Udostępnianie zdjęć dzieci przez rodziców na portalach społecznościowych – jakie może nieść konsekwencje?

Nieodzownym elementem życia są portale społecznościowe, które od kilku dobrych lat cieszą się olbrzymią popularnością. Dzięki rozwojowi internetu stało się możliwe dzielenie informacjami o sobie i swoim życiu z wieloma milionami ludzi. Częstą praktyką użytkowników portali społecznościowych jest udostępnianie zdjęć, przy czym nie są to wyłącznie ich fotografie, ale także fotografie ich najbliższych, w tym także małoletnich dzieci. Zatem jakie może nieść konsekwencje udostępnianie zdjęć dzieci przez rodziców na portalach społecznościowych? O tym piszemy poniżej.

Sharenting, czyli udostępnianie zdjęć dzieci przez rodziców

Opublikowanie treści w sieci bez względu na to, czy nastąpi prywatnie, czy publicznie umożliwia grupie osób mającej dostęp do tych materiałów ich kopiowanie, a to z kolei oznacza, że w internecie nic nie zginie. Co więcej, z chwilą opublikowania zdjęcia dochodzi do utraty kontroli co do tego, co dalej dzieje się z tą treścią. 

Najdotkliwszym skutkiem sharentingu może być wykorzystanie opublikowanych materiałów przez pedofilów, ponieważ nawet jeśli umieszczane przez rodziców treści nie przedstawiały dzieci nago, w bieliźnie czy strojach kąpielowych, to mogą zawierać inne przydatne przestępcom informacje dotyczące miejsc, w których małoletni przebywa, gdzie mieszka itp.

Regulacje prawne odnoszące się do sharentingu

Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że sharenting nie został uregulowany w krajowym porządku prawnym, zatem rodzice nie muszą się bać żadnej odpowiedzialności z tego tytułu. Jest to jednak mylne wyobrażenie. O ile rzeczywiście, żaden akt prawny nie odnosi się wprost do tego pojęcia, o tyle w polskim porządku prawnym istnieją od dawna regulacje mające na celu ochronę małoletnich, które rozproszone są w różnych aktach prawnych. 

Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 roku jako podstawowy akt regulujący prawa dzieci wskazuje, że w państwie będącym stroną konwencji każde dziecko ma zapewnione prawo do tego, że nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia prywatnego, rodzinnego lub domowego czy w korespondencję ani bezprawnym zamachom na jego honor i reputację, a gdyby do tego doszło, ma ono prawo do ochrony prawnej przeciwko tego rodzaju ingerencji lub zamachom. 

Rodzice udostępniający wizerunek dzieci w mediach społecznościowych powinni pamiętać również o regulacjach odnoszących się do władzy rodzicielskiej.

Przepisy kro nakazują, wysłuchanie małoletniego przez rodziców przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących jego osoby lub majątku. W przypadkach, kiedy rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, rodzice powinni uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Władza rodzicielska jest prawem podmiotowym rodziców, ale tylko wtedy, kiedy jest wykonywana zgodnie z dobrem dziecka. 

Dobro dziecka to zaś klauzula generalna często pojawiająca się w prawie rodzinnym. Na próżno szukać legalnej definicji dobra dziecka. Jej treść tworzą uregulowania odnoszące się do małoletnich zawarte w różnych aktach prawnych, w tym Konstytucji i kro. Dobro dziecka obejmuje całą sferę jego najważniejszych spraw osobistych takich jak rozwój fizyczny i duchowy, odpowiednie kształcenie i wychowanie oraz przygotowanie do dorosłego życia, jak też zapewnienie mu środków do życia i realizacji celów o charakterze osobistym, oraz dbałość o jego interes majątkowy. Dobro dziecka wymaga priorytetowego traktowania w stosunku do interesów innych osób, także rodziców.

Udostępnianie zdjęć dzieci przez rodziców a konsekwencje

Jednak nawet zgoda rodziców i dziecka na publikację wizerunku małoletniego w mediach społecznościowych może powodować konsekwencje prawne dla rodziców. Rolą rodziców jest ochrona dziecka przed wszelkimi niebezpieczeństwami, a publikacja wizerunku małoletniego zagraża jego dobrom prawnie chronionym. Udostępnianie zdjęć dziecka na portalach społecznościowych może nieść konsekwencje w postaci odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu deliktu. 

Tym samym udostępnianie zdjęć dziecka może być uznane za zawinione działanie rodziców lub niedbalstwo przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej, co w dalszej konsekwencji może prowadzić do odpowiedzialności deliktowej i prowadzenia postępowania sądowego dotyczącego naruszenia dóbr osobistych małoletniego dziecka. 

Ochrona dóbr osobistych 

Należy przypomnieć, że ustawodawca w Kodeksie cywilnym przewidział ochronę dóbr osobistych, wskazując, że są nimi w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Dobra osobiste zgodnie z przyjętymi w prawie cywilnym regulacjami pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Osoba, której dobra osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. 

Po dokonaniu naruszenia osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może także żądać, żeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, żeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. 

Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. 

Określenie wysokości zadośćuczynienia powinno być dokonane z uwzględnieniem okoliczności mających wpływ na rozmiar doznanej krzywdy. Dodatkowo kwota ta nie może być symboliczna, a utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życia społeczeństwa.

Uchylenie się od odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych

Uchylenie się od odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych dziecka przez rodziców publikujących jego wizerunek byłoby znacznie utrudnione, ponieważ naruszenie sfery dóbr osobistych co do zasady jest bezprawne i nie ma tutaj znaczenia wina czy nieświadomość sprawcy. 

Domniemanie bezprawności nie zostanie obalone, nawet gdy zgodę na publikowanie wizerunku dziecka w internecie wyrażą oboje jego rodzice.

Wprawdzie zgoda pokrzywdzonego z reguły uchyla bezprawność naruszenia dóbr osobistych, jednak wskazuje się, że trudno uznać, aby zgoda małoletniego uchylała bezprawność. Nie ulega wątpliwości, że zgoda małoletniego dziecka poniżej 13. roku życia nie może stanowić podstawy do uznania, że doszło do uchylenia domniemania bezprawności wobec zgody pokrzywdzonego. 

Należy przypomnieć, że zgodnie z przepisami kc nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. 

Zgoda pokrzywdzonego małoletniego stanowi oświadczenie woli i w przypadku osób poniżej 13. roku życia i tak pozostaje nieważna. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli 13 lat, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. 

Zgoda małoletniego powyżej 13. roku życia na publikację wizerunku również może budzić wątpliwość, zważywszy na fakt, że to nadal jest dziecko, które nie jest świadome zagrożeń wynikających z udostępniania jego wizerunku i jego długofalowych skutków. 

Sharenting a dane osobowe

Ubocznym skutkiem udostępniania wizerunku dziecka przez jego rodziców w mediach społecznościowych jest też ujawnianie jego danych osobowych, w tym imienia, nazwiska czy daty urodzenia. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) w określonych przypadkach osoba, której dane dotyczą, ma prawo żądania od administratora niezwłocznego usunięcia dotyczących jej danych osobowych, a administrator ma obowiązek bez zbędnej zwłoki usunąć dane osobowe. 

Przepisy dotyczące ochrony danych osobowych przemilczały jednak temat danych osobowych dzieci udostępnionych przez ich rodziców. Dane osobowe dziecka udostępnione poprzez sharenting rodziców będą mogły zostać usunięte na żądanie tegoż małoletniego skierowane do rodziców po osiągnięciu pełnoletności. Trudno wyobrazić sobie, aby na gruncie prawa polskiego małoletnie dziecko, zwłaszcza poniżej 13. roku życia, mogło umocować podmiot niemający charakteru zarobkowego i działającego na rzecz ochrony praw i wolności osób, których dane dotyczą, w związku z ochroną ich danych osobowych do wniesienia w jego imieniu skargi oraz wykonywania w jego imieniu praw, a także żądania w jego imieniu odszkodowania, choć takie rozwiązania są wskazywane w piśmiennictwie.

W świetle powyższych rozważań rodzice powinni hamować się z publikacją wizerunku małoletnich dzieci i ich danych osobowych, ponieważ może to przysporzyć dziecku więcej problemów niż jakichkolwiek korzyści, a dodatkowo rodzice będą ponosić za to odpowiedzialność w różnych aspektach.