Ubezpieczenie doktoranta i naliczanie składek od stypendium

Dane z ostatnich lat wskazują, że coraz większa liczba osób podejmuje kształcenie w formie wyższych studiów. Sprzyja temu wiele czynników, np. tworzenie nowych placówek czy nowych kierunków studiowania, często sprofilowanych pod kątem zapotrzebowania na pracę w określonych zawodach. Część osób postanawia kontynuować naukę, podejmując studia doktoranckie. Status doktoranta ma szczególny charakter, powstaje zatem pytanie, jakie są obowiązki w zakresie ubezpieczeń społecznych w stosunku do takiej osoby? O tym kto powinien zadbać o ubezpieczenie doktoranta w poniższym tekście.

Doktorant – informacje ogólne oraz podstawy prawne

Kwestie dotyczące doktorantów oraz studiów doktoranckich regulują przepisy Ustawy z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, zwanej dalej „Prawem o szkolnictwie”.

Zgodnie z art. 198 ust. 1 tej ustawy kształcenie doktorantów przygotowuje do uzyskania stopnia doktora i odbywa się w szkole doktorskiej.

Szkoła doktorska jest zorganizowaną formą kształcenia w co najmniej dwóch dyscyplinach, o których mowa w art. 198 ust. 3 lub 5 Prawa o szkolnictwie.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym unormowano natomiast w przepisach Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, określanej dalej jako „ustawa systemowa”.

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe doktorantów

Jak już wspomnieliśmy, sprawy z zakresu objęcia doktorantów ubezpieczeniami społecznymi zostały uregulowane w ustawie systemowej.

Zasady nabywania uprawnień do stypendium doktoranckiego regulują przepisy art. 209 Prawa o szkolnictwie. Doktorant nieposiadający stopnia doktora otrzymuje stypendium doktoranckie, z tym że stypendium doktoranckiego nie otrzymuje doktorant pobierający wynagrodzenie w wysokości co najmniej 150% wysokości stypendium doktoranckiego przysługującego mu z tytułu zatrudnienia w związku z realizacją projektu badawczego, o którym mowa w art. 119 ust. 2 pkt 2 i 3 Prawo szkolnictwie, przez podmiot prowadzący szkołę doktorską kształcącą doktoranta w okresie tego zatrudnienia.

Wysokość miesięcznego stypendium doktoranckiego wynosi co najmniej:

1. 37% wynagrodzenia profesora – do miesiąca, w którym została przeprowadzona ocena śródokresowa;
2. 57% wynagrodzenia profesora – po miesiącu, w którym została przeprowadzona ocena śródokresowa.

Należy dodać, że wysokość stypendium doktoranckiego może być uzależniona od osiągnięć doktoranta.

Ubezpieczenie wypadkowe doktoranta

Dotychczas przedstawiliśmy, na jakich zasadach doktoranci podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Jak natomiast wygląda sprawa ubezpieczenia wypadkowego? Również w tym przypadku odpowiedzi trzeba szukać w przepisach ustawy systemowej.

W świetle brzmienia powyższego przepisu nie ulega zatem wątpliwości, że doktoranci spełniający warunki do objęcia ich ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi, czyli pobierający stypendia doktoranckie, podlegają równocześnie obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu.

Ubezpieczenie zdrowotne doktoranta

Doktoranci, w tym również tacy, którzy nie otrzymują stypendium doktoranckiego, podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie dotyczy to jednak doktorantów posiadających inny tytuł do tego ubezpieczenia, a także zgłoszonych do wspomnianego ubezpieczenia jako członkowie rodziny. Odpowiednie regulacje w tym zakresie zawarte zostały w art. 65 ust. 1 pkt 20 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej dalej „ustawą zdrowotną”.

Ubezpieczenie chorobowe doktoranta

Wiemy już, że doktorant objęty ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym podlega także obligatoryjnemu ubezpieczeniu wypadkowemu. Czy podobne zasady obowiązują w odniesieniu do ubezpieczenia chorobowego? Tutaj sytuacja jest inna, bowiem ustawa systemowa zakłada w tym przypadku dobrowolność.

Ubezpieczenie chorobowe w odniesieniu do doktorantów jest zatem możliwe, jednak nie ma obligatoryjnego charakteru.

Podstawa wymiaru oraz finansowanie składek na ubezpieczenia społeczne doktoranta

W przypadku doktorantów sprawa ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest prosta – wspomnianą podstawę stanowi kwota przysługującego stypendium doktoranckiego. Jeśli chodzi o finansowanie składek na ubezpieczenia społeczne doktorantów, to w tej kwestii wiążącym jest art. 16 ust. 1 pkt 7a ustawy systemowej.

Składka na ubezpieczenie emerytalne jest finansowana przez ubezpieczonego (doktoranta) i płatnika (uczelnię, szkołę doktorską) w równych częściach.

Z kolei składki na ubezpieczenia rentowe finansują, z własnych środków, w wysokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni (doktoranci) i w wysokości 6,5% podstawy wymiaru płatnicy składek (czyli uczelnie).

Jeżeli chodzi o składkę wypadkową, to podlega ona sfinansowaniu w całości przez płatnika, a więc przez uczelnię lub szkołę doktorską.

W razie gdy doktorant zdecyduje się przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, to składkę na ubezpieczenie chorobowe musi sfinansować w całości z własnych środków.

Ubezpieczenie doktoranta – podsumowanie

Status doktoranta w kontekście podlegania ubezpieczeniom społecznym ma szczególny charakter. Aby objęcie ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi było możliwe, doktorant musi otrzymywać stypendium doktoranckie z tytułu kształcenia w ramach studiów doktoranckich. Jeżeli ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest obowiązkowe, to jednocześnie powstaje obowiązek ubezpieczenia wypadkowego. Z kolei ubezpieczenie zdrowotne dotyczy wszystkich doktorantów, w tym także tych, którzy nie pobierają stypendium doktoranckiego.

Odrębne zasady dotyczą zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego – w tym przypadku konieczne jest złożenie wniosku w tej sprawie przez zainteresowaną osobę. Finansowanie składek na poszczególne ubezpieczenia doktorantów odbywa się zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.