachowania związane z degradacją lasów są karane? Kto za to odpowiada? Oraz co grozi za omawiane działanie? O tym poniżej.

Zanieczyszczanie lasu – jak człowiek negatywnie wpływa na ekosystem?

Kwestią ochrony czystości lasów oraz ściganiem i karaniem sprawców wykroczeń zajmuje się art. 162 Kodeksu wykroczeń (dalej jako KW). Zgodnie z nim każdy, kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, śmieci, złom, padlinę lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las, podlega karze grzywny albo karze nagany. Z kolei w wypadku gdy czyn sprawcy polega na zakopywaniu, zatapianiu, odprowadzaniu do gruntu w lasach lub w inny sposób składowaniu w lesie odpadów, sprawca podlega karze aresztu albo grzywny. Wskazany przepis ma bardzo szeroki charakter zabezpieczający należyty stan sanitarny lasów przed wieloma niepożądanymi działaniami człowieka, takimi jak: wylewanie zanieczyszczeń, wywożenie śmieci, pozostawianie wraków samochodów, zakopywanie zdechłych zwierząt domowych i hodowlanych czy wyrzucanie gruzu z placów budowy. Wszystkie te działania mają bardzo negatywny wpływ na środowisko, a przede wszystkim na ekosystem naturalny znajdujący się w lasach. Bezmyślne zachowanie człowieka w szybkim czasie może doprowadzić do skażenia wód powierzchniowych i podziemnych, śmierci roślinności leśnej (drzew, krzewów, grzybni), rozwoju bakterii chorobotwórczych i grzybów niebezpiecznych dla ludzi, a także do przyciągania do lasu zwierzyny roznoszącej choroby, takiej jak szczury, nietoperze i muchy. Składowanie w lesie substancji łatwopalnych i chemicznych w prosty sposób – wskutek samozapłonu – może doprowadzić do pożaru, w którym ucierpieć mogą ludzie znajdujący się w lesie lub zamieszkujący w bliskiej odległości.

Ze względów oczywistych dbać o las powinniśmy dla bezpieczeństwa nas samych, jednakże nie można zapominać również o stworzeniach zamieszkujących rejony leśne. Zwierzęta, chcąc dostać się do pożywienia, połykają foliowe opakowania, zaplątują się w workach lub sznurach, kaleczą się odłamkami szkła lub metalu. Zagrożone jest nie tylko ich zdrowie, ale i życie. Zabija je woda ze skażonych źródeł, środki chemiczne zjadane razem z pożywieniem, a także niekontrolowane pożary.

Charakter wykroczenia

Omawiany przepis art. 162 § 1 KW opisuje wykroczenie polegające na zanieczyszczaniu gleby i wody w lesie oraz wyrzucaniu do niego kamieni, śmieci, złomu, padliny lub innych nieczystości, bądź też zaśmiecaniu go w inny sposób. Paragraf 2. tego przepisu reguluje tzw. wykroczenie kwalifikowane, to znaczy zakopywanie lub w inny sposób odprowadzanie do gruntu wyżej wskazanych odpadów. Co istotne, nie ma znaczenia, kto jest właścicielem lasu – nie chodzi tu tylko o lasy państwowe. Wykroczeniem jest zanieczyszczanie również własnych terenów leśnych czy tych należących do sąsiada.

Omawiany przepis nie określa zamkniętego katalogu przewinień, ustawodawca zdecydował się jedynie na wymienienie przykładów zaśmiecania czy skażenia lasów, pozostawiając furtkę dla sankcjonowania również innych przejawów zanieczyszczania. Przez „zanieczyszczenie” należy rozumieć każde wprowadzanie bezpośrednio lub pośrednio w wyniku działalności człowieka do gleby, wody, gleby lub powietrza substancji, które mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzi, stanu środowiska lub mogą pogarszać walory estetyczne. Wykroczenie podstawowe należy odczytywać w znaczeniu potocznym, czyli jako każdy rodzaj pozostawiania na terenie lasu zanieczyszczeń (odpadów, śmieci, zepsutego jedzenia, trucheł zwierząt, sprzętów RTV i AGD). Typ kwalifikowany może przysporzyć więcej problemów z właściwą interpretacją. Upraszczając, aby można było mówić o wykroczeniu z art. 162 § 2 KW, musi dojść do:

• zakopywania odpadów, tj. wykopania dołu w ziemi, wprowadzenia do niego odpadów i przysypania ich;
• zatapiania odpadów, tj. zatapiania ich w wodzie płynącej przez las lub w wodzie stojącej (w stawie, jeziorze, głębokiej kałuży) znajdującej się w lesie;
• odprowadzania odpadów do gruntu, tj. odprowadzania do gruntu np. za pomocą rur, zanieczyszczeń w stanie ciekłym;
• składowania odpadów w inny sposób, tj. urządzenia w lesie dzikiego składowiska śmieci.

Zanieczyszczanie lasu jest wykroczeniem, które wymaga, by działanie sprawcy prowadziło do zanieczyszczenia gleby lub wody na terenach leśnych albo zaśmiecenia lasu. Przewinienie to można popełnić zarówno przez działanie (np. składowanie śmieci), jak i zaniechanie (np. niereagowanie na fakt, iż zanieczyszczenia produkowane przez przedsiębiorstwa wnikały do gleby i wód). Natomiast wykroczenie kwalifikowane, tj. zakopywanie, zatapianie lub odprowadzanie nieczystości do gruntu w lasach, może być popełnione wyłącznie przez działanie.

