Jak ustala się wysokość kar pieniężnych dla pracowników?

W Kodeksie Pracy przewidziano możliwość ukarania pracownika karą pieniężną. Jest to kara porządkowa o dolegliwym charakterze, jednak należy pamiętać, że nie za każde przewinienie można pracownika taką karą ukarać. Ponadto warto też zwrócić uwagę, że możliwa do wymierzenia wysokość kar pieniężnych dla pracowników ma pewien zastrzeżony margines, którego pracodawca nie może przekroczyć.

Jak ustala się wysokość kar pieniężnych dla pracowników?

Zgodnie z art. 108 § 2 Kodeksu Pracy, za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również stosować karę pieniężną. Za powyższe przewinienia pracodawca może ukarać pracownika również karą niższą tj. karą nagany czy karą upomnienia. Przy czym, jeśli pracownik dopuściłby się nieprzestrzegania ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, wówczas pracodawca nie mógłby ukarać pracownika karą pieniężną. Typową przesłanką uprawniającą pracodawcę do zastosowania wobec pracownika kary pienieżnej, jest uchybienie przez pracownika obowiązkom pracowniczym, ale ten rodzaj kary został jednak zastrzeżony dla konkretnych uchybień. Przesłankami odpowiedzialności porządkowej, niezależnie od przewinienia są: wina pracownika oraz bezprawność jego zachowania.

Przykład 1

W zakładzie pracy obowiązuje regulamin, który określa między innymi przerwy na papierosa. Jeden z pracowników, nie tylko nie stosuje się do zagwarantowanych przedziałów czasowych przerw, ale i ich liczbę samodzielnie sobie zwiększa bez wiedzy przełożonego. Przerwy wiążą się z wyjściem z budynku do specjalnej strefy, gdzie umożliwiono pracownikom swobodne palenie. W związku z samowolnym opuszczaniem miejsca pracy pracodawca wymierzył pracownikowi karę pieniężną. Czy miał do tego prawo?

Działania jakie podjął pracodawca były uzasadnione. Opuszczanie miejsca pracy bez usprawiedliwienia uprawnia pracodawcę do wymierzenia pracownikowi odpowiedniej kary porządkowej, a tym także kary finansowej. Należy tu jednak podkreślić, że wymierzenie kary, jakiejkolwiek wymaga wzięcia przez pracodawcę pod uwagę rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopnia winy pracownika i jego dotychczasowego stosunku do pracy.

Reguły ustalania wysokości kary pieniężnej 

Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika. W tym przypadku ustawodawca zdecydował się, aby należną karę wyliczyć w oparciu o wynagrodzenie dzienne. Wynagrodzenie takie oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

W Kodeksie odnajdziemy także odesłanie do wynagrodzenia miesięcznego. Suma kar nałożonych w danym miesiącu nie może przekraczać dziesiątej części wynagrodzenia za ten miesiąc, przypadającego do wypłaty po potrąceniach np. alimentów czy innych długów egzekwowanych w drodze egzekucji. Gdy suma kar pieniężnych przekracza kwotę wynagrodzenia miesięcznego, to nadwyżka nie obciąża pracownika, nie może być zatem potrącana w następnych miesiącach.

Niezależnie od przyczyny jaka powodowała nałożenie przez przedsiębiorcę kary pienieżnej na pracownika, wpływy z kar pieniężnych do pracodawcy przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

Tryb stosowania kary pieniężnej

Kara porządkowa, w tym pieniężna nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia, przy czym warunkiem niezbędnym, a właściwie uprawniającym pracodawcę do nałożenia kary finansowej jest wcześniejsze wysłuchanie pracownika, który dopuścił się przewinienia. 

Obowiązek wysłuchania pracownika przed zastosowaniem kary oznacza obowiązek podjęcia przez pracodawcę stosownych działań w celu umożliwienia pracownikowi złożenia wyjaśnienia. Pracodawca może też zastosować karę porządkową bez uprzedniego wysłuchania pracownika, jeżeli ten zrezygnował ze stworzenia mu możliwości ustnego złożenia wyjaśnień, bądź wybrał pisemną formę ich wyrażenia.

Kary pieniężne potrącane są z wynagrodzenia bez zgody pracownika. Tak jak pozostałe kary porządkowe nie mają one charakteru kompensacyjnego. Powodują jednak dolegliwość majątkową, w odróżnieniu od kar upomnienia i nagany odnoszących się do sfery moralności.

Sprzeciw pracownika od wymierzonej kary pienieżnej

Prawem pracownika jest możliwość wniesienia sprzeciwu od nałożonej kary w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu.

Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. W przypadku, kiedy pracownik wygra z pracodawcą i nałożona kara zostanie uchylona wówczas, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary. Podobnie rzecz się ma kiedy pracodawca w ramach autokontroli uwzględni sprzeciw pracownika.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, Dz.U.2020.1320 t.j. 
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie Pracy, Dz.U.2017.927 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.