Czym jest gig economy?
Rynek pracy, tak jak inne gałęzie gospodarki, nie znosi próżni. Dlatego jeśli jakaś z form działalności się rozwija, natychmiast pojawiają się trendy, które to wykorzystują, generując przychody. To jedna z podstawowych zasad popytu i podaży. Przyjrzyjmy się zatem zjawisku określanym mianem „gig economy”. Co ono oznacza? Jakie są jego kluczowe cechy i w którym kierunku będzie się rozwijał ten trend?
Czym jest gig economy?
Gig economy, czyli gospodarka oparta na zleceniach, to model zatrudnienia, w którym pracownicy wykonują krótkoterminowe, elastyczne zadania lub projekty, często na zlecenie zamiast być zatrudnionymi na stałe. Praca ta może obejmować szeroki zakres działalności: od dostaw jedzenia, przez pisanie i projektowanie graficzne, po programowanie i doradztwo biznesowe. Pracownicy gig economy, czyli gigersi, są często niezależnymi kontraktorami, freelancerami lub samozatrudnionymi. Ten model pracy zyskuje na popularności dzięki rozwijającym się platformom cyfrowym, które ułatwiają łączenie zleceniodawców z wykonawcami.
Przykłady zawodów w gig economy:
- kierowcy Ubera i innych platform przewozowych;
- dostawcy jedzenia (np. Glovo, Uber Eats);
- freelancerzy (programiści, graficy, tłumacze);
- konsultanci;
- osoby świadczące usługi sprzątania, opieki nad dziećmi lub osobami starszymi.
Kluczowe cechy gig economy
Mówiąc o gig economy, można określić kilka kluczowych cech, które charakteryzują ten model pracy:
elastyczność i autonomiczność – gig economy oferuje pracownikom swobodę wyboru godzin pracy, miejsca pracy i rodzaju wykonywanych zadań. To przyciąga wielu ludzi, zwłaszcza młodsze pokolenia, które cenią sobie niezależność i możliwość dostosowania pracy do swojego życia osobistego. Pracownicy mogą pracować z dowolnego miejsca na świecie, co jest możliwe dzięki technologiom umożliwiającym zdalną współpracę. Elastyczność ta pozwala na lepsze zarządzanie czasem i obowiązkami rodzinnymi;
brak stabilności i benefitów – pracownicy gig economy nie mają dostępu do tradycyjnych świadczeń pracowniczych, takich jak ubezpieczenie zdrowotne, emerytura czy płatne urlopy. To oznacza, że muszą sami zadbać o swoje zabezpieczenia finansowe i zdrowotne, co może być wyzwaniem w przypadku niestabilnych dochodów. Niestabilność finansowa jest szczególnie dotkliwa, gdyż dochody mogą znacząco się wahać z miesiąca na miesiąc. Pracownicy muszą również radzić sobie z brakiem stałych godzin pracy i potencjalnymi przerwami między zleceniami;
technologiczne wsparcie – rozwój platform cyfrowych, takich jak Uber, Airbnb czy Upwork, znacząco ułatwił dostęp do zleceń i projektów. Aplikacje te umożliwiają szybkie i efektywne łączenie pracowników z pracodawcami oraz zarządzanie zadaniami w czasie rzeczywistym. Technologia pomaga również w automatyzacji wielu procesów związanych z pracą, co zwiększa efektywność i produktywność pracowników gig economy. Wprowadzenie technologii blockchain może dodatkowo zwiększyć bezpieczeństwo transakcji.
Statystyki i trendy
Gig economy to coraz popularniejszy model wykonywania pracy zarobkowej, który bardzo dynamicznie się rozwija. Co mówią eksperci na temat gig economy?
Wzrost liczby pracowników
Liczba osób pracujących w gig economy rośnie. Szacuje się, że w 2024 roku w Stanach Zjednoczonych liczba freelancerów osiągnie 76,4 miliona, co pokazuje znaczący wzrost popularności tego modelu pracy. Wzrost ten jest napędzany przez rosnące zapotrzebowanie na elastyczność oraz autonomię w pracy, a także przez dynamiczny rozwój technologii umożliwiających pracę zdalną. Duży wpływ na rozwój takiego modelu pracy miała także pandemia, która w przypadku wielu ludzi zmieniła podejście do tradycyjnego modelu zatrudnienia.
