Czy możliwe jest podejmowanie pracy na urlopach z tytułu rodzicielstwa?
Artykuł skierowany jest do pracowników (kobiet oraz mężczyzn), którzy korzystają z urlopów z tytułu rodzicielstwa. Zostanie wskazane, jakie są to urlopy, komu przysługują oraz w jakim wymiarze. Ponadto wyjaśnione zostanie, czy możliwe jest podejmowanie pracy na urlopach z tytułu rodzicielstwa.
Jakie są rodzaje urlopów z tytułu rodzicielstwa?
W związku z rodzicielstwem, na podstawie Kodeksu pracy, pracownicy mogą skorzystać z:
- urlopu macierzyńskiego,
- urlopu rodzicielskiego,
- urlopu wychowawczego,
- urlopu ojcowskiego.
Z tych urlopów, na zasadach określonych w kp, mogą korzystać zarówno kobiety, jak i mężczyźni, jednak czasami w różnym wymiarze czasowym, co zostanie opisane w dalszej części artykułu. Wyjątkiem jest urlop ojcowski, ponieważ, jak nazwa wskazuje, przysługuje on wyłącznie ojcom.
Okresy trwania urlopów w związku z rodzicielstwem
Długość urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od liczby urodzonych podczas 1 porodu dzieci. Im więcej dzieci się urodzi, tym urlop macierzyński jest dłuższy i trwa odpowiednio:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia 1 dziecka przy 1 porodzie,
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia 2 dzieci przy 1 porodzie,
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia 3 dzieci przy 1 porodzie,
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia 4 dzieci przy 1 porodzie,
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia 5 i więcej dzieci przy 1 porodzie.
Z urlopu macierzyńskiego kobieta może zacząć korzystać na 6 tygodni przed planowaną datą porodu.
Przykład 1.
Pani Patrycja urodziła bliźnięta i urlop macierzyński rozpoczęła od dnia porodu, wcześniej była bowiem aktywna zawodowo, gdyż czuła się dobrze przez cały czas trwania ciąży. W związku z urodzeniem bliźniąt przysługuje jej 31 tygodni urlopu macierzyńskiego.
Urlop rodzicielski również uzależniony jest od tego, ile dzieci zostanie urodzonych podczas porodu i będzie to odpowiednio:
- 41 tygodnie, w przypadku urodzenia 1 dziecka podczas porodu;
- 42 tygodnie, w przypadku urodzenia 2 lub większej liczby dzieci podczas porodu.
Jest on udzielany po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.
Mogą z niego skorzystać zarówno ojciec, jak i matka dziecka, a także oboje w tym samym czasie. Jednak 9 tygodni urlopu rodzicielskiego przysługuje tylko jednemu z rodziców bez możliwości przekazania go drugiemu z rodziców.
Przykład 2.
Pani Marta i pan Karol zostali rodzicami 1 dziecka. Po urlopie macierzyńskim pani Marta oraz jej mąż postanowili razem przejść na urlop rodzicielski, na 2 miesiące – 8 tygodni. W tym czasie wybrali się bowiem z dzieckiem w podróż po Europie. Przez ten czas urlop rodzicielski, z którego skorzystali, wyniósł 16 tygodni, ponieważ jest liczony odrębnie dla każdego z rodziców.
Urlop wychowawczy jest trzecim z rodzajów urlopów związanych z rodzicielstwem.
Czas trwania tego urlopu wynosi 36 miesięcy, można z niego skorzystać do czasu ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Warunkiem jego uzyskania jest 6-miesięczny staż pracy.
W przypadku gdy dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, urlop wychowawczy może trwać kolejne 36 miesięcy, aż do 18 roku życia dziecka.
Taki urlop może być wykorzystany w maksymalnie 5 częściach – nie trzeba zatem brać go od razu, w całości, a można go dozować, zależnie od potrzeb.
Liczba części urlopu nie może być jednak, w świetle kp, zwiększana, a może ich być maksymalnie 5.
Z tego urlopu może skorzystać zarówno kobieta, jak i mężczyzna – ojciec dziecka. Każde z nich musi skorzystać z co najmniej 1 miesiąca urlopu wychowawczego – jeżeli ojciec dziecka nie zdecyduje się na ten urlop, to matka samodzielnie może skorzystać tylko z 35 miesięcy takiego urlopu.
Wskazane powyżej urlopy mają zastosowanie nie tylko do dzieci narodzonych, ale też tych, które zostają przyjęte w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.
Zgodnie z art.1823 kp ojcu przysługuje urlop ojcowski w wymiarze do 2 tygodni.
Skorzystać można z niego, jeśli dziecko nie ukończyło 12 miesięcy, albo nie upłynęło 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
2 tygodnie urlopu ojcowskiego mogą być wykorzystane jednorazowo lub nie więcej niż w 2 częściach. Części te muszą być równe – po 1 tygodniu.
