Skarga na notariusza

Zawodowi prawnicy także popełniają błędy, problem jednak pojawia się wtedy, jeśli odbywa się to ze szkodą dla ich klientów lub gdy prawnik nie chce się przyznać do winy. Dotyczy to również notariuszy. W takiej sytuacji warto rozważyć złożenie skargi. Jak składana jest skarga na notariusza?

Czynności notarialne

Notariusze są funkcjonariuszami publicznymi uprawnionymi do używania pieczęci z wizerunkiem orła. To oznacza, że od tego rodzaju prawników wymaga się szczególnej staranności zawodowej przy realizacji wszystkich czynności pojawiających się w kancelarii lub podczas tzw. czynności wyjazdowych. Notariusz może podjąć się wykonania żądanej czynności tylko wtedy, gdy będzie ona w jego ocenie zgodna z prawem – w przeciwnym razie musi odmówić jej zrealizowania.

Niezależnie od powyższego każdy rejent jest zobowiązany do wykonywania swojego zawodu z poszanowaniem dla każdego klienta, nawet jeśli będzie musiał odmówić dokonania wnioskowanej czynności. Niedostosowanie się do wymogów prawa oraz zasad etyki zawodowej może sporo kosztować każdego notariusza – klienci mają bowiem prawo do złożenia skargi na rejenta do właściwej izby notarialnej.

Skarga na notariusza

Podstawą prawną do wniesienia skargi na notariusza jest art. 63 Konstytucji oraz art. 221 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z tymi przepisami obywatelom oraz organizacjom społecznym służy prawo składania petycji, skarg i wniosków do instytucji publicznych. Prawo do wnoszenia skarg odnosi się także do notariuszy oraz ogólnie pojmowanego samorządu notarialnego.

W rzeczywistości skarga na notariusza nie inicjuje postępowania sądowego, lecz może doprowadzić do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec oskarżanego rejenta. Skarga może zostać złożona w każdej chwili i powinna zawierać dokładny opis przewinienia, które zarzuca się notariuszowi. Z oczywistych względów skargi anonimowe lub niezawierające żadnego uzasadnienia nie są rozpatrywane przez samorząd notarialny. Co ciekawe, skarga może zostać złożona nie tylko przez faktycznego klienta danego notariusza, ale również przez inne osoby – np. rodzinę lub znajomych strony czynności notarialnej.

Skarga powinna zostać złożona na piśmie skierowanym do właściwej Rady Izby Notarialnej, do której przynależy dany notariusz. Taki dokument nie podlega żadnej opłacie skarbowej i może zostać dostarczony do rady osobiście lub listem poleconym. Skarżący powinien wskazać w piśmie swoje dane osobowe i kontaktowe, dane rejenta, którego dotyczy skarga, oraz zarzuty, jakie mu stawia. Co ważne, skarga nie musi odnosić się do rzekomego lub rzeczywistego naruszenia przez rejenta prawa powszechnie obowiązującego, ale także i do zasad etyki zawodowej notariuszy. Teoretycznie więc nieuprzejmość lub notoryczne zbywanie klientów przez rejenta może być podstawą do złożenia na niego skargi. Pamiętajmy, aby w składanym piśmie dokładnie określić zarzuty stawiane rejentowi oraz poprzeć je możliwie jak największą liczbą dowodów. W przypadku nieuzasadnionej skargi żadne postępowanie przeciwko notariuszowi nie zostanie wszczęte.

Tryb rozpatrywania skargi na notariusza

Rada Izby Notarialnej po otrzymaniu skargi kieruje ją do osoby zajmującej się sprawami dyscyplinarnymi notariuszy (co do zasady jest to inny wyznaczony na daną kadencję notariusz lub rzecznik dyscyplinarny). Jeśli po przeanalizowaniu złożonych dokumentów uzna on, że skarga była bezzasadna, poinformuje o tym skarżącego na piśmie i sprawa zostanie zakończona. Jeżeli jednak