Aktywni Plus jako aktywizacja osób starszych
Odpowiedzialne oraz kompleksowe podejście do polityki senioralnej i wdrożenie programów, które zapewnią godną, bezpieczną i aktywną starość, a także przyczynią się do poprawy i podniesienia jakości życia osób starszych, jest jednym z wyzwań stojących przed rządem. Do inicjatyw w tym obszarze należy program „Aktywni Plus", czyli aktywizacja osób starszych.
Program „Aktywni+”
Wieloletni program na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025 (dalej również „Program”) jest finansowany ze środków budżetu państwa. Ogólna kwota tych środków w całym okresie realizacji Programu wyniesie 200 mln zł. Wykonawcą Programu jest minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego (obecnie Minister Rodziny i Polityki Społecznej).
Podstawą dla opracowania Programu „Aktywni+” był dokument strategiczny pt. Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność ustanowiony uchwałą nr 161 Rady Ministrów z 26 października 2018 roku w sprawie przyjęcia dokumentu Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. BEZPIECZEŃSTWO – UCZESTNICTWO – SOLIDARNOŚĆ (M.P. poz. 1169) oraz Ustawa z dnia 11 września 2015 roku o osobach starszych.
Cele Programu
Głównym celem Programu jest zwiększenie uczestnictwa osób starszych we wszystkich dziedzinach życia społecznego poprzez wspieranie aktywności organizacji pozarządowych działających na rzecz seniorów.
W ramach głównego celu Programu zawarte są 4 cele szczegółowe:
wzrost zaangażowania osób starszych w kontaktach społecznych poprzez wzbogacenie oferty zagospodarowania ich czasu wolnego;
zwiększenie zaangażowania osób starszych w procesach partycypacyjnych zachodzących w życiu publicznym;
podnoszenie kompetencji cyfrowych seniorów oraz kształtowanie postaw sprzyjających wykorzystywaniu nowych technologii w życiu codziennym;
budowanie pozytywnego wizerunku starości i starzenia się oraz rozwijanie kompetencji społecznych (wiedzy, umiejętności, postaw) wobec starości u osób w każdym wieku.
Do kogo adresowany jest Program?
Bezpośrednimi beneficjentami projektów dofinansowywanych w ramach Programu są:
osoby starsze, zgodnie z definicją ustawy o osobach starszych, czyli osoby w wieku 60 lat i więcej;
opiekunowie (formalni i nieformalni) osób starszych;
rodziny osób starszych jako najbardziej naturalne i najbliższe środowisko seniorów, nawet jeśli nie pełnią funkcji ich opiekunów;
młodsze grupy wiekowe, które będą zaangażowane w projekty wzmacniające integrację międzypokoleniową.
Beneficjentami pośrednimi są także:
organizacje pozarządowe działające na rzecz osób starszych, w tym organizacje pożytku publicznego;
administracja państwowa;
instytucje kultury oraz inne podmioty prowadzące działalność kulturalną;
osoby działające w imieniu administracji rządowej (audytorzy, oceniający wnioski);
podmioty ekonomii społecznej.
Jest także grupa podmiotów, które mogą odgrywać w Programie i w poszczególnych projektach rolę potencjalnych partnerów, współpracujących przy realizacji poszczególnych działań na rzecz osób starszych, np. sponsorzy, patroni, a także instytucje, organizacje i firmy. Są to m.in. instytucje sektora publicznego (ośrodki zdrowia, szkoły, jednostki organizacyjne pomocy społecznej), instytucje akademickie, instytuty badawcze, media, społeczności lokalnej.
Uczestnictwo w Programie i jego realizacja
W ramach corocznej edycji Programu:
przyznawane są dotacje w trybie jednoetapowego otwartego konkursu ofert;
oferty składa się do urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, zgodnie ze wzorem stanowiącym załącznik do ogłoszenia o konkursie oraz warunkami zawartymi w ogłoszeniu;
po zakończeniu realizacji zadania finansowanego z Programu podmiot przedstawia ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego sprawozdanie merytoryczne i finansowe, zgodnie ze wzorem stanowiącym załącznik do umowy;
w ramach poszczególnych edycji Programu minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego wskazuje priorytetowe kryteria oceny.
Wartość dotacji przyznawanych w ramach kolejnych ogłaszanych edycji otwartego konkursu wynosi od 25 tys. zł do 250 tys. zł. Jednocześnie podmioty ubiegające się o przyznanie dotacji w ramach Programu są zobowiązane do przedstawienia wkładu własnego w wysokości minimum 10% wartości dotacji. Za wkład własny uznaje się wkład pieniężny oraz wkład osobowy.
Edycja Programu – 2023
W lutym 2023 roku ukazało się ogłoszenie o otwartym konkursie ofert w ramach Programu „Aktywni+” na lata 2021-2025, w którym Minister Rodziny i Polityki Społecznej zaprosił organizacje pozarządowe i inne podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 1-4 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie do udziału w otwartym konkursie ofert na realizację zadań publicznych w 2023 roku.
