Poradnik Pracownika

Skrócenie tygodnia pracy na wniosek pracownika

Czas pracy jest ściśle regulowany przepisami Kodeksu pracy oraz postanowieniami zawartej umowy. Obecna regulacja prawna pozwala modyfikować czas wykonywania obowiązków pracowniczych. Powstaje jednak pytanie – czy zatrudniony może wnioskować o skrócenie tygodnia pracy?

Podstawa prawna żądania skrócenia tygodnia pracy

Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę wykonuje swoje obowiązki zwyczajowo przez 8 godzin dziennie w ciągu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (od poniedziałku do piątku). Oczywiście istnieją odstępstwa od stosowania takiego standardowego modelu pracy, jednym z nich jest właśnie forma skróconego tygodnia pracy.

Art. 143 Kodeksu pracy
Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
Głównym celem zastosowania systemu skróconego tygodnia pracy jest zmniejszenie liczby dni pracy danej osoby tak, aby pozostawała ona do dyspozycji przełożonego przez mniej niż 5 dni w tygodniu. Teoretycznie możliwe jest zatem, że pracownik, który zawnioskuje o taką formę pracy, będzie wykonywał swoje obowiązki nawet przez jeden dzień w tygodniu.

Pamiętajmy jednak, że skrócenie tygodniowej liczby dni pracy wiąże się z wydłużeniem doby pracowniczej. Zatrudniony może więc pozostawać do dyspozycji pracodawcy przez jeden dzień w tygodniu, przy czym standardowe 8 godzin pracy zostanie mu wydłużone maksymalnie do 12 godzin.

Przykład 1.

Pracownik wnioskuje o zastosowanie wobec niego systemu skróconego tygodnia pracy, co w praktyce miałoby przełożyć się na wykonywanie obowiązków przez 4 dni w tygodniu. Pracodawca zgodził się na taką formę zatrudnienia, przy czym pracownik będzie wykonywał swoje zadania przez 10 godzin dziennie. Jego pensja nie ulegnie zmianie, ponieważ ostatecznie liczba przepracowanych godzin w danym miesiącu będzie taka sama, jak liczba godzin przepracowana w tradycyjnym 8-godzinnym systemie czasu pracy.

Skrócenie tygodnia czasu pracy – wniosek

Zastosowanie systemu skróconego tygodnia czasu pracy jest uzależnione od złożenia stosownego wniosku przez pracownika. Takie pismo może być sporządzone odręcznie i powinno zawierać:

  • datę oraz miejsce sporządzenia wniosku (zwyczajowo umieszczane w prawym górnym rogu kartki);
  • dane pracownika będącego wnioskodawcą wraz z podaniem zajmowanego stanowiska (pojawia się w lewej części kartki);
  • nazwę zakładu pracy wraz z adresem;
  • tytuł pisma – wystarczające jest wpisanie „Wniosek o stosowanie systemu skróconego tygodnia pracy”;
  • żądanie pracownika dotyczące nowego, skróconego systemu czasu pracy – warto powołać się w tym miejscu na regulację art. 143 Kodeksu pracy;
  • wskazanie proponowanego wymiaru skróconego czasu pracy – warto podać konkretne dni, w które ma być świadczona praca oraz maksymalny dobowy wymiar czasu pracy;
  • uzasadnienie wniosku – w tej części zatrudniony powinien wykazać, że skrócony czas pracy jest mu potrzebny do prawidłowego wykonywania powierzonych zadań – np. ze względu na stan rodzinny i konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny, ewentualnie ze względu na konieczność podjęcia dalszego kształcenia (studiów zaocznych);
  • własnoręczny podpis pracownika.

Wniosek o skrócenie tygodnia pracy można złożyć osobiście swojemu pracodawcy (jest to opcja, która w praktyce pojawia się najczęściej) lub za pośrednictwem poczty (wówczas warto posłużyć się listem poleconym).

Kto wprowadza system skróconego tygodnia pracy?

Wprowadzenie skróconego czasu pracy następuje zawsze na podstawie wniosku zainteresowanego pracownika. Samo pismo nie jest jednak wystarczające do tego, aby zatrudniony mógł niejako automatycznie rozpocząć pracę na nowych warunkach. Niezbędna w tym celu jest bowiem zgoda przełożonego.

