Odmowa używania własnej odzieży i obuwia roboczego w pracy
Wykonywanie pewnych czynności pracowniczych wymaga posiadania odpowiedniego sprzętu oraz ubrania. Kto tak naprawdę jest odpowiedzialny za ich dostarczenie zatrudnionemu? Czy odmowa używania własnej odzieży i obuwia roboczego przez pracownika jest dopuszczalna? O tym piszemy poniżej.
Odzież robocza
Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracownikowi odpowiednich warunków pracy, tak aby mógł on wykonywać swoje obowiązki bez narażania życia i zdrowia. Powyższy obowiązek jest szczególnie ważny w przypadku tzw. prac niebezpiecznych, do których zaliczają się zadania strażaków, górników, policjantów lub medyków.
Zgodnie z treścią art. 2377 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:
- jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu;
- ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pamiętajmy jednak, że pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Reguła ta nie dotyczy stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, lub materiałami biologicznie zakaźnymi.
Przydział odzieży roboczej nie zależy od nazwy stanowiska pracy, ale od środowiska pracy, które na nim występuje. Przepis art. 2377 § 1 kp nakłada na pracodawcę obowiązek dostarczenia pracownikowi nieodpłatnie odzieży roboczej i obuwia roboczego:
- 1. jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu;
- 2. ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
Własna odzież i obuwie robocze pracownika
Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownik może używać własnej odzieży roboczej, pod warunkiem że będzie ona spełniała normy BHP na danym stanowisku pracy. Taka sytuacja możliwa jest jednak wyłącznie za zgodą zatrudnionego. Pracodawca nie może więc zmusić swojego podwładnego do tego, aby to on w pierwszej kolejności zapewnił sobie odpowiednie ubranie i buty robocze. Jeżeli przełożony argumentuje swoje stanowisko w sprawie brakiem odpowiednich funduszy na zakup odzieży roboczej, to takie zachowanie stanowi i tak poważne naruszenie przepisów prawa pracy.
Jeśli pracownik wyraził zgodę na używanie własnej odzieży roboczej, to musi ona spełniać wszystkie niezbędne normy BHP, które obowiązują na jego stanowisku pracy. Za wszelkie niedociągnięcia w tym zakresie ostatecznie i tak odpowiada pracodawca, więc to w jego interesie leży dokładne sprawdzenie, czy prywatne ubrania i buty robocze pracownika pozwalają mu na bezpieczne wykonywanie powierzonych zadań.
Gdyby doszło do wypadku przy pracy z powodu nieodpowiedniej odzieży roboczej, to współwinnym lub wyłącznie winnym może zostać uznany także pracodawca. Takie sprawy są jednak bardzo często rozstrzygane na drodze postępowania sądowego.
Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny. Powyższa regulacja oznacza więc, że używanie prywatnej odzieży roboczej pracownika nigdy nie może być dla niego darmowe. Zatrudniony ma pełne prawo żądać zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej w związku ze zużyciem swojej odzieży i obuwia wykorzystywanych przy pracy.
Zakup obuwia, kurtki czy bluzy damskiej niebędących odzieżą lub butami roboczymi bądź środkami ochronnymi w rozumieniu przepisów prawa pracy, lecz rzeczami typowo osobistymi noszonymi „na co dzień” nie ma charakteru kosztowego niezależnie od okoliczności ich używania, chyba że służą reklamie lub są elementami ubioru pracowników firmy, którego noszenie wyróżnia daną firmę z ogółu podmiotów gospodarczych funkcjonujących na rynku, tworząc jej wizerunek dla celów marketingowych czy reklamowych.
Odmowa używania własnej odzieży i obuwia roboczego
Pracownik może odmówić używania własnych ubrań i obuwia roboczego, jeśli pracodawca go do tego przymusza i sam nie jest w stanie zapewnić odpowiednich środków ochronnych na danym stanowisku pracy. Jeszcze raz przypomnijmy – to na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia stosownych ubrań roboczych, a nie na pracowniku. Jeśli zatrudniony odmawia używania własnej odzieży roboczej, to pracodawca nie może z tego powodu go zwolnić lub nałożyć na niego żadnej kary porządkowej. Fakt spełniania norm BHP prywatnej odzieży pracownika nie jest w tym przypadku w ogóle brany pod uwagę.
Zupełnie inna sytuacja pojawi się, gdy pracownik odmawia z nieuzasadnionych przyczyn używania dostarczonej przez pracodawcę odzieży roboczej. Jeśli ubranie i buty spełniają wymogi BHP, to zatrudniony musi je przyjąć i wykorzystywać je do wykonywania swoich obowiązków. W przeciwnym wypadku naraża się na odpowiedzialność porządkową. Zgodnie z treścią art. 108 § 1 i 2 kp za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:
- karę upomnienia,
- karę nagany.
Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną.
Oczywiście, jeśli odmowa używania odzieży roboczej będzie uzasadniona, to pracownika nie będzie można pociągnąć do żadnej odpowiedzialności porządkowej. Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia przede wszystkim wtedy, gdy ubranie lub buty robocze są uszkodzone lub nie nadają się do wykonywania pracy danego rodzaju.
Przykład 1.
Michał jest strażakiem w OSP zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Zgodnie z obowiązującymi przepisami przełożony mężczyzny powinien zapewnić mu odpowiednią odzież do wykonywania codziennych obowiązków, szczególnie podczas akcji ratowniczych. Pracodawca ze względu na koszty zaproponował Michałowi ubranie i buty robocze po poprzednim strażaku, który zwolnił się z pracy pół roku wcześniej. Okazało się jednak, że odzież ta jest w kilku miejscach zniszczona i grozi utratą życia lub zdrowia podczas ewentualnej akcji ratowniczej. Michał ma w takim przypadku prawo odmówić używania zaoferowanej odzieży i domagać się wydania takiej, która w pełni będzie spełniała normy BHP. Pracodawca nie może także przymusić mężczyzny do tego, aby zakupił taką odzież na własny koszt.
Przykład 2.
Michał jest policjantem, który kilka dni temu rozpoczął swoją pracę. Zgodnie z obowiązującymi przepisami musi posiadać odpowiednie umundurowanie. Przełożony mężczyzny musi oszczędzać na kosztach zatrudnienia pracowników i nie stać go na zakup nowego ubrania dla Michała. Okazało się jednak, że na komisariacie został ostatni wolny mundur, który był używany tylko przez kilka dni przez pracownika, który bardzo szybko zwolnił się z pracy. Pracodawca zaproponował Michałowi, aby skorzystał z umundurowania po poprzedniej osobie. Jeśli komplet odzieży spełnia wszystkie warunki BHP, to pracownik nie może odmówić przyjęcia takiego ubrania.
Podsumowanie
Pracownik może odmówić używania własnej odzieży i obuwia roboczego, gdyż obowiązek dostarczenia takich środków spoczywa w pierwszej kolejności na pracodawcy. Odmowa jest także dopuszczalna w przypadku dostarczonych ubrań roboczych, jeśli nie spełniają one warunków BHP (np. są zniszczone). Odmowa pracownika nie może oznaczać dla niego żadnej kary porządkowej lub zwolnienia z pracy.
