Wspólny kredyt po ustanowieniu rozdzielności majątkowej - jak wygląda jego spłata?

Decyzja małżonków o zaciągnięciu kredytu jest równie poważna, jak zawarcie związku małżeńskiego. Przy czym o ile małżeństwo zawsze można rozwiązać poprzez orzeczenie rozwodu, o tyle z umową kredytową nie jest już tak łatwo. Dlatego też powiedzenie, że nic nie łączy tak, jak kredyt jest tak powszechne. Co do zasady, jeśli para przed zawarciem związku małżeńskiego nie podpisała umowy majątkowej małżeńskiej, powszechnie zwanej intercyzą, z chwilą zawarcia małżeństwa pozostaje w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Jak spłacać wspólny kredyt po ustanowieniu rozdzielności majątkowej - o tym poniżej.

Wspólny kredyt po ustanowieniu rozdzielności majątkowej

W trakcie trwania związku małżeńskiego może dojść do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Następuje ono:

• w drodze wyroku sądu,
• w drodze umowy zawartej przed notariuszem.

• wyroku orzekającego rozwód,
• wyroku orzekającego separację.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie ma wpływu na umowę kredytu zawartą przez małżeństwo.

Wspólny kredyt po ustanowieniu rozdzielności majątkowej, bez względu na okoliczność jej powstania nic nie zmienia w sposobie spłaty i odpowiedzialności pary za to zobowiązanie. Jeśli umowa kredytowa została zawarta przez małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej, w której oboje są solidarnie odpowiedzialni za przyjęte na siebie zobowiązania, takie warunki będą obowiązywały aż do spłaty całej kwoty.

Zobowiązanie kredytowe, które zaciąga małżeństwo, jest zobowiązaniem solidarnym, prościej rzecz ujmując – wspólnym. Oznacza to, że każdy z partnerów życiowych jest odpowiedzialny za jego spłatę w całości. Co więcej, bank udzielający kredytu może domagać się spłaty od wybranego przez siebie małżonka.

Jednym ze sposobów uwolnienia się od spłaty wspólnego kredytu po ustanowieniu rozdzielności majątkowej jest jego spłata w całości, ale para musi mieć na to środki.

Zwolnienie z długu małżonka

Partnerzy życiowi nie zawsze zdobędą środki na spłatę kredytu, dlatego innym rozwiązaniem jest zwolnienie jednego z nich z odpowiedzialności za dług, ale może to nastąpić wyłącznie za zgodą banku. Taka sytuacja będzie miała najczęściej miejsce w przypadku posiadania przez drugiego z nich wysokiej zdolności kredytowej.

W sytuacji, gdy pozostający dłużnikiem małżonek nie ma zdolności kredytowej lub jest ona dla banku niewystarczająca do zwolnienia z długu drugiego z nich, rozwiązaniem może być podstawienie innej osoby w miejsce dotychczasowego współkredytobiorcy.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego dopuszczalne są sytuację, kiedy osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony. Jednak i w tym wypadku musi to nastąpić za zgodą banku udzielającego kredytu.

W praktyce tego typu sytuacje zdarzają się coraz częściej. Ważne, aby osoba trzecia, która zamierza wstąpić w miejsce dotychczasowego dłużnika, miała zdolność kredytową pozwalającą na spłatę zobowiązania, ponieważ w przeciwnym wypadku bank nie wyrazi zgody na taką zmianę podmiotową.

Przykład 1.

Pan Jan i pani Janina w czasie trwania związku małżeńskiego zawarli umowę kredytu hipotecznego na zakup wymarzonego mieszkania. Umowa kredytu przewidywała jego spłatę w okresie 30 lat od daty zawarcia umowy. Po 10 latach spłacania wspólnego kredytu małżonkowie uznali, że nie są w stanie kontynuować małżeństwa i zdecydowali się na rozwód oraz podział majątku. Zgodnie z ustaleniami mieszkanie miało przypaść pani Janinie wraz z obowiązkiem spłaty udziału w mieszkaniu byłego męża i przejęciem kredytu. Para zwróciła się z wnioskiem do banku o zwolnienie pana Jana od spłaty kredytu, a na jego miejsce wskazała brata pani Janiny – pana Tomasza, który jest lekarzem i ma wysoką zdolność kredytową z uwagi na wysokie zarobki. W takim wypadku bank powinien przychylić się do wniosku małżeństwa, aczkolwiek każdorazowo jest to decyzja uznaniowa osób reprezentujących bank.

Rozliczenie spłaty kredytu w sprawie o podział majątku

Przykład 2.

Pan Adam i pani Joanna w czasie trwania związku małżeńskiego zawarli umowę kredytu hipotecznego na zakup wymarzonego mieszkania. Umowa kredytu przewidywała jego spłatę w okresie 25 lat od daty zawarcia umowy. Po 17 latach spłacania wspólnego kredytu małżonkowie uznali, że nie są w stanie kontynuować małżeństwa i zdecydowali się na rozwód. Od rozwodu do czasu wniesienia sprawy o podział majątku minęły 3 lata. W tym czasie pan Adam co miesiąc płacił w całości ratę kredytu za mieszkanie w wysokości 1000 zł. W takiej sytuacji w okresie 3 lat pan Adam wpłacił 36 000 zł kredytu. W sprawie o podział majątku może żądać od byłej żony kwoty 18 000 zł tytułem zwrotu nakładów w związku z regulowaniem rat kredytu.

Zwrot nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny musi zostać udowodniony.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 28 stycznia 2020 roku (sygn. I ACa 889/19): „Małżonek, który twierdzi, że dokonał z własnego majątku odrębnego (osobistego) nakładów na majątek odrębny (osobisty) współmałżonka lub na majątek wspólny, musi udowodnić tę okoliczność”.

Małżonek, chcąc dochodzić zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty, musi sprostać podstawowym zasadom postępowania cywilnego, czyli udowodnić fakt posiadania środków z majątku osobistego, które stanowiły nakład na majątek wspólny. Za adekwatne dowody nie mogą być uznane same oświadczenia małżonka dotyczące tego faktu. Co więcej, musi on przedstawić na ten fakt wszelkie możliwe dowody. Samo przedstawienie np. faktury i rachunków na zakup materiałów i usług, na których małżonek widnieje jako ich wyłączny nabywca, nie dowodzi tego, że zapłaty dokonywa on środkami pieniężnymi stanowiącymi jego majątek odrębny. W takiej sytuacji koniecznym jest wykazanie, że posiadał on np. środki z tytułu darowizny na jego wyłączną rzecz stanowiące jego majątek osobisty.

Przykład 3.

Pan Jan i pani Anna w czasie trwania związku małżeńskiego zawarli umowę kredytu hipotecznego na zakup wymarzonego mieszkania. Umowa przewidywała jego spłatę w okresie 25 lat od daty jej zawarcia. Po 17 latach spłacania wspólnego kredytu małżonkowie uznali, że nie są w stanie kontynuować małżeństwa i zdecydowali się na rozwód. Od rozwodu do czasu wniesienia sprawy o podział majątku minęły 3 lata. W tym czasie pan Jan co miesiąc płacił w całości ratę kredytu za mieszkanie w wysokości 1000 zł. W takiej sytuacji w okresie 3 lat wpłacił 36 000 zł kredytu. W sprawie o podział majątku sąd zasądził zwrot połowy tej kwoty, ale pan Jan nadal spłaca wspólne zobowiązanie kredytowe. W takim wypadku po dokonaniu podziału pan Jan w osobnym postępowaniu może dochodzić zwrotu połowy poczynionych nakładów od byłej żony będącej współdłużnikiem zobowiązania kredytowego.

Roszczenie o zwrot poczynionych nakładów, wydatków i spłacanych długów nie ulega przedawnieniu i może być dochodzone w ramach postępowania o podział majątku wspólnego niezależnie od chwili ich dokonania z zastrzeżeniem braku możliwości ich dochodzenia w terminie późniejszym, tj. po dokonaniu podziału majątku, gdyż wówczas roszczenie takie nie zostanie uwzględnione.

Przy czym jak wskazano w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 roku (sygn. III CZP 30/18): „Artykuł 618 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego”. Uzasadniając ten pogląd, wskazano, że nie budzi wątpliwości, że raty kredytu zapłacone przez jednego z byłych małżonków już po podziale majątku wspólnego, a więc po zniesieniu współwłasności, nie mogą być kwalifikowane jako wydatek współwłaściciela.

Z punktu widzenia rozliczenia nakładów istotne jest to, że należy stosować ogólną regułę, zgodnie z którą obliczenie nakładów następuje przy uwzględnieniu ich wartości z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej.

Zabezpieczenie w przypadku dalszego wspólnego spłacania kredytu

Partnerzy życiowi mogą również zdecydować spłacać po połowi wspólny kredyt po ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Gdyby jednak jeden z nich zaprzestał regulować przypadającą na niego część, wówczas drugi, opłacając całe raty kredytu, będzie mógł je rozliczyć jako nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w sytuacji, gdy strony nie dokonały jeszcze podziału majątku. Jeśli podział majątku został przeprowadzony przez parę, wówczas małżonkowi spłacającemu kredyt przysługuje roszczenie regresowe o zwrot połowy spłaconego przez niego samodzielnie kredytu. W celu uniknięcia sytuacji, kiedy jedna ze stron zaprzestaje regulować kredyt, mimo że były co do tego inne ustalenia, dobrym rozwiązaniem jest sporządzenie w formie aktu notarialnego oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji przez małżonka na wypadek zaprzestania regulowania ciążących na nim zobowiązań zgodnie z ustaleniami. Pozwoli to na zabezpieczenie interesów drugiej strony, a przede wszystkim będzie działać prewencyjnie.