Przyczyn wnioskowania o udzielenie skróconego tygodnia pracy może być wiele, ostateczną decyzję w tej kwestii podejmuje jednak pracodawca. Nowy wymiar czasu pracy będzie skuteczny dopiero wtedy, gdy zostanie ujęty w umowie o pracę – niezbędne staje się więc jej aneksowanie.

Z drugiej strony możliwa jest sytuacja, w której w ramach pierwotnej umowy o pracę jej strony zawierają postanowienie dopuszczające przyszłe skrócenie tygodnia pracy bez konieczności aneksowania takiego zobowiązania.

Czy skrócenie tygodnia pracy oznacza redukcję etatu?

Wiele osób błędnie sądzi, że skrócenie tygodnia pracy oznacza automatyczne zmniejszenie wymiaru zatrudnienia. W rzeczywistości te dwie kwestie nie mają ze sobą nic wspólnego. Pracownik nadal pozostaje zatrudniony w takim wymiarze, jaki obowiązywał go w chwili podpisywania umowy o pracę.

Zmianie ulega więc tylko faktyczny okres rzeczywistego wykonywania obowiązków pracowniczych. Innymi słowy – odchodzi się wówczas od tradycyjnego modelu 8-godzinnej pracy przez 5 dni w tygodniu. Ma to zastosowanie także do innych części etatu.

Przykład 2.

Pracownik jest zatrudniony na 1/2 etatu, do tej pory wykonywał swoją pracę po 4 godziny dziennie od poniedziałku do piątku. Ze względu na podjęte studia zaoczne chciałby zmienić swój czas pracy i skorzystać ze skróconego tygodnia pracy. Zawnioskował o pracę w wymiarze 8 godzin dziennie od poniedziałku do wtorku oraz 4 godziny dziennie w środy, czyli łącznie przez 3 dni w tygodniu (czwartek i piątek pozostawałyby dniami wolnymi dla pracownika). Pracodawca może wyrazić zgodę na taką formę wykonywania obowiązków pracowniczych – wymiar etatu zatrudnionej osoby nie ulegnie żadnej zmianie. 

Ograniczenia w stosowaniu skróconego tygodnia pracy

Uprawnienie do wnioskowania o zastosowanie systemu skróconego tygodnia czasu pracy przysługuje w zasadzie każdemu zatrudnionemu. Kodeks pracy przewiduje jednak, że względem pewnej kategorii osób nie wolno stosować czasu pracy, w którym zatrudniony wykonywałby swoje obowiązki przez ponad 8 godzin na dobę.

Powyższe ograniczenie dotyczy:

  • pracowników zatrudnionych w szkodliwych warunkach dla zdrowia (np. górnictwo, leśnictwo, energetyka, chemia);
  • pracownic w ciąży;
  • pracowników młodocianych;
  • pracowników opiekujących się dzieckiem do 4. roku życia – może on jednak wyrazić zgodę na pracę w wymiarze ponad 8 godzin dziennie.

Nadgodziny a skrócony tydzień pracy

Wiele osób korzystających z systemu skróconego tygodnia czasu pracy zastanawia się, czy przysługuje im prawo do wynagrodzenia za nadgodziny. Przepisy prawa pracy dopuszczają możliwość pracy ponad ustalony wymiar, jednak musi to wynikać z konieczności prowadzenia akcji ratowniczej lub zaistnienia szczególnych potrzeb pracodawcy.

Nadgodziny w systemie skróconego czasu pracy są więc możliwe, aczkolwiek przepisy prawa pracy postulują o stosowanie ich w naprawdę wyjątkowych okolicznościach.

Skrócenie tygodnia pracy – podsumowanie

System skróconego tygodnia czasu pracy jest uprawnieniem, z którego może skorzystać w zasadzie każdy zatrudniony. Niezbędne w tym celu jest jednak złożenie odpowiedniego wniosku przez pracownika.

Skrócenie tygodnia pracy nie wpływa na dotychczasowy wymiar zatrudnienia danej osoby, lecz pozwala na świadczenie obowiązków krócej niż przez standardowe 5 dni w tygodniu, przy jednoczesnym wydłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy maksymalnie do 12 godzin.