Ocena zdolności kredytowej - co na nią wpływa?
Zdolność kredytowa ma podstawowe znaczenie przy zawieraniu umowy kredytowej z bankiem. W dużym uproszczeniu pojęcie to oznacza maksymalną kwotę zobowiązania, którą w ocenie banku kredytobiorca będzie w stanie spłacić na warunkach określonych w umowie. Wbrew obiegowej opinii zdolność kredytowa nie zależy wyłącznie od osiąganych zarobków i posiadanego majątku, lecz od wielu rozmaitych czynników. Jak przebiega ocena zdolności kredytowej?
Bank może odmówić udzielenia kredytu, jeżeli zdolność kredytowa jest niewystarczająca do spłaty długu
Bank ocenia zdolność kredytową w przypadku każdego potencjalnie udzielonego kredytu, choć w praktyce mechanizm ten ma największe znaczenie w odniesieniu do kredytów udzielanych na zakup mieszkania z uwagi na praktyczne znaczenie tego rodzaju umów oraz wysokość kwoty, na jaką opiewa umowa.
„Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności”.
Zdolność kredytowa pozwala bankowi na ocenę rozmiaru kredytu – bank określa w ten sposób, jaka może być maksymalna wysokość zobowiązania, którą kredytobiorca będzie w stanie spłacić.
Ryzyko kredytowe, nazywane również scoringiem, to w skrócie przeprowadzenie analizy wiarygodności kredytowej kredytobiorcy poprzez porównanie profilu kredytobiorcy z innymi klientami.
Ocena zdolności kredytowej wymaga uwzględnienia wielu różnych czynników
Każdy bank ma własną procedurę przeprowadzania oceny zdolności kredytowej osób ubiegających się o udzielenie kredytu. Nie istnieje oficjalna lista czynników wpływających na wysokość zdolności kredytowej, a obowiązujące przepisy ograniczają się do wskazania, że bank ma prawo do oceny zdolności bez wskazania dokładnej listy wymagań, jakie powinny zostać w takim przypadku spełnione.
Można jednak z całą pewnością założyć, że dla oceny zdolności kredytowej największe znaczenie mają:
- wysokość osiąganych dochodów – chodzi o dochody osiągane w sposób regularny, np. wynagrodzenie za pracę otrzymywane każdego miesiąca, a nie dochody uzyskiwane nieregularnie i w sposób trudny do przewidzenia, na przykład premie i bonusy uzależnione od wyników pracodawcy;
- inne aktywa posiadane przez kredytobiorcę – tj. inny posiadany przez kredytobiorcę majątek (np. nieruchomość czy środki zgromadzone na rachunkach bankowych), który pozwala na uwiarygodnienie sytuacji majątkowej kredytobiorcy oraz zabezpieczenie interesów banku w sytuacji, w której kredytobiorca nie wywiąże się z zaciągniętego zobowiązania;
- źródło dochodów – przykładowo zazwyczaj zdolność kredytowa osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony będzie wyższa niż osób zatrudnionych na podstawie umowy zawartej wyłącznie na czas określony;
- rodzaj zatrudnienia – przykładowo zazwyczaj zdolność kredytowa osób zatrudnionych na podstawie umowę o pracę zawartej na czas nieokreślony będzie wyższa niż osób zatrudnionych na podstawie umowy zawartej wyłącznie na czas określony;
- wkład własny – zdolność kredytowa będzie zawsze uzależniona od wysokości kredytu, o którego udzielenie ubiega się klient banku. Nawet w przypadku znacznej inwestycji zdolność kredytowa zostanie oceniona pozytywnie, jeżeli kredytobiorca będzie dysponował odpowiednim wkładem własnym;
- wysokość kosztów ponoszonych przez kredytobiorcę w związku z utrzymaniem siebie oraz rodziny – bank uwzględni koszty związane ze zwyczajnym, codziennym utrzymaniem kredytobiorcy oraz jego rodziny, w tym na przykład koszty utrzymania mieszkania czy przeciętne koszty wyżywienia;
- zobowiązania kredytobiorcy – nawet w przypadku wysokich dochodów zdolność kredytowa może być bardzo niska, jeżeli kredytobiorca posiada inne istotne zobowiązania (np. inne kredyty lub pożyczki, obowiązek alimentacyjny, inne długi);
- wiek kredytobiorcy – wiek ma znaczenie dla zdolności kredytowej, a bank ocenia zarówno wiek maksymalny, jak i minimalny. Przykładowo, znaczna liczba polskich banków ustaliła dolną granicę wieku kredytobiorcy na 21 lat;
- warunki kredytu, o którego udzielenie ubiega się klient – w tym przede wszystkim wysokość zobowiązania oraz okres jego spłaty.
Warto zauważyć, że nie wszystkie dochody będą brane przez bank pod uwagę przy ocenie zdolności – bank nie uwzględni między innymi zasiłków dla bezrobotnych, stypendiów otrzymywanych w związku z pobieraną nauką, otrzymywanych alimentów, dodatków socjalnych oraz dochodów, których pochodzenia kredytobiorca nie może udokumentować.
„Banki i inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów na wniosek osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, ubiegającej się o kredyt przekazują, w formie pisemnej, wyjaśnienie dotyczące dokonanej przez siebie oceny zdolności kredytowej wnioskującego”.
Na żądanie osoby ubiegającej się o przyznanie kredytu bank jest zobowiązany do przedstawienia wyjaśnienia dokonanej zdolności kredytowej. Musi ono mieć formę pisemną i powinno zawierać informacje na temat czynników, które miały wpływ na dokonaną ocenę zdolności kredytowej. W przypadku osób fizycznych ubiegających się o kredyt niezwiązany z prowadzoną działalnością gospodarczą bank nie może pobierać opłaty za sporządzenie tego dokumentu.
Jak poprawić zdolność kredytową?
Jeżeli bank uzna, że osoba ubiegająca się o udzielenie kredytu nie będzie w stanie go spłacić, odmówi jego udzielenia. W takim przypadku potencjalny kredytobiorca może postarać się o zwiększenie swojej zdolności kredytowej i w rezultacie zawarcie pożądanej umowy. Istnieje wiele różnych metod poprawienia zdolności kredytowej. Do najpopularniejszych sposobów należą:
- zwiększenie osiąganego wynagrodzenia;
- zwiększenie wkładu własnego;
- wydłużenie okresu spłaty kredytu;
- rezygnacja z karty kredytowej;
- złożenie wniosku o udzielenie kredytu wspólnie z innym kredytobiorcą;
- w przypadku małżonków – ustanowienie rozdzielności majątkowej i wystąpienie z wnioskiem o udzielenie kredytu przez małżonka posiadającego wyższą zdolność, jeżeli drugi z małżonków nie posiada zdolności kredytowej;
- konsolidacja posiadanych zobowiązań.