Jak wskazuje raport EY & GIGLIKE „GIG on. Nowy Ład na rynku pracy” w 2025 roku GIGerzy będą stanowić 15 proc. pracowników w skali całego globu, natomiast w Polsce gigerem będzie co piąty pracownik.
Zróżnicowanie dochodów
Średnie zarobki freelancerów różnią się w zależności od regionu i umiejętności. Na przykład średnia stawka godzinowa w 2022 roku wynosiła 28 dolarów, z dużymi różnicami w zależności od doświadczenia i specjalizacji. Najwyższe zarobki osiągają specjaliści w dziedzinach takich jak programowanie, marketing cyfrowy i doradztwo biznesowe. Pracownicy młodszych pokoleń często zarabiają więcej niż ich starsi koledzy, co jest związane z rosnącym zapotrzebowaniem na nowe technologie i umiejętności cyfrowe.
Preferencje pokoleniowe
Młodsze pokolenia (18–34 lata) są bardziej skłonne do pracy w gig economy jako głównym źródle dochodu. W tej grupie wiekowej dla 53% pracowników gig economy ich praca stanowi główne źródło utrzymania. Młodzi ludzie cenią sobie elastyczność, możliwość rozwoju zawodowego oraz autonomię, jaką oferuje gig economy. Wzrost liczby młodych pracowników jest również wynikiem ich większej adaptacji do technologii cyfrowych.
Korzyści i wyzwania
Analizując zjawisko gig economy, należy doceniać zalety tego modelu, jednak nie wolno zapominać także o wyzwaniach stojących za tym zjawiskiem. Jakie korzyści i wyzwania niesie za sobą gig economy dla pracowników i pracodawców?
Korzyści dla gigerów:
elastyczność czasowa – Możliwość samodzielnego ustalania godzin pracy i wyboru projektów. Pracownicy mogą dostosować swoją pracę do innych zobowiązań i preferencji, co zwiększa ich satysfakcję z życia zawodowego;
różnorodność zadań – szansa na pracę w różnych dziedzinach i rozwijanie różnych umiejętności. Pracownicy mogą zdobywać doświadczenie w wielu branżach, co zwiększa ich wszechstronność i atrakcyjność na rynku pracy;
samozatrudnienie – możliwość bycia swoim własnym szefem i prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Pracownicy mogą rozwijać swoje biznesy według własnych zasad i preferencji, co daje im większą kontrolę nad swoją karierą.
Korzyści dla pracodawców:
oszczędność kosztów – pracodawcy nie muszą ponosić kosztów związanych z utrzymaniem etatowych pracowników, takich jak składki na ubezpieczenia społeczne, wynagrodzenie za czas choroby czy urlopy. Pracodawcy płacą tylko za wykonaną pracę, co pozwala na lepsze kontrolowanie budżetu. W wielu przypadkach gigerzy pracują zdalnie, co eliminuje potrzebę zapewnienia im biura i sprzętu;
elastyczność i skalowalność – pracodawcy mogą szybko zwiększać lub zmniejszać liczbę pracowników w zależności od aktualnych potrzeb biznesowych. Gig economy umożliwia zatrudnianie ekspertów do konkretnych projektów bez konieczności zatrudniania ich na stałe. Z drugiej strony pracodawcy mogą szybko reagować na zmieniające się warunki rynkowe, dostosowując zasoby ludzkie do aktualnych potrzeb;
innowacyjność i różnorodność – gigerzy, ze względu na swoje zróżnicowane doświadczenia, mogą wnieść świeże spojrzenie i innowacyjne pomysły do firmy. Platformy gig economy umożliwiają pracodawcom znalezienie najlepszych specjalistów z całego świata;
efektywność i produktywność – gigerzy są motywowani do szybkiego i efektywnego wykonywania zadań, ponieważ ich wynagrodzenie często zależy od rezultatów pracy.
