Zwrot nienależnie pobranych świadczeń do Funduszu Alimentacyjnego

Przedmiotem opracowania będzie kwestia otrzymywania świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego, a także ich ewentualny zwrot. Kto jest uprawniony do otrzymania świadczenia z funduszu, kiedy można się o nie ubiegać, w jakiej wysokości przysługują te środki? Na te pytania udzielimy odpowiedzi w naszym artykule. Ponadto głównym zagadnieniem opracowania będzie to, czy może zaistnieć sytuacja, w której pobrane świadczenie trzeba będzie zwrócić, na jakich zasadach i w jakich okolicznościach.

Podstawa prawna

Kwestie związane z uregulowaniem Funduszu Alimentacyjnego oraz powiązanymi z nim zagadnieniami zostały zawarte w Ustawie z dnia 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Celem tego aktu normatywnego jest dostarczanie środków utrzymania osobom, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, a w szczególności dzieciom. Tworząc te przepisy, ustawodawca miał na uwadze konstytucyjną zasadę pomocniczości, która nakłada na państwo obowiązek wspierania jedynie tych osób ubogich, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymują należnego im wsparcia od osób należących do kręgu zobowiązanych wobec nich do alimentacji. Dążono również do wspierania osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów.

Kto i kiedy może ubiegać się o środki z Funduszu Alimentacyjnego?

Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują zarówno obywatelom Polski, jak i cudzoziemcom, jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym, a także tym, którzy przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej oraz zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 186 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach, a także tym, którzy przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.

Aby świadczenie było wypłacane, osoba uprawniona do jego uzyskiwania musi zamieszkiwać na terytorium Polski przez okres świadczeniowy, w którym otrzymuje świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego, chyba że dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Świadczenia z tego funduszu przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18. roku życia albo w przypadku, gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej – do ukończenia przez nią 25. roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo.

Świadczenia te przysługują, jeżeli dochód w przeliczeniu na rodzinę nie przekracza kwoty 900 zł miesięcznie. W przypadku, gdy przekracza tę kwotę o kwotę nie wyższą niż kwota świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługującego danej osobie uprawnionej w okresie świadczeniowym, na który jest ustalane prawo do tego świadczenia, przysługuje ono w wysokości różnicy między kwotą świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługującego danej osobie uprawnionej a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Jeśli jednak ta różnica byłaby niższa niż 100 zł, świadczenie nie przysługuje.

Do dochodu nie wlicza się otrzymywanych z Funduszu Alimentacyjnego świadczeń, świadczenia 500+, zasiłków rodzinnych.

Przykład 1.

Pani Marta jest samotną matką, wychowuje 3 dzieci w wieku 5, 9, 12 lat. Pracuje na poczcie, gdzie uzyskuje dochód w wysokości 3 000 zł netto.

Dochód na osobę w rodzinie wynosi zatem 750 zł miesięcznie i jej dzieci są uprawnione do otrzymywania alimentów, których nie płaci ojciec dzieci, z Funduszu Alimentacyjnego.

Bezskuteczność egzekucji

Aby otrzymać świadczenie, należy wykazać bezskuteczność egzekucji.

Definicja tego pojęcia została zawarta w samej ustawie.

Bezskuteczność egzekucji oznacza egzekucję, w której wyniku w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych, albo postępowanie upadłościowe, w którego toku w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie otrzymano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych. Egzekucja jest bezskuteczna także wtedy, gdy nie można jej wszcząć lub jej prowadzić z uwagi na to, że dłużnik alimentacyjny przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z powodu braku podstawy prawnej do podjęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika albo braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.

Przykład 2.

Pani Marta uzyskała wyrok zasądzający od pozwanego, jej byłego partnera, pana Macieja, łącznie na kwotę 3 000 zł na 3 dzieci.

Pan Maciej nie płacił alimentów w ogóle, więc wszczęła egzekucję komorniczą. W jej toku komornikowi nie udało się ściągnąć żadnych pieniędzy, bo dłużnik ukrywa swoje dochody – pracuje na czarno, nie ma żadnego majątku – ruchomego ani nieruchomości. Przez kilka miesięcy nie ściągnięto żadnych środków, dlatego komornik wydał odpowiednie pismo i postanowiono o zwróceniu się o wypłatę alimentów do Funduszu Alimentacyjnego.

Wysokość świadczenia alimentacyjnego

Zgodnie z ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł.

Przykład 3.

Pani Marta ma zasądzone alimenty w kwocie po 1 000 zł na każde dziecko. Jako że były partner nie płaci ich w ogóle, wystąpiła o nie do Funduszu Alimentacyjnego. Otrzyma z niego jednak kwotę po 500 zł na każde dziecko, ponieważ jest to maksymalna kwota przewidziana przepisami.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują, jeżeli osoba uprawniona:

• została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej;
• zawarła związek małżeński (dotyczy kobiet powyżej 16. roku życia oraz dorosłych dzieci uprawnionych do alimentów).

Czym jest nienależne świadczenie?

Nienależnie pobrane świadczenie to świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego, które zostało:

1. wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części;
2. przyznane lub wypłacone w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia;
3. wypłacone bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, jeżeli stwierdzono nieważność decyzji przyznającej świadczenie albo w wyniku wznowienia postępowania uchylono decyzję przyznającą świadczenie i odmówiono prawa do świadczenia;
4. wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów;
5. wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego, z przyczyn niezależnych od organu, który wydał tę decyzję;
6. wypłacone w związku z zastosowaniem przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu – po ustaleniu, że wystąpiły okoliczności, o których mowa w art. 9 ust. 4b ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Zwrot nienależnie pobranych świadczeń

Osoba, która pobrała nienależnie świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Od kwot nienależnie pobranego świadczenia naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie.

Jeżeli osoba uprawniona do alimentów otrzymała, niezgodnie z kolejnością, zaległe lub bieżące alimenty, musi zwrócić świadczenie do funduszu jedynie do wysokości otrzymanych w tym czasie alimentów. Jak wygląda zwrot nienależnie pobranych świadczeń?

Przykład 4.

Pani Marta otrzymała za październik 2022 roku alimenty od byłego partnera w łącznej kwocie 3 000 zł. Wpłacił je jej jednorazowo, a następnie poinformował o tym i komornika, i MOPR. Z tego względu pani Marta została zobowiązana do zwrotu kwoty 1 500 zł, które wypłacono jej w tym miesiącu tytułem alimentów dla dzieci. W tym bowiem zakresie świadczenie było nienależne.

Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń stała się ostateczna. Bieg przedawnienia przerywa jednak odroczenie terminu płatności należności, rozłożenie spłaty na raty czy zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym dłużnik został powiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo, odpowiednio od dnia następującego po dniu odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub zastosowaniu środka egzekucyjnego, o którym dłużnik został powiadomiony.

Decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń nie jest wydawana, jeżeli od terminu ich pobrania upłynęło więcej niż 10 lat.

Kwoty nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami ustalone ostateczną decyzją podlegają potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń z funduszu. Od decyzji osobie zobowiązanej oczywiście przysługuje prawo odwołania się.

Osoba, która została zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, ma prawo wnosić o:

• umorzenie kwoty nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami, w całości lub w części;
• odroczenie terminu płatności nienależnie pobranego świadczenia;
• rozłożenie spłaty na raty.

Musi to być jednak uzasadnione okolicznościami dotyczącymi sytuacji rodziny.