Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika

Na skróty

Warunkiem rozwoju umiejętności każdego pracownika jest ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Leży to również w interesie pracodawcy, który oczekuje od zatrudnionych osób fachowego wykonywania zadań.

Wsparcie ze strony pracodawcy

Przepisy prawa pracy jednoznacznie wypowiadają się na temat wspierania pracownika przez pracodawcę w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Obowiązek pracodawcy stwarzania ułatwień w tym zakresie został ustanowiony jako jedna z podstawowych zasad prawa pracy, wyrażona w art. 17 Kodeksu pracy i powtórzona w art. 94 pkt 6.

Do podnoszenia kwalifikacji zawodowych odnoszą się również przepisy antydyskryminacyjne. W myśl art. 18^3a § 1 kp pracownicy powinni być równo traktowani m.in. w zakresie dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji. Natomiast według art. 18^3b § 1 pkt 3 kp za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uznaje się dyskryminowanie pracownika polegające na pominięciu go przy typowaniu do udziału w szkoleniach (chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami).

Zobacz też

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych w rozumieniu kodeksowym

Pojęcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych zostało w Kodeksie pracy zdefiniowane węziej niż mogłoby to wynikać z rozumienia potocznego. W myśl art. 103¹ § 1 kp przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.

Nie jest podnoszeniem kwalifikacji, w myśl przepisów kp (art. 102–103⁶), zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności, które nie zostało zainicjowane przez pracodawcę (np. poprzez skierowanie pracownika na szkolenie) albo nie odbywa się za zgodą pracodawcy (pracodawca nie oświadczył pracownikowi, że wyraża zgodę). Tylko pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe w rozumieniu kodeksowym (art. 103¹ § 1) ma prawo do świadczeń ze strony pracodawcy, określonych w kodeksie. Przyznawanie tych świadczeń innym pracownikom jest w całości uzależnione od woli pracodawcy.

Prawo do płatnego urlopu szkoleniowego

Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługuje urlop szkoleniowy w wymiarze:

6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych;
6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego;
6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub egzaminu zawodowego;
21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego (art. 103¹ § 2 pkt 1, art. 103² kp).

Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Za czas urlopu szkoleniowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia (art. 103¹ § 3, art. 103² kp).

Prawo do zwolnienia z całości lub części dnia pracy

Drugim uprawnieniem pracownika podnoszącego kwalifikacje zawodowe jest możliwość korzystania ze zwolnienia z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (art. 103¹ § 2 pkt 2 kp).

Przykład 1.

Pracownik podnosi kwalifikacje zawodowe, studiując zaocznie. Rozkład czasu pracy obowiązujący u pracodawcy obejmuje godziny 8.00–16.00, od poniedziałku do piątku. Zajęcia na uczelni znajdującej się w innej miejscowości niż siedziba pracodawcy odbywają się w piątki, soboty i niedziele. W piątek zajęcia rozpoczynają się o godzinie 16.30. Aby dojechać punktualnie na zajęcia pracownik potrzebuje jednej godziny. W związku z tym, pracodawca obowiązany jest zwolnić pracownika z części dnia pracy – o godzinie 15.30.

Prawo do innych świadczeń

Pracodawca może również przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art. 103³ kp).

Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych

Wzajemne prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracownika podnoszącego kwalifikacje zawodowe strony określają w umowie, na piśmie. Nie może ona zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż regulacje zawarte w Kodeksie pracy.

W umowie pracodawca może zobowiązać pracownika do kontynuowania zatrudnienia po zakończeniu szkolenia. Natomiast nie ma obowiązku zawarcia umowy, jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. (art. 103⁴ kp).

Praktyką powszechnie stosowaną przez pracodawców jest zawieranie w umowie dotyczącej podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracownika postanowienia, na którego mocy na pracowniku spoczywa obowiązek przepracowania u pracodawcy pewnego czasu po zakończeniu szkolenia. W ten sposób pracodawca zabezpiecza swój interes: skoro w trakcie szkolenia udzielał pracownikowi na swój koszt określonych świadczeń, to po jego zakończeniu zależy mu na korzystaniu z pracy wykonywanej przez pracownika, który z nich korzystał. Jak wynika z Kodeksu pracy, pracodawca może zobowiązać pracownika do przepracowania u niego, po zakończeniu szkolenia, maksymalnie 3 lat.

Obowiązek zwrotu kosztów

Kodeks pracy w art. 103⁵ nakłada na pracownika obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia – w następujących przypadkach:

jeżeli pracownik bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji;
jeżeli pracodawca rozwiąże stosunek pracy z pracownikiem bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata;
jeżeli pracownik, w okresie wskazanym w pkt 2, rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu poddawania pracownika mobbingowi (art. 94³ kp);
jeżeli pracownik, w okresie wskazanym w pkt 2, rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 94³ kp mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach, tj. mimo że nie zachodzą przypadki, w których:

zostało wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniósł go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe,
pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika,
pracownik był poddawany mobbingowi.

Przykład 2.

Pracodawca skierował pracownika na studia podyplomowe. W umowie z nim zawartej zobowiązał się do sfinansowania połowy opłaty za studia. Pracownik zobowiązał się dostarczyć pracodawcy, w terminie 7 dni od rozpoczęcia studiów, zaświadczenie z uczelni, że studia zostały przez niego podjęte. Jednak takiego zaświadczenia nie przekazał, pomimo wielokrotnych wezwań do jego przedłożenia. W tym przypadku pracodawca może uznać, że pracownik nie podjął podnoszenia kwalifikacji zawodowych (gdyż nie udowodnił tego w sposób określony w umowie). W konsekwencji ma prawo żądać od pracownika zwrotu kosztów poniesionych na sfinansowanie opłaty za studia.

Inne przypadki uzupełniania wiedzy i umiejętności

Pracownikowi, który zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności na zasadach innych niż w wyżej omówionym trybie podnoszenia kwalifikacji zawodowych, pracodawca może przyznać:

zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia,
urlop bezpłatny – w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i pracownikiem (art. 103⁶ kp).

Przyznanie tych świadczeń jest uzależnione od swobodnej decyzji pracodawcy (nie ma on prawnego obowiązku ich przyznania).

Wsparcie pracowników w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych, niezależnie od tego, że jest prawnym obowiązkiem pracodawcy, może stanowić także skuteczny instrument motywacyjny.

Polecamy:

Kiedy pracownik może odejść z pracy bez okresu wypowiedzenia?