Wyższe kwoty od podatku od spadku i darowizny w 2023 roku

Wiele czynności, nawet tych z życia codziennego, podlega opodatkowaniu. Nie inaczej jest w sytuacji otrzymania spadku czy darowizny, gdyż one również w określonych wypadkach wiązać się będą z koniecznością uiszczenia podatku. W 2022 roku doszło do podwyższenia kwot wolnych od podatku, a wszystko wskazuje na to, że to nie koniec zmian w tym zakresie. 

Co podlega opodatkowaniu z tytułu podatku od spadku i darowizn?

Opodatkowane podatkiem od spadku i darowizn jest nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

• w drodze dziedziczenia, 
• zapisu zwykłego, 
• dalszego zapisu, 
• zapisu windykacyjnego, 
• polecenia testamentowego, 
• darowizny, 
• polecenia darczyńcy, 
• zasiedzenia, 
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności, 
• zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu, 
• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności, 

Ponadto opodatkowaniu podlega:

• nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci. 
• nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci. 

Waloryzacja kwot wolnych od podatku niepodlegających opodatkowaniu i przedziałów nadwyżki kwot podlegających opodatkowaniu

Ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje możliwość waloryzacji kwot zwolnionych od podatku niepodlegających opodatkowaniu, a także przedziałów nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu w przypadku wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 6%, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen.

Wyższe kwoty wolne od podatku od spadku i darowizn

W związku z wydanym Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 10 października 2022 roku w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek, od 13 października 2022 roku obowiązują wyższe kwoty zwolnione od podatku, niepodlegające opodatkowaniu, a także przedziały nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu.

Dotychczas zwolnione od podatku było nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami. 

Przykład 1. 

Czy pan Jakub, który w lutym 2023 roku dostał na rachunek bankowy darowiznę od swojej matki Joanny w wysokości 10 000 zł, musi powiadomić urząd skarbowy o tym fakcie, aby nie płacić podatku od darowizny? 

Z uwagi na obowiązujące obecnie limity, jeśli pan Jakub w ciągu ostatnich 5 lat nie dostał od swojej matki innych darowizn, nie ma obowiązku powiadamiać o darowiźnie właściwego urzędu skarbowego, gdyż nie przekroczył nowego limitu wynoszącego 10 434 zł. Jeśli darowizna ta dokonana byłaby przed 13 października 2022 roku, aby uniknąć zapłacenia podatku z uwagi na przekroczenie obowiązującego wówczas limitu, konieczne byłoby powiadomienie urzędu skarbowego o dokonanej darowiźnie. 

Wyższe kwoty przedziałów nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu

W przypadku przekroczenia kwot zwolnionych od podatku podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal: 

1. w przypadku I grupy podatkowej

• do kwoty 11 128 zł – podatek wynosi 3%,

• od kwoty 11 128 zł do kwoty 22 256 zł – podatek wynosi 333,90 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 128 zł,

• powyżej kwoty 22 256 zł – podatek wynosi 890,30 zł i 7% od nadwyżki ponad 22 256 zł;

2. w przypadku II grupy podatkowej

• do kwoty 11 128 zł – podatek wynosi 7%,

• od kwoty 11 128 zł do kwoty 22 256 zł – podatek wynosi 779 zł i 7% od nadwyżki ponad 11 128 zł,

• powyżej kwoty 22 256 zł – podatek wynosi 1780,60 zł i 12% od nadwyżki ponad 22 256 zł;

3. w przypadku III grupy podatkowej

• do kwoty 11 128 zł – podatek wynosi 12%,

• od kwoty 11 128 zł do kwoty 22 256 zł – podatek wynosi 1335,40 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 128 zł,

• powyżej kwoty 22 256 zł – podatek wynosi 3115,90 zł i 20% od nadwyżki ponad 22 256 zł.

Grupy podatkowe

Pamiętać należy, że w przypadku istotne jest prawidłowe zaliczenie do odpowiedniej grupy podatkowej, które następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Zstępnymi na gruncie ustawy o podatku od darowizn i spadku są osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, a za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej bądź w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Planowane dalsze zmiany w przypadku podatków od spadków i darowizn

Niewykluczone, że to nie koniec zmian związanych z podatkiem od spadków i darowizn. Obecnie trwają dalsze prace nad uchwaloną przez Sejm Ustawą z dnia 26 stycznia 2023 roku o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych, która ma wprowadzić kolejne zmiany w zakresie podatku od spadków i darowizn.

W aktualnym brzmieniu powoływanej ustawy opodatkowaniu na podstawie ustawy o podatku od spadków i darowizn podlegać miałoby nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie 5 lat, począwszy od 1 lipca 2023 roku oraz w każdym kolejnym okresie 5 lat: 

1. kwoty 36 120 zł od jednej osoby lub kwoty 108 360 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej; 
2. kwoty 27 090 zł od jednej osoby lub kwoty 81 270 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3. kwoty 18 060 zł od jednej osoby lub kwoty 54 180 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Kwoty te miałyby obowiązywać od 1 lipca 2023 roku, jednak nie jest to jeszcze przesądzone. 22 lutego 2023 roku senat po przekazaniu mu ustawy w trybie legislacyjnym zdecydował o jej odrzuceniu, po czym ustawa ponownie trafia pod obrady sejmu. 

Przyjęcie zmian a opodatkowanie zbiórek

Przyjęcie proponowanych rozwiązań oznacza podwyższenie kwot wolnych od podatku w poszczególnych grupach podatkowych oraz wprowadza limity kwot od wielu osób w każdej grupie podatkowej. Rozwiązanie to zwłaszcza w zakresie III grupy podatkowej po przekroczeniu zbiorczego progu określonego na kwotę 54 180 zł dla sumy darowizn powodowałoby konieczność uiszczenia podatku od nadwyżki, co uderzyłoby w charytatywne zbiórki. Obecnie kwota wolna od podatku w granicach przewidzianych progami podatkowymi od każdej obcej osoby wynosiła 5308 zł w okresie 5 lat. Dlatego opodatkowanie darowizny jest możliwe, gdy jeden z darczyńców przekroczy swoimi darowiznami wskazaną kwotę we wskazanym okresie. 

Przykład 2.

Czy pani Anna zbierająca środki od 1 stycznia 2023 roku na leczenie swojego chorego syna Adriana na jednym z internetowych serwisów będzie obowiązana do zgłoszenia i opodatkowania otrzymanych darowizn w wysokości 60 000 zł, gdy najwyższa z dokonanych wpłat wyniosła 2500 zł? 

W aktualnie obowiązującym stanie prawnym darowizny przekazywane w ramach różnego rodzaju zbiórek od osób trzecich będących darczyńcami podlegają zgłoszeniu i opodatkowaniu, gdy w ciągu 5 lat wpłaty od jednego z darczyńców przekraczają kwotę 5308 zł, poprzednio 4902 zł. Dlatego też pani Anna nie ma obowiązku zgłosić otrzymanych darowizn i odprowadzić od nich podatku, żadna z wpłat nie przekroczyła bowiem określonego dla III grupy podatkowej progu. Nic nie wskazuje też na to, aby darowizny w ostatnich 5 latach od jednego z darczyńców przekroczyły tą kwotę. Gdyby jednak zostały wprowadzone ograniczenia w zakresie kwoty wolnej od podatków dla III grupy podatkowej, wynoszącej 54 180 zł od wielu osób, wówczas nadwyżka, czyli kwota 5820 zł, podlegałaby opodatkowaniu podatkiem w wysokości 12%, czyli kwotą 698,40 zł.

Obowiązek podatkowy w przypadku podatku od spadków i darowizn

Pamiętać należy, że w przypadku podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, a podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. 

Do długów i ciężarów kwalifikuje się koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku, koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, jeżeli nie zostały pokryte z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub nie zostały zwrócone w innej formie, oraz koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie, wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków. 

Podsumowanie zmian

Wyższe kwoty podatku od spadków i darowizn obowiązują od października 2022 roku. Zmianie uległa wartość kwot zwolnionych od podatku niepodlegających opodatkowaniu, a także przedziałów nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu. Osoby, które mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku mimo przekroczenia nowych progów, powinny pamiętać o dopełnieniu związanych z tym formalności w terminie, w przeciwnym razie będą bowiem musiały zapłacić wyższy podatek, niż dotychczas miałoby to miejsce.