Komu i na jakich warunkach przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne?

Zasady przyznawania i wypłacania dodatkowego wynagrodzenia rocznego, popularnie nazywanego „trzynastką”, uregulowano w Ustawie z dnia 12 grudnia 1997 roku o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Przeczytaj komu i na jakich warunkach przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne!

Kto może otrzymać dodatkowe wynagrodzenie roczne?

Do kręgu osób uprawnionych do dodatkowego wynagrodzenia rocznego ustawa zalicza pracowników jednostek sfery budżetowej, czyli osoby zatrudnione:

• w państwowych jednostkach sfery budżetowej, dla których środki na wynagrodzenia są kształtowane na podstawie odrębnej ustawy;
• w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz sądach i trybunałach, wymienionych w art. 139 ust. 2 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych, czyli w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunale Konstytucyjnym, Najwyższej Izbie Kontroli, Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, wojewódzkich sądach administracyjnych, Krajowej Radzie Sądownictwa, sądownictwie powszechnym, Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Biurze Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji, Urzędzie Ochrony Danych Osobowych, Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowym Biurze Wyborczym i Państwowej Inspekcji Pracy;
• w samorządowych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych;
• w biurach poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubach, kołach albo zespołach parlamentarnych.

Osoby wyłączone spod działania ustawy

Przepisów ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej nie stosuje się do:

• osób, o których mowa w art. 2 Ustawy z dnia 31 lipca 1981 roku o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, czyli Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, wicemarszałka Sejmu, wicemarszałka Senatu, wiceprezesa Rady Ministrów, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, ministra, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Finansowego, Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli, Szefa Kancelarii Sejmu, Szefa Kancelarii Senatu, zastępcy Szefa Kancelarii Sejmu, zastępcy Szefa Kancelarii Senatu, Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Szefa Służby Cywilnej, Głównego Inspektora Pracy, zastępcy Głównego Inspektora Pracy, Kierownika Krajowego Biura Wyborczego, Ministra Stanu, Szefa Kancelarii Prezydenta, zastępcy Szefa Kancelarii Prezydenta, zastępcy Prokuratora Generalnego, Prezesa Polskiej Akademii Nauk, sekretarza stanu, członka Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, pierwszego zastępcy Prezesa Narodowego Banku Polskiego, podsekretarza stanu (wiceministra), wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego, Zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich, Zastępcy Rzecznika Praw Dziecka, Zastępcy Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Zastępcy Rzecznika Finansowego, zastępcy Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, kierownika urzędu centralnego, wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk, wojewody, zastępcy kierownika urzędu centralnego, wicewojewody;
• żołnierzy oraz funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz Służby Ochrony Państwa.

Nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za dany rok

Pracownik nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego.

Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy.

Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach:

1. nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej);
2. zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż 3 miesiące;
3. powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej;
4. rozwiązania stosunku pracy w związku z:
5. przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,
6. przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,
7. likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,
8. likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją;
9. podjęcia zatrudnienia:
• w wyniku przeniesienia służbowego,
• na podstawie powołania lub wyboru,
• w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,
• w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,
• po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej;
10. korzystania:
• z urlopu wychowawczego,
• z urlopu macierzyńskiego,
• z urlopu ojcowskiego,
• z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• z urlopu dla poratowania zdrowia,
• przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego;
• z urlopu rodzicielskiego;
• wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Przykład 2.

Pracownik biura poselskiego przepracował w 2022 roku 5 miesięcy (od stycznia do maja). 31 maja 2022 roku umowa o pracę z pracownikiem uległa rozwiązaniu w związku z jego przejściem na emeryturę. W tym przypadku pracownik nabył prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2022 rok, gdyż rozwiązanie umowy o pracę w związku z przejściem pracownika na emeryturę jest okolicznością zwalniającą z wymogu przepracowania co najmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym.

Okoliczności pozbawiające prawa do wynagrodzenia rocznego

Pracownik nie nabywa prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w przypadkach:

• nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni;
• stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości;
• wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby;
• rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Dodatkowe wynagrodzenie roczne - ile wynosi?

Wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który ono przysługuje, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

W przypadkach, w których pracownik nie przepracował pełnego roku kalendarzowego, ale zachowuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, jego wysokość ustala się proporcjonalnie do okresu przepracowanego.

Przykład 3.

Pracownik, zatrudniony w sądzie od 1 czerwca 2022 roku, za pracę w 2022 roku (od czerwca do grudnia – 7 miesięcy) otrzymał tytułem wynagrodzenia w sumie 35 000 zł. Wynagrodzenie roczne tego pracownika za 2022 roku wyniesie 1 735,42 zł (35 000 zł x 8,5% x 7/12).

Wypłata wynagrodzenia

Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest wypłacane z wyodrębnionych na ten cel środków na wynagrodzenia, nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Pracownikowi, z którym rozwiązano stosunek pracy w związku z likwidacją pracodawcy, wynagrodzenie roczne wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Instytucja dodatkowego wynagrodzenia rocznego została skonstruowana w taki sposób, aby skłaniać pracowników sfery budżetowej do ograniczania okresów ich absencji w pracy.