Praca na morzu – nowelizacja ustawy o pracy na morzu

19 sierpnia 2021 roku Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o pracy na morzu. Wdraża ona w pełni do polskiego prawa Konwencję o pracy na morzu, zwaną Konwencją MLC. Jak nowe ustalenia wpłyną na przywileje, obowiązki i bezpieczeństwo marynarzy? Z czym wiążę się praca na morzu? 

Nowelizacja ustawy praca na morzu

Nowelizacja ustawy o pracy na morzu implementuje do polskiego prawa Konwencję o pracy na morzu, zwaną Konwencją MLC (przyjętą przez Konferencję Ogólną Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie w lutym 2006 r.). Konwencja MLC została wdrożona do krajowego porządku prawnego już kilka lat temu Ustawą z 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu. W 2018 roku pojawiły się jej poprawki, których pełne zaimplementowanie zapewnia uchwalona właśnie nowelizacja.

MLC konsoliduje i uaktualnia ponad 65 międzynarodowych ustaleń dotyczących pracy na morzu. Dokument nazywany jest „czwartym filarem” w światowej legislacji morskiej (obok MARPOL, SOLAS i STCW). Podczas gdy pozostałe konwencje ustalają ogólne prawa obsługi statku, MLC skupia się na prawach marynarzy do godziwych warunków pracy, zakwaterowania, wyżywienia, opieki medycznej, bezpieczeństwa czy ubezpieczenia.

Ustawa o pracy na morzu i poziom ochrony praw pracowniczych

Co istotne, nowela gwarantuje podniesienie poziomu ochrony praw pracowniczych marynarzy w przypadku ich uwięzienia na statku przez piratów lub innych zbrojnych napastników. To nowe, ważne ustalenia dotyczące pracy na morzu marynarzy zapewniają bowiem ciągłość umowy o pracę podczas uwięzienia – bez względu na to, czy upłynął okres, na jaki była zawarta, i czy w trakcie okresu przetrzymywania została rozwiązana.

Marynarze również nie muszą się już martwić o ciągłość wypłacania wynagrodzenia oraz innych świadczeń wynikających z umowy o pracę w przypadku uwięzienia, porwania lub innych zbrojnych sytuacji na statku. Świadczenia będą wypłacane za okres do momentu uwolnienia (przybycia statku do najbliższego portu umożliwiającego bezpieczną repatriację) lub do daty śmierci podczas zniewolenia. Dzięki nowelizacji marynarze mają prawo do bezpłatnej repatriacji.

Zakres czasu pracy na morzu i wydawania świadectw zdrowia – zmiany

W polskiej ustawie o pracy na morzu wprowadzono też szereg zmian dotyczących spraw organizacyjnych i administracyjnych. Co uległo zmianie? Nowelizacja skraca czas konieczny do rozliczenia za pracę na statku. Opłata ma być dokonywana w okresie nieprzekraczającym 1 miesiąca – to ważna zmiana, ponieważ do tej pory obowiązywał 6-miesięczny okres rozliczeniowy.

Od września 2021 roku dopuszcza się możliwość wydania świadectwa zdrowia na czas krótszy niż 2 lata dla marynarza, którego stan zdrowia, według lekarza, nie pozwala na wydanie świadectwa zdrowia na 2 lata. Ustawa o pracy na morzu w nowym brzmieniu zezwala też na uznawanie świadectw zdrowia wydawanych poza krajem, jeśli są one wydane zgodnie z Konwencją STCW lub MLC.

Ustawa o pracy na morzu a sposób dokonywania wpisów w książeczkach żeglarskich

Wiele zmian dotyczy książeczek żeglarskich, m.in.:

• zakazuje się wpisywania w książeczki adnotacji dotyczących jakości pracy wykonywanej przez marynarza,
• dopuszcza się wpisy w języku angielskim,
• rozszerza się listę obligatoryjnych dokumentów, które warunkują uzyskanie książeczki żeglarskiej o świadczenia przeszkoleń stopnia wyższego,
• okres ważności wszystkich książeczek żeglarskich rozszerza się od teraz do 10 lat (przepisy mówiące o wydawaniu książeczki na 5 lat uczniom, studentom i młodocianym zostały usunięte),
• dodaje się uprawnienia do bezpłatnego uzyskania książeczki żeglarskiej dla marynarza, który utracił posiadany dokument na skutek wypadku morskiego.

Regulacja kwestii związanych ze świadczeniami z tytułu niezdolności do pracy na morzu

Dodano nowe regulacje mówiące o prawie do renty. Może je uzyskać marynarz, któremu w wyniku przeprowadzenia ponownego badania lekarz wydał świadectwo zdrowia stwierdzające brak zdolności do pracy na statku. Wydaje się je zgodnie z trybem i na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Jeśli natomiast w powtórnym badaniu lekarskim marynarzowi zostaną stwierdzone ograniczenia w zdolności do pracy, np. w odniesieniu do czasu pracy lub obowiązków, można wydać mu świadectwo zdrowia na inne stanowisko na statku zgodne z jego kwalifikacjami. Marynarz może też w takiej sytuacji skorzystać z prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na zasadach określonych w wyżej wymienionych przepisach.

Nowelizacja ustawy o pracy na morzu w 2021 roku jest oceniania pozytywnie. Zmierza do zwiększenia bezpieczeństwa finansowego marynarzy w przypadku napaści na statek czy po wypadku podczas służby. Specjaliści podkreślają jednak potrzebę rozszerzenia tej ochrony – chodzi o pełne zabezpieczenie finansowe marynarzy oraz ich rodzin nie tylko w razie wypadku czy choroby zawodowej, ale też w następstwie chorób, takich jak COVID-19, udar i zawał serca, które nastąpiłyby w trakcie zatrudnienia.