Praca za granicą - podstawowe zasady i wymogi

Obywatele polscy często podejmują zatrudnienie poza ojczystym krajem, na co wpływ ma wiele czynników, z których motywacja o charakterze ekonomicznym stanowi nadal dominującą przesłankę. W ostatnich miesiącach globalne negatywne zjawiska sprawiły, że przemieszczanie się Polaków, w tym także związane z podjęciem pracy za granicą, uległy czasowemu ograniczeniu. Przepisy dotyczące zatrudnienia poza granicami RP nie zmieniły się, warto zatem przypomnieć podstawowe zasady obowiązujące w tym zakresie. Sprawdź jak wygląda praca za granicą!

Praca za granicą – podstawowe zasady

Zasady oraz tryb podejmowania przez obywateli polskich pracy za granicą u pracodawców zagranicznych uregulowano w rozdziale 16 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej dalej ustawą o promocji zatrudnienia. Jej przepisy stosuje się do obywateli polskich poszukujących i podejmujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową za granicą u pracodawców zagranicznych.

Z treści przytoczonego zapisu ustawy o promocji zatrudnienia wynika jednoznacznie, że zatrudnienie obywateli polskich wymaga stosowania przepisów państwa, na którego terytorium praca ma być wykonywana. W tym przypadku należy uwzględnić ponadto postanowienia umów międzynarodowych, jeżeli mają one moc wiążącą w odniesieniu do RP oraz innych państw.

Należy zaznaczyć, że w obecnych realiach prawnych polscy pracownicy korzystają ze swobody podejmowania pracy w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ograniczenia w tym zakresie, które mogą być lub są wprowadzane w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym wynikającym z konieczności zwalczania epidemii, mają w założeniu incydentalny, przejściowy charakter i nie zmieniają samej zasady wolności podejmowania zatrudnienia na obszarze wspólnotowym.

Agencja pracy tymczasowej jako podmiot pośredniczący

Kierowanie do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej odbywa się wyłącznie bezpośrednio do pracodawcy zagranicznego na podstawie pisemnej umowy zawieranej przez te agencje z osobami kierowanymi. Wspomniana umowa określa w szczególności:

• pracodawcę zagranicznego i jego siedzibę;
• okres zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej;
• rodzaj umowy oraz warunki zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i wynagradzania, a także przysługujące osobie kierowanej do pracy świadczenia socjalne;
• warunki ubezpieczenia społecznego oraz od następstw nieszczęśliwych wypadków i chorób tropikalnych;
• obowiązki i uprawnienia osoby kierowanej do pracy oraz agencji pracy tymczasowej;
• zakres odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy zawartej między agencją pracy tymczasowej a osobą kierowaną, w tym stronę pokrywającą koszty dojazdu i powrotu osoby skierowanej do pracy w przypadku niewywiązania się pracodawcy zagranicznego z warunków umowy oraz tryb dochodzenia związanych z tym roszczeń;
• kwoty należne agencji pracy tymczasowej z tytułu faktycznie poniesionych kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą, przeznaczone na:
• dojazd i powrót osoby skierowanej,
• wydanie wizy,
• badania lekarskie,
• tłumaczenia dokumentów;
• informację o trybie i warunkach dopuszczania cudzoziemców do rynku pracy w państwie wykonywania pracy;
• inne zobowiązania stron.

Ponadto agencja pracy tymczasowej ma obowiązek zawierania z pracodawcą zagranicznym, do którego zamierza kierować obywateli polskich do pracy za granicą, pisemnej umowy obejmującej przede wszystkim następujące ustalenia:

• liczbę miejsc pracy;
• okres zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej;
• rodzaj oraz warunki pracy, zasady wynagradzania, a także przysługujące osobom pracującym świadczenia socjalne;
• zakres odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy zawartej między pracownikiem a pracodawcą, w tym stronę pokrywającą koszty dojazdów i powrotu osoby skierowanej do pracy w razie niewywiązywania się pracodawcy zagranicznego z warunków umowy oraz tryb dochodzenia związanych z tym roszczeń.

Art. 85 ust. 3a ustawy o promocji zatrudnienia przewiduje kolejne zobowiązania dla agencji pracy tymczasowej. W myśl postanowień tego przepisu wymieniona agencja ma obowiązek prowadzenia:

• wykazu podmiotów, do których są kierowane osoby do pracy za granicą, zawierającego w szczególności oznaczenie i siedzibę podmiotu oraz nazwę państwa pochodzenia podmiotu;
• wykazu osób kierowanych do pracy za granicą zawierającego imię i nazwisko, adres zamieszkania osoby oraz w szczególności oznaczenie i siedzibę podmiotu, do którego skierowano osobę do pracy za granicą, oraz nazwę państwa pochodzenia podmiotu, okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Umowa o pracę z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa spoza Unii Europejskiej – dodatkowe ustalenia 

Umowa o pracę z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej na okres dłuższy niż 1 miesiąc, niezależnie od warunków ustalonych w art. 29 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, dalej jako „kp”, (rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie, ze wskazaniem składników płacowych, wymiar czasu pracy oraz termin rozpoczęcia pracy) powinna określać:

• czas wykonywania pracy za granicą;
• walutę, w której będzie wypłacane pracownikowi wynagrodzenie w czasie wykonywania pracy za granicą.

Ponadto zgodnie z art. 291 § 2 kp pracodawca, przed skierowaniem pracownika do pracy, dodatkowo informuje go na piśmie o: 

• świadczeniach przysługujących z tytułu skierowania do pracy poza granicami kraju, obejmujących zwrot kosztów przejazdu oraz zapewnienie zakwaterowania;
• warunkach powrotu pracownika do kraju.

Poinformowanie pracownika o powyższych warunkach zatrudnienia może nastąpić poprzez pisemne wskazanie odpowiednich przepisów. Zgodnie z art. 291 § 4 kp pracodawca ma obowiązek poinformowania na piśmie o zmianie jego warunków zatrudnienia (art. 29 § 2 kp) niezwłocznie, nie  później niż w ciągu 1 miesiąca od wejścia w życie tych zmian, a w przypadku gdy rozwiązanie umowy miałoby nastąpić przed upływem tego okresu – nie później niż do dnia rozwiązania stosunku pracy. Informacja w tym zakresie może nastąpić również przez pisemne wskazanie odpowiednich przepisów.

Przepisy art. 29 § 1–5 kp stosuje się odpowiednio do stosunków pracy nawiązanych na innej podstawie niż umowa o pracę. 

Praca za granicą a ogólny okres zatrudnienia

Na agencji pracy tymczasowej spoczywa obowiązek poinformowania na piśmie osoby kierowanej do pracy za granicą o przysługujących jej uprawnieniach dotyczących zaliczania pracy za granicą do ogólnego stażu pracy, o których mowa w art. 86 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia.

Podsumowanie - praca za granicą

Zasady podejmowania przez obywateli polskich pracy za granicą regulują zapisy Ustawy o promocji zatrudnienia, zaś w przypadku pracowników kierowanych do pracy w państwach spoza Unii Europejskiej odpowiednie zastosowanie mają przepisy kp. Podmiotami pośredniczącymi w razie zatrudnienia za granicą są publiczne służby zatrudnienia, w szczególności agencje pracy tymczasowej – w takich okolicznościach wspomniane instytucje dokonują uzgodnień z pracodawcą zagranicznym. W pozostałych przypadkach ustalenie warunków pracy następuje pomiędzy pracodawcą zagranicznym a obywatelem polskim zamierzającym podjąć pracę.