Kto może odpowiadać za wykroczenie?

Przewinienie polegające na zanieczyszczaniu lasu ma powszechny charakter i może zostać popełnione przez każdego. Dodatkowo wykroczenie to można popełnić umyślnie lub nieumyślnie. Ustawodawca nie ograniczył zatem odpowiedzialności do wypadków działania z premedytacją. Odpowiedzialność pojawi się również w sytuacji, gdy sprawca wskutek lekkomyślności czy braku poczucia odpowiedzialności doprowadzi do zanieczyszczenia terenów leśnych.

Ważne!

W przypadku osób prawnych (przedsiębiorstw) oraz innych jednostek organizacyjnych za popełnienie wykroczenia polegającego na zanieczyszczaniu lasu, w szczególności składowaniu odpadów, odpowiada kierownik jednostki lub osoba zajmująca się w tej jednostce odpadami.

Sankcja za wykroczenie

Sprawca wykroczenia opisanego w art. 162 § 1 KW podlega karze grzywny albo karze nagany. Wysokość grzywny pozostaje do uznania organów właściwych (również sądu) i może zostać orzeczona w granicy od 20 do 5000 zł. Grzywna jest sankcją „domyślną”. Naganę orzeka się, jeżeli ze względu na charakter i okoliczności czynu lub właściwości i warunki osobiste sprawcy należy przypuszczać, że zastosowanie tej kary jest wystarczające, aby ukarany zaczął szanować prawo, zasady współżycia społecznego oraz przedmiot chroniony omawianym przepisem (tj. środowisko).

Działanie opisane w art. 162 § 2 KW – wykroczenie kwalifikowane – zagrożone jest karą aresztu albo karą grzywny. Grzywnę, tak jak w przypadku powyższym, wymierza się w wysokości od 20 do 5000 zł. Areszt zaś można zastosować w granicy od 5 do 30 dni. Karę aresztu – z racji tego, że jest karą dotkliwszą – można orzec wyłącznie wobec osób, które dopuściły się wykroczenia umyślnie, a zarazem za orzeczeniem tej sankcji przemawia waga czynu lub okoliczności sprawy świadczą o demoralizacji sprawcy albo sposób jego działania zasługuje na szczególne potępienie.

W przypadku popełnienia wykroczenia określonego w art. 162 § 1 KW organ właściwy może orzec nawiązkę, jednakże gdy dochodzi o wykroczenia o cięższym charakterze (§ 2), orzeczenie nawiązki jest obligatoryjne. Nawiązka ustalana jest jako równowartość kosztów rekultywacji gleby, oczyszczenia wody, wydobycia, wykopania, usunięcia z lasu, a także zniszczenia lub neutralizacji odpadów. Należy podkreślić, że wspomniane prace naprawcze są bardzo drogim przedsięwzięciem, toteż nawiązka może kosztować sprawcę kilka, kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tysięcy złotych.

Zanieczyszczanie lasu a przestępstwo

Możliwym jest także, iż działanie sprawcy polegające na zanieczyszczaniu lasów nie zostanie zakwalifikowane jako wykroczenie, a jako przestępstwo. W przypadku czynów określanych w Kodeksie karnym (dalej jako KK) powinniśmy rozróżnić dwie sytuacje:

• składowanie odpadów w „zwykłym” lesie, tj. takim nieobjętym ochroną specjalną;
• składowanie odpadów w lesie pozostającym pod ochroną specjalną.

W pierwszym przypadku brać pod uwagę należy art. 183 KK, zgodnie z którym każdy, kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, dokonuje odzysku, unieszkodliwia lub transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi bądź zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Ponadto sprawca, który bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom, przywozi z zagranicy lub wywozi za granicę odpady niebezpieczne, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do nawet 8 lat.

Natomiast jeśli chodzi o lasy objęte specjalną ochroną, to zgodnie z art. 188 KK osoba, która na terenie objętym ochroną ze względów przyrodniczych lub krajobrazowych albo w otulinie takiego terenu wbrew przepisom wznosi nowy lub powiększa istniejący obiekt budowlany albo prowadzi działalność gospodarczą zagrażającą środowisku, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Wywożenie śmieci do lasu – podsumowanie

Zanieczyszczenie lasu, w tym wywożenie lub składowanie tam śmieci, jest działaniem silnie nieetycznym i bardzo groźnym nie tylko dla flory i fauny znajdującej się na terenach leśnych, ale również dla ludzi. Las nie stanowi zamkniętego ekosystemu, żyjącego wyłącznie w sztywno określonych granicach. Jest wręcz odwrotnie – śmieci pozostawione w lesie ściągają zwierzęta normalnie tam niemieszkające, jak szczury czy muchy, które później z łatwością mogą przenieść bakterie ze zgniłego jedzenia czy środków chemicznych na ludzi czy zwierzęta hodowlane. Nie inaczej jest z zanieczyszczeniem gleb i wód. Leśne wody podziemne z łatwością mogą dostać się do innych źródeł wodnych, zatruwając rzeki, jeziora, wodę w studniach. Należy zdawać sobie sprawę, że opisywane w niniejszym artykule zachowania mogą mieć ogromny wpływ na życie i zdrowie wielu osób, również samego sprawcy. Jeżeli jednak takie argumenty nie przemawiają do osób zaśmiecających środowisko, może zrobi to Kodeks wykroczeń oraz Kodeks karny, który w skrajnych przypadkach przewiduje karę nawet do 8 lat pozbawienia wolności.