Dzień próbny w pracy – płatny czy nie?

Na skróty

Przepisy Kodeksu pracy jasno wskazują, jak długo może trwać umowa na okres próbny. Bardzo często jednak pracodawcy korzystają z opcji dnia próbnego, czyli zapraszają kandydata do pracy, aby ten zdecydował, czy dane stanowisko i zakres czynności mu odpowiadają. Czy dzień próbny w pracy powinien być płatny? Wyjaśniamy w artykule.

Umowa na okres próbny

Kodeks pracy precyzuje, jak powinna wyglądać umowa o pracę oraz jakie typy umów można zawierać z pracownikiem. W kodeksie próżno jednak szukać informacji o dniu próbnym. Pierwszą umową, jaką można zawrzeć z pracownikiem, choć nie jest to obligatoryjne, jest umowa na okres próbny. Zgodnie z kodeksem umowę o pracę na okres próbny, nieprzekraczający 3 miesięcy, zawiera się, by sprawdzić kwalifikacje pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonego rodzaju pracy.

Ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe, jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy lub po upływie co najmniej 3 lat od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę.

Zobacz też

Należy zauważyć, że maksymalna długość okresu próbnego to 3 miesiące. Nie ma mowy o minimalnym okresie, można więc przyjąć, że umowa na okres próbny może być zawarta na miesiąc, tydzień czy nawet jeden dzień. W praktyce jednak rzadko występuje tego typu sytuacja, że umowa na okres próbny jest zawierana na krócej niż tydzień. Pracodawcy chcą mieć bowiem czas na sprawdzenie pracownika, a 3 miesiące wydają się optymalnym okresem.

Umowa musi być podpisana

Przepisy dotyczące zawierania umowy o pracę są restrykcyjne. Pisemna umowa o pracę lub pisemne potwierdzenie ustaleń związanych z zawarciem umowy o pracę musi być wręczone pracownikowi jeszcze przed dopuszczeniem go do pracy. Oznacza to, że już pierwszego dnia pracy przed jej rozpoczęciem pracownik powinien mieć podpisaną umowę. Jeśli pracodawca nie wywiąże się z tego obowiązku, może mu grozić kara grzywny od 1 do 30 tys. zł. Umowa na okres próbny powinna być zawarta na piśmie i zawierać m.in. takie informacje, jak:

strony umowy;
rodzaj umowy;
miejsce wykonywania pracy;
datę jej zawarcia;
termin rozpoczęcia pracy;
wymiar czasu pracy;
wynagrodzenie.

Umowa na okres próbny może zostać wypowiedziana przez każdą ze stron w dowolnym momencie. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:

3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;
1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie;
2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

Dzień próbny w Kodeksie pracy

Pojęcie takie jak „dzień próbny” w Kodeksie pracy nie istnieje, mówi się tak potocznie o pierwszym dniu w pracy lub niekiedy o dniu „sprawdzającym pracownika”. Na rynku pracy wykształciła się niestety wręcz patologiczna tendencja do dnia próbnego bezpłatnego. Pracodawcy tłumaczą to chęcią sprawdzenia kwalifikacji pracownika. Jest to jednak tłumaczenie, które nie znajduje uzasadnienia w przepisach prawa pracy. Okres sprawdzający kwalifikacje to bowiem okres próbny, a ten, jak wiemy, jest płatny.

Dzień próbny a wynagrodzenie

Zgodnie z Kodeksem pracy za każdy dzień pracy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie. Jak można przeczytać w art. 22 kp, „przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”. Nie ma więc wyjątku od tej reguły i pracownik powinien mieć zapłacone za każdy dzień swojej pracy – również za ten pierwszy. Niedopuszczalna jest sytuacja tzw. dnia próbnego bez wynagrodzenia, bowiem jest to łamanie praw pracowniczych.

Art. 80 kp Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią.

Dzień próbny w pracy powinien być bez wyjątków płatny, jeśli pracownik świadczył pracę. W sytuacji kiedy jednak przyszły pracodawca proponuje bezpłatny dzień próbny, nie należy na to przystawać, ponieważ jest to niezgodne z Kodeksem pracy. Podobnie należy rozpatrywać dzień próbny na umowę zlecenie. Taka forma również nie znajduje miejsca w Kodeksie cywilnym. W przypadku umowy zlecenia przyjmuje się, że samo przystąpienie do wykonywania określonych czynności nie powoduje zawarcia umowy – co do zasady umowa ta powinna być odpłatna, zaś wynagrodzenie musi odpowiadać wykonanej pracy. Co jednak, jeśli taka sytuacja miała jednak miejsce – czy pracownik ma związane ręce?

Bezpłatny dzień próbny – co dalej?

Niekiedy – z niewiedzy lub ze strachu, że nie otrzymamy posady – może dojść do sytuacji, że za dzień próbny nie otrzymamy wypłaty i nic z tym nie zrobimy. Pracodawcy tłumaczą zwykle, że nie był to dzień pracy, bowiem pracownik tylko się przyglądał lub asystował. Takie tłumaczenia są zbędne, bowiem nie ma znaczenia, że pracownik nie wykonywał samodzielnie wszystkich czynności. Ważne jest, że stawił się w pracy i był do dyspozycji pracodawcy, a co za tym idzie – można uznać, że świadczył pracę, pomimo że umowa o pracę nie została podpisana. Niestety młodzi pracownicy, często dopiero rozpoczynający swoją karierę zawodową, nie mają podstawowej wiedzy w zakresie prawa pracy, a pracodawcy mogą to wykorzystać.

Do pracodawcy w pierwszej kolejności można wysłać wezwanie do zapłaty. Jeśli nie wiemy, jaka wypłata przysługuje za dzień pracy, można odnieść się do kwoty minimalnego wynagrodzenia za godzinę pracy

W sytuacji kiedy za dzień próbny nam nie zapłacono, warto zebrać wszystkie dowody swojej pracy i wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o wypłatę wynagrodzenia. Sprawę równolegle można zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy. W razie gdyby pracodawca nadal uchylał się od zapłaty, sprawę można oddać do sądu.

Postępowanie sądowe przed sądem pierwszej instancji z zakresu prawa pracy jest całkowicie wolne od opłat ze strony poszkodowanego.

Jak wcześniej wspomniano, skierowanie sprawy do sądu wiąże się z koniecznością zebrania wszystkich dowodów na pracę w dzień próbny. Mogą to być SMS-y, wiadomości e-mail lub nawet zeznania pracowników.

Podsumowanie – dzień próbny w pracy

W Kodeksie pracy nie występuje pojęcie stricte takie jak „dzień próbny w pracy”. Niestety taki dzień jest często stosowaną praktyką, szczególnie w odniesieniu do osób młodych lub mało doświadczonych. Pracodawcy wykorzystują naiwność i brak wiedzy prawnej i bywa, że nie płacą za pierwszy dzień pracy. Taka praktyka jest niedopuszczalna i nie jest zgodna z prawem. Za każdy dzień pracy przysługuje wynagrodzenie bez względu na to, czy to ostatni, czy pierwszy dzień pracy.

Polecamy:

Obowiązek wykonywania innych poleceń pracodawcy - warto wiedzieć