W 2023 roku finansowane są zadania określone w ramach 4 priorytetów:
Aktywność społeczna – która obejmuje działania mające na celu zwiększenie udziału osób starszych w aktywnych formach spędzania czasu wolnego, wspieranie seniorów mniej samodzielnych i ich otoczenia w miejscu zamieszkania, rozwijanie wolontariatu osób starszych w środowisku lokalnym oraz zwiększenie zainteresowania i zaangażowania osób starszych w obszarze rynku pracy;
Partycypacja społeczna – która przyczynia się do wzmocnienia samoorganizacji środowiska osób starszych oraz zwiększenia wpływu osób starszych na decyzje dotyczące warunków życia obywateli;
Włączenie cyfrowe – obejmujące działania na rzecz zwiększania umiejętności posługiwania się nowoczesnymi technologiami i korzystania z nowych mediów przez osoby starsze, a także upowszechnianie i wdrażanie rozwiązań technologicznych sprzyjających włączaniu społecznemu oraz bezpiecznemu funkcjonowaniu osób starszych;
Przygotowanie do starości – realizowane poprzez wzmacnianie trwałych relacji międzypokoleniowych, kształtowanie empatycznych postaw wobec osób starszych oraz upowszechnianie pozytywnego wizerunku osób starszych, a także zwiększanie bezpieczeństwa seniorów.
Łączna wartość środków przeznaczonych na dotacje w ramach Programu w 2023 roku wynosi 38 mln zł.
Przykłady działań
W dokumencie Program wieloletni na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025, stanowiącym załącznik do uchwały Nr 167 Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2020 roku w sprawie ustanowienia programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025 (M.P. z 2020 roku poz. 1125) wymieniono obszary i działania wchodzące w skład priorytetów Programu. Oto 2 przykłady.
Działania w obszarze „Wsparcie na rynku pracy” wchodzącym w skład priorytetu „Aktywność społeczna” scharakteryzowano następująco:
umożliwiające kontynuowanie pracy zawodowej zorientowanej na cele społeczne i jednocześnie przynoszące dodatkowy dochód;
polegające na uczestnictwie osób starszych w zajęciach wzmacniających kompetencje niezbędne do kontynuowania pracy zawodowej w obszarach związanych z wykształceniem lub zainteresowaniami, w szczególności ukierunkowanymi na cele społeczne.
Przykłady działań:
szkolenia pozwalające nabywać nowe kompetencje, umiejętności i kwalifikacje;
szkolenia wspierające rozwój przedsiębiorczości indywidualnej, np. dotyczące zakładania firm, pisania CV, prowadzenia rozmów kwalifikacyjnych, autoprezentacji;
szkolenia na rzecz podniesienia kwalifikacji lub rekwalifikacji zawodowej.
Z kolei działania w obszarze „Integracja międzypokoleniowa” wchodzące w skład priorytetu „Przygotowanie do starości” scharakteryzowano jako:
wspierające inicjatywy na rzecz poznania i pozytywnego postrzegania starości jako zjawiska społecznego poprzez diagnozy, badania, bezpośrednie doświadczenie, spotkania i kontakty ze środowiskiem seniorów innych grup wiekowych;
adresowane do osób i instytucji w otoczeniu osób starszych i obejmujące edukację młodszych pokoleń na temat starości, w tym kształtowanie empatycznych postaw wobec seniorów (np. dzięki wymianie doświadczeń, wiedzy, informacji itp.);
międzypokoleniowe, których głównym celem jest aktywny udział i współdziałanie różnych grup wiekowych.
Przykłady działań:
lokalne kampanie informacyjne na temat starzenia się;
treningi, warsztaty, szkolenia z zakresu starości i starzenia się skierowane do różnych grup wiekowych;
działania międzypokoleniowe z udziałem osób starszych na rzecz rozwoju wiedzy młodszych pokoleń, np. kursy gotowania według staropolskiej kuchni, lekcje historii itp.;
organizowanie międzypokoleniowych imprez rekreacyjnych i turystycznych dla mieszkańców środowiska lokalnego (np. wycieczki historyczne itp.).
W celu oceny rezultatów Programu ustalono wskaźniki dla każdego z priorytetów. Obowiązkiem podmiotów korzystających ze środków Programu jest przekazanie sprawozdania zarówno w zakresie merytorycznym, finansowym, jak i efektów zrealizowanych działań w formie danych statystycznych. Na podstawie danych uzyskanych od wszystkich podmiotów następuje wyliczenie mierników po zakończeniu poszczególnej edycji. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ma obowiązek składania Prezesowi Rady Ministrów sprawozdania z realizacji Programu do 30 września każdego roku za rok poprzedni.