Wyzwania dla gigerów:
brak stabilności finansowej – dochody mogą być niestabilne i zmienne z miesiąca na miesiąc. Pracownicy muszą radzić sobie z niepewnością finansową i planować swoje wydatki z dużą ostrożnością;
brak benefitów – brak dostępu do tradycyjnych świadczeń pracowniczych, co wymaga samodzielnego planowania zabezpieczenia socjalnego i zdrowotnego. Pracownicy muszą inwestować w swoje zabezpieczenia zdrowotne i emerytalne, co może być kosztowne;
regulacje prawne – pracownicy gig economy często znajdują się w szarej strefie prawnej, co dotyczy kwestii takich jak prawa pracownicze i opodatkowanie. Brak jasnych regulacji może prowadzić do nadużyć i braku ochrony dla pracowników.
Wyzwania dla pracodawców:
zapewnienie jakości pracy – pracodawcy mają ograniczoną kontrolę nad sposobem wykonywania pracy przez gigerów, co może utrudniać zapewnienie jakości i spójności usług. Natomiast gigerzy mogą mieć różne poziomy doświadczenia i umiejętności, co może prowadzić do różnic w jakości świadczonych usług;
zarządzanie rozproszonym zespołem – zarządzanie zespołem gigerów, którzy pracują zdalnie i często w różnych strefach czasowych, może być trudne. Wymaga to efektywnej komunikacji i narzędzi do koordynacji pracy. Trudno jest także budować poczucie wspólnoty i identyfikacji z firmą wśród pracowników, którzy nie są związani z nią na stałe;
zaangażowanie i motywacja – gigerzy często pracują dla kilku firm jednocześnie, co może wpływać na ich lojalność wobec konkretnego pracodawcy. Pracodawcy muszą konkurować o najlepszych gigerów, oferując im atrakcyjne warunki współpracy;
kwestie prawne i regulacyjne – określenie statusu prawnego gigerów (pracownik czy samozatrudniony) może być problematyczne i wiązać się z różnymi konsekwencjami prawnymi. Z kolei rozliczenia podatkowe i ubezpieczeniowe gigerów mogą być bardziej skomplikowane niż w przypadku tradycyjnego zatrudnienia;
bezpieczeństwo danych – pracodawcy muszą zadbać o odpowiednią ochronę danych osobowych i poufnych informacji przekazywanych gigerom.
Gig economy a dostosowanie polskich regulacji prawnych
Rząd i instytucje państwowe stoją przed wyzwaniem stworzenia odpowiednich ram prawnych dla dynamicznie rozwijającej się gig economy. Konieczne jest wypracowanie jasnej definicji gigera i gig economy, a także wprowadzenie regulacji chroniących zarówno pracowników przed nadużyciami, jak i pracodawców przed nierzetelnymi wykonawcami.
Ponadto należy rozważyć kwestie zabezpieczenia społecznego i podatkowe dla gigerów. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest już wprowadzone uregulowanie pracy zdalnej w znowelizowanym Kodeksie pracy, co stanowi podstawę do dalszych działań legislacyjnych w obszarze gig economy.
Wpływ na tradycyjny rynek pracy
Gig economy wprowadza znaczące zmiany w tradycyjnych modelach zatrudnienia. Wymaga od pracodawców adaptacji, np. poprzez oferowanie bardziej elastycznych warunków pracy, aby przyciągnąć i zatrzymać talenty. Ponadto wzrost gig economy wpływa na kwestie związane z podatkami i zabezpieczeniami społecznymi, co stanowi wyzwanie dla polityków i instytucji rządowych. Firmy muszą dostosować swoje modele biznesowe, aby uwzględnić elastyczne formy zatrudnienia, co może prowadzić do bardziej dynamicznego i efektywnego środowiska pracy.
Podsumowanie
Gig economy to dynamicznie rozwijający się sektor, który oferuje pracownikom wiele korzyści w postaci elastyczności i różnorodności zadań. Jednocześnie stawia przed nimi wyzwania związane z brakiem stabilności finansowej i świadczeń pracowniczych. W miarę jak gig economy rośnie w siłę, ważne jest, aby zarówno pracownicy, jak i pracodawcy oraz decydenci polityczni znaleźli równowagę między elastycznością a bezpieczeństwem socjalnym, aby ten model pracy mógł przynosić korzyści wszystkim zaangażowanym stronom.
