Zatrudnienie przez rolnika w ramach umowy zlecenia a status płatnika w ZUS

Status rolnika nie dla wszystkich jest jasny, bowiem z jednej strony wydaje się, że rolnik nie prowadzi działalności gospodarczej, jednak z drugiej jest osobą fizyczną i trudno go zakwalifikować do innej grupy. Ponadto w zakresie zatrudnienia powstają wątpliwości, czy zatrudnienie przez rolnika w ramach umowy zlecenia powoduje nadanie mu statusu płatnika? Warto przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu pod względem prawnym.

Na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, przez rolnika - rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia.

Za rolnika indywidualnego w myśl ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.

Warto jednak wspomnieć, że pojawiają się głosy, że rolnik powinien być traktowany jako przedsiębiorca, w końcu uczestniczy on w obrocie gospodarczym, jest niejednokrotnie stroną umowy, co sprawia, że w sensie materialno-prawnym winien tak być traktowany. Rzecz jasna można również spotkać odmienne poglądy, ale dlatego właściwe byłoby zastosowanie indywidualnego podejścia do każdego z przypadków.

Zatrudnienie przez rolnika w ramach umowy zlecenia

Rolnik prowadzący własne gospodarstwo rolne może zatrudniać pracowników, zarówno w oparciu o umowę o pracę, jak i umowę o charakterze cywilnoprawnym. Ta druga jest może częściej spotykana z uwagi na specyfikę rolnictwa, czy też sezonowości z jaką spotkać się można w tej branży.

Zgodnie z art. 734 kodeksu cywilnego, przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Zlecenie należy do umów o świadczenie usług.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i doktrynie dominuje pogląd, że przepisy kodeksu cywilnego regulujące umowę zlecenia mają charakter dyspozytywny i mogą być, w granicach swobody umów modyfikowane przez strony. Niezależnie od powyższego pojawia się pytanie o kwestię rozliczenia takiej umowy przez rolnika, przecież co do zasady od umowy zlecenia odprowadza się składki ubezpieczeniowe oraz adekwatne podatki.

W tym jednak przypadku, w wyniku analizy, należy stwierdzić, że rolnika jako zleceniodawcy nie można uznać za podmiot, na którym ciążą obowiązki płatnika określone w art. 42a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznym (płatnikiem w tym przypadku są wyłącznie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej).

Zgodnie z brzmieniem ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, przepisów tych nie stosuje się do przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej.

Stosownie do art. 31 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych płatnikami są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zwane "zakładami pracy", które są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej. Z powyższej definicji wynika, że płatnikiem podatku dochodowego jest rolnik zatrudniający pracowników na podstawie umowy o pracę.

Natomiast statusu płatnika nie posiada rolnik (osoba fizyczna) zatrudniający na podstawie umowy zlecenia osobę fizyczną. Rolnik nie jest bowiem osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. To powoduje, że jako zleceniodawca nie ma obowiązku obliczenia, pobrania i wpłacenia do urzędu skarbowego zaliczki na podatek od wypłaconego zleceniobiorcy wynagrodzenia, a także sporządzania na jego rzecz informacji podatkowych.

Powyższy wniosek prowadzi do tego, że to na zleceniobiorcy ciążą obowiązki rozliczenia przychodów jakie otrzymał na podstawie umowy zlecenia, skategoryzowane jako przychody z innych źródeł. Również zleceniobiorca będzie w razie konieczności obciążony dokonywaniem rozliczeń podatkowych z tytułu zawartej z rolnikiem umowy zlecenia w zakresie dokonywania wpłat miesięcznych zaliczek na podatek od uzyskanych przychodów ze zlecenia.

Po stronie rolnika, który dokonał wypłaty wynagrodzenia pozostaje po zakończeniu roku sporządzenie i przesłanie właściwej informacji podatnikowi i urzędowi skarbowemu.

Umowa o pomocy przy zbiorach

Specjalnym rodzajem umowy zatrudnienia w rolnictwie jest umowa o pomocy przy zbiorach, do której w pewnych aspektach (nieuregulowanych) stosuje się przepisy kodeku cywilnego. Przez umowę o pomocy przy zbiorach pomocnik rolnika zobowiązuje się do świadczenia pomocy przy zbiorach produktów rolnych należących do sektora, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. f, i oraz n rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 671, z późn. zm.), a także pozostałych ziół i roślin zielarskich, zwanych dalej "chmielem, owocami, warzywami, tytoniem, ziołami i roślinami zielarskimi", w określonym miejscu w gospodarstwie rolnika i przez określony czas, a rolnik do zapłaty umówionego wynagrodzenia za świadczoną pomoc.

W umowie o pomocy przy zbiorach określa się zakres czynności wykonywanych na podstawie tej umowy przez pomocnika rolnika oraz dzień rozpoczęcia świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich, jeżeli jest on inny niż dzień zawarcia umowy o pomocy przy zbiorach. Umowę o pomocy przy zbiorach zawiera się na piśmie przed rozpoczęciem świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich. Ponadto pomocnik rolnika przed zawarciem umowy o pomocy przy zbiorach składa oświadczenie o liczbie dni w danym roku kalendarzowym, przez jakie świadczył pomoc przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich, na podstawie umów o pomocy przy zbiorach zawartych z innymi rolnikami.

W przypadku również i tej specyficznej umowy, należy uznać, że rolnik co do zasady nie będzie płatnikiem, a będzie na nim spoczywały obowiązki, jak w przypadku zawarciu umowy zlecenia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, Dz.U.2021.266 t.j.
• Ustawa dnia 6 marca 2018 r. Prawo Przedsiębiorców, Dz.U.2021.162 t.j.
• Ustawa z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny Dz.U.2020.1740 t.j.
• Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, Dz.U.2020.1655 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.