Wygaśniecie stosunku pracy z powodu śmierci pracownika – czy i jakie działania musi podjąć rodzina zmarłego pracownika

Roszady pracowników w przedsiębiorstwach zawsze budzą pewne emocje, kiedy jednak do zmian osobowych w załodze dochodzi wskutek śmierci pracownika, okoliczności wymuszają podjęcie niecodziennych działań i decyzji, nie tylko ze strony pracodawcy, ale jak się okazuje także po stronie rodziny zmarłego pracownika. Wygaśniecie stosunku pracy z powodu śmierci pracownika wymaga odpowiednich działań, w artykule szczegóły!

Wygaśniecie stosunku pracy z powodu śmierci pracownika 

Z chwilą śmierci pracownika, umowa o pracę wygasa, co jest oczywistą konsekwencją wynikającą z natury stosunku pracy, w tym choćby osobistego świadczenia pracy. Jeśli z tytułu stosunku pracy pracownikowi przysługiwałyby jakiekolwiek prawa majątkowe, to wówczas zgodnie z zasadą wynikającą z kodeksu pracy, w pierwszej kolejności prawa te przechodzą w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej, w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.  Dopiero w razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku. 

Zasada powyższa, która wprowadza szczególny porządek dziedziczenia po zmarłym pracowniku w zakresie praw majątkowych ze stosunku pracy, ma ona bowiem pierwszeństwo przed zasadami wynikającymi z ogólnego prawa spadkowego. Wobec tej zasady, uprawnionymi podmiotami do praw majątkowych po zmarłym pracowniku są w równych częściach zawsze małżonek (wdowa lub wdowiec) oraz inne osoby tylko wtedy jeśli spełniają warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 67 ustawy o rentach i emeryturach z FUS, Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki:

1. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione (do ukończenia 16 lat; albo do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w tym punkcie, a nadto, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów).
2. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka (mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone powyżej, a ponadto: zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli: nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
3. małżonek (wdowa i wdowiec); (wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli: w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w powyżej.
4. rodzice (jeśli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania, i spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca określone w art. 70 ust. 1 i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5. Ustawy o rentach i emerytura FUS).

Okoliczność, pobierania renty nie jest tutaj w zasadzie ważna, liczy się bowiem aktualizacja samego prawa do jej pobierania.

Warto także zwrócić uwagę, że nawet jeśli pracownik sporządziłby testament na wypadek swojej śmierci, to i tak nie wpływa on w żadnym zakresie na nabycie praw majątkowych ze stosunku pracy przez spadkobierców testamentowych, jeśli istnieją osoby uprawnione z mocy § 2 art. 631 k.p.

Prawa majątkowe

„Prawem majątkowym ze stosunku pracy w rozumieniu przepisu art. 631 § 2 k.p. jest prawo majątkowe ściśle z tym stosunkiem pracy związane, to jest bezpośrednio z niego wynikające, nie wykluczając, że chodzi jedynie o takie prawa, które mają swe oparcie w prawie pracy. Tym samym inne prawa majątkowe pośrednio tylko związane ze stosunkiem pracy, a więc świadczenia ze stosunku pracy w szerokim znaczeniu, nie podlegają mechanizmom dziedziczenia wynikającym z kodeksu pracy” .

Inaczej rzecz ujmując, za prawa majątkowe należy uznać, prawa które pozostają w ścisłym związku z ekonomicznym interesem uprawnionego. Definicję praw majątkowych należy rozumieć bardzo szeroko. Obejmuje bowiem ono pewne stany faktyczne, z których wynikają konkretne uprawnienia lub roszczenia mające wartość majątkową i traktowane w obrocie jak prawa majątkowe. W omawianym przypadku prawa majątkowe wynikają z wcześniej istniejącego stosunku pracy, może zatem mogą one dotyczyć:

• prawo do zaległego wynagrodzenia i wynagrodzenie za wykonaną pracę
• prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. 
• prawo do premii 
• diety
• nagrody
• odszkodowania za przedmioty zniszczone lub uszkodzone w następstwie wypadku przy pracy.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że roszczenia płacowe przechodzą na następców prawnych w takiej wysokości, w jakiej przysługiwałyby zmarłemu pracownikowi . 

Jak wygląda faktyczne przejęcie praw majątkowym po zmarłym pracowniku?

W rzeczywistości pierwszy krok w zakresie przejęcia praw majątkowych po zmarłym pracowniku należy do pracodawcy. Pracodawca sam ustala i ocenia uprawnienia oraz bez zbędnej zwłoki realizuje prawa majątkowe na rzecz kręgu osób z rodziny, które spełniają warunki do uzyskania renty rodzinnej. Pracodawca nie czeka ani na decyzję ZUS o przyznaniu renty rodzinnej, ani na postanowienie sądowe o stwierdzeniu nabycia spadku i jego podział (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11 grudnia 1996 r., sygn. akt III APz 18/96). Wobec tego rodzina zmarłego w rzeczywistości nie musi pierwsza wystosowywać wniosków i innych pism.

Należy jednak wyobrazić sobie sytuację, w której pracodawca samodzielnie nie podejmie żadnych kroków zmierzających do dokonania rozliczeń, lub nie będzie miał wiedzy, że takie krąg osób istnieje. Wówczas to uprawnieni, jako pierwsi powinni wykonać ruch w zakresie dochodzenia przysługujących im praw. Nie chodzi tutaj wyłącznie o sytuację w której, to istnieje krąg osób uprawnionych wspomnianych w § 2 art. 631 k.p, ale także o spadkobierców na podstawie prawa spadkowego (kodeks cywilny).

W praktyce najbliżsi członkowie rodziny zmarłego pracownika jednak samodzielnie zgłaszają się do pracodawcy i wykazują swoje prawa do środków po zmarłym pracowniku. Można to właśnie wykazać przez okazanie dowodu osobistego, aktu małżeństwa lub aktu urodzenia. 

W sytuacji kiedy prawa majątkowe wchodzą do masy spadkowej po zmarłym, wówczas, pracodawca powinien wstrzymać się z wypłatą świadczeń do czasu przedstawienia mu postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym pracowniku.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.