Podejmowanie pracy na urlopach z tytułu rodzicielstwa
W czasie urlopu macierzyńskiego pracownicy otrzymują z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zasiłek macierzyński.
W tym czasie nie jest możliwe podejmowanie pracy zarobkowej, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej.
Złamanie tych zasad wiąże się z obowiązkiem zwrotu otrzymanego zasiłku na rzecz ZUS, wraz z odsetkami.
Urlop rodzicielski a podjęcie pracy
Stosownie do artykułu 182.1e kp pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Pracownik lub pracownica na urlopie rodzicielskim może zgłosić pracodawcy wolę rezygnacji z części urlopu rodzicielskiego i powrót do pracy. Przedmiotowy wniosek należy złożyć pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy.
Jeśli pracownik chce łączyć pracę z urlopem rodzicielskim, to musi wskazać okres, w którym zamierza pracować na tym urlopie. Wskazanie to jest wiążące nie tylko dla pracodawcy, ale i dla pracownika.
Nie istnieje możliwość rezygnacji ze świadczenia pracy podczas urlopu rodzicielskiego. Jeżeli pracownik podejmie taką decyzję i świadczy pracę w wymiarze np. ¼ etatu, to prawnie nie ma możliwości wycofania się z tego.
Jeżeli uzna, że jednak musi przebywać z dzieckiem i opiekować się nim na co dzień, to tylko od dobrej woli pracodawcy będzie zależała zgoda na rezygnację ze świadczenia pracy.
Jeżeli pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy, to wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika.
Ma to jednak granice maksymalne:
- 64 tygodnie, jeśli podczas porodu urodziło się 1 dziecko;
- 68 tygodni, jeśli podczas porodu urodziło się 2 lub więcej dzieci.
Czas ten może być wydłużony dwukrotnie, jeśli pracownik świadczy pracę „na pół etatu”. Jeśli świadczyłby pracę na np. ¼ etatu, urlop rodzicielski zostanie właśnie o tyle wydłużony.
Pracownik już we wniosku określa, w jaki sposób wykorzysta wydłużoną część urlopu rodzicielskiego – czy nadal będzie ją łączyć z wykonywaniem pracy, czy też nie.
Urlop wychowawczy a podjęcie pracy
Podczas urlopu wychowawczego, który jest urlopem bezpłatnym – pracownik w tym czasie nie otrzymuje ani wynagrodzenia, ani zasiłku z ZUS – możliwe jest świadczenie pracy na rzecz dotychczasowego, a także innego, pracodawcy.
W tym czasie pracownik może także rozpocząć działalność zarobkową w formie jednoosobowej działalności gospodarczej czy zostać wspólnikiem spółki i otrzymywać wynagrodzenie z tego tytułu.
Warunkiem podjęcia pracy na urlopie wychowawczym jest to, aby nie pozbawiła ona pracownika osobistej opieki nad dzieckiem.
Przykład 3.
Pani Paulina przebywa na urlopie wychowawczym, ponieważ u jej dziecka ujawniła się poważna choroba, co wymaga jej zaangażowania w proces leczenia. Jednakże wiąże się to także z wydatkami, zatem postanowiła wrócić do pracy, równocześnie będąc na urlopie wychowawczym. Zgłosiła pracodawcy odpowiedni wniosek, wskazując, że chce świadczyć pracę w wymiarze ⅘ etatu. Pracodawca przekazał jej jednak, że może zgodzić się na ⅗ etatu, tak, aby miała możliwość osobistej opieki nad dzieckiem, gdyż w wyższym wymiarze czasu pracy utraci ją, co byłoby sprzeczne z przepisami prawa pracy. Pracownica wyraziła na to zgodę i powróciła do pracy na część etatu.
Urlop ojcowski a podjęcie pracy
Urlop ojcowski traktowany jest jak urlop macierzyński i podczas niego pracownikowi-ojcu, nie przysługuje możliwość podjęcia pracy.
Podsumowanie
Podsumowując, należy wskazać, że podejmowanie pracy na urlopach z tytułu rodzicielstwa jest możliwe ale jest uzależnione od tego, z jakiego urlopu pracownik korzysta. Podczas urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego pracownik nie ma prawa podjęcia zatrudnienia.
Podczas urlopu rodzicielskiego i wychowawczego można podejmować pracę, jednakże jest to obwarowane licznymi obostrzeniami w zakresie np. wymiaru czasu pracy. Równocześnie podjęcie zatrudnienia w czasie takich urlopów nie może doprowadzić do sytuacji, w której rodzic zaprzestanie sprawowania opieki nad dzieckiem, albo gdy będzie to teoretycznie niemożliwe.
