Wynagrodzenie mediatora – rozliczenie składkowo-podatkowe

Zmiany w przepisach dotyczących orzecznictwa sądowego wprowadzone na przestrzeni ostatnich lat wskazują na wzrost znaczenia postępowania mediacyjnego. Wyraźnie widać to w uregulowaniach Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie mediacyjne wymaga określonych kompetencji, co jednocześnie musi być powiązane z odpowiednim wynagradzaniem mediatorów, w tym mediatorów stałych. W niniejszym artykule omówione zostały kwestie dotyczące rozliczeń składkowo-podatkowych, dowiesz się także ile wynosi wynagrodzenie mediatora! 

Wynagrodzenie mediatora w postępowaniu cywilnym

Na wstępie należy określić, czym jest wynagrodzenie mediatora i inne należności przysługujące mediatorowi w postępowaniu cywilnym. Kwestie te uregulowano w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2016 roku w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym, zwanym dalej „rozporządzeniem z 20 czerwca 2016 roku”.

Rozporządzenie z 20 czerwca 2016 roku określa wysokość wynagrodzenia mediatora, w tym stałego mediatora, za prowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych wszczętego na podstawie skierowania sądu oraz wydatki mediatora podlegające zwrotowi.

W przypadku spraw o prawa majątkowe, w których przedmiotu sporu nie da się ustalić, a także w sprawach o prawa niemajątkowe, wynagrodzenie mediatora za prowadzenie postępowania mediacyjnego wynosi za pierwsze posiedzenie 150 złotych, a za każde kolejne – 100 złotych, łącznie nie więcej niż 450 złotych.

W myśl postanowień § 3 rozporządzenia z 20 czerwca 2016 roku zwrotowi podlegają udokumentowane i niezbędne wydatki mediatora poniesione w związku z przeprowadzeniem mediacji na pokrycie kosztów:

• przejazdów – w wysokości i na warunkach określonych w przepisach dotyczących wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej;
• wynajmu pomieszczenia niezbędnego do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego, w wysokości nieprzekraczającej 70 złotych za jedno posiedzenie;
• korespondencji, w wysokości nieprzekraczającej 30 złotych.

W razie nieprzystąpienia stron do mediacji mediatorowi przysługuje zwrot poniesionych wydatków w wysokości nieprzekraczającej 70 złotych. Wynagrodzenie mediatora (§ 2 rozporządzenia z 20 czerwca 2016 roku) będącego podatnikiem zobligowanym do rozliczenia podatku VAT oraz jego wydatki (§ 3 rozporządzenia z 20 czerwca 2016 roku) podwyższa się o obowiązującą stawkę podatku VAT przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług.

Rozliczenie składkowe należności przysługującej mediatorowi

Ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby wskazane w art. 6 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „sus”. W wykazie określonym w art. 6 sus nie widnieje mediator, w tym mediator stały, jako podmiot objęty ubezpieczeniem emerytalno-rentowym.

Z analogiczną sytuacją jak przy ubezpieczeniu emerytalno-rentowym mamy do czynienia w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego. Mediator nie został wymieniony w katalogu osób mu podlegających. Zamknięty wykaz podmiotów objętych ubezpieczeniem zdrowotnym ujęty jest w art. 66 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Nie istnieją zatem przesłanki prawne do zgłoszenia osoby przeprowadzającej postępowanie mediacyjne do ubezpieczenia zdrowotnego.

Rozliczenie podatkowe wynagrodzenia mediatora

Na gruncie przepisów prawa podatkowego wynagrodzenie mediatora oraz inne należności otrzymane przez mediatora, o których mowa w rozporządzeniu z 20 czerwca 2016 roku, stanowią przychody z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu postanowień Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanej dalej „ustawą o PIT”.

W przytoczonym przepisie ustawy o PIT nie ma wprawdzie mowy o mediatorze, jednak realizacja mediacji z pewnością może być potraktowana jako czynności zlecone na podstawie właściwych przepisów przez określony organ władzy publicznej, prokuratora lub sąd. Taką linię interpretacyjną prezentuje również Krajowa Informacja Skarbowa (KIS). W jednej z interpretacji Dyrektora KIS wydanej 10 grudnia 2018 roku przedstawiono właśnie takie stanowisko. Oznacza to, że w odniesieniu do mediacji przeprowadzanych na zlecenie sądu przychód – w rozumieniu art. 13 pkt 6 ustawy o PIT – stanowią:

• wynagrodzenie mediatora uzyskane na podstawie § 2 rozporządzenia z 20 czerwca 2016 roku;
• kwoty otrzymane z tytułu udokumentowanych i niezbędnych wydatków mediatora poniesionych w związku z przeprowadzeniem mediacji (§ 3 rozporządzenia z 20 czerwca 2016 roku), tj. kwoty wynajmu pomieszczenia (maksymalnie 70 złotych za jedno posiedzenie) oraz kwoty związane z korespondencją (kwota nieprzekraczająca 30 złotych).

Od wskazanych kwot należy uiścić podatek dochodowy od osób fizycznych, stosując 17% stawkę podatkową.

Koszty związane z mediacją zwolnione od PIT

Pozostaje jeszcze kwestia opodatkowania kosztów przejazdów w wysokości i na zasadach określonych w przepisach dotyczących wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. W tej materii za wiążącą należy uznać późniejszą interpretację Dyrektora KIS pochodzącą z 22 stycznia 2020 roku.

Art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b ustawy o PIT stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas podróży osoby niebędącej pracownikiem do wysokości określonej w ustawach i rozporządzeniach określających warunki ustalania należności przysługujących pracownikom zatrudnionym w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Podsumowanie - wynagrodzenie mediatora 

Za prowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych wszczętego na podstawie skierowania sądu mediatorowi przysługują wynagrodzenie oraz inne należności w wysokości i na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2016 roku w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym. W przypadku rozliczeń składkowych mediator nie podlega ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. W zakresie rozliczeń podatkowych przychody mediatora są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych jak przychody z działalności prowadzonej osobiście. Niektóre są natomiast objęte zwolnieniem przedmiotowym na podstawie odpowiednich zapisów ustawy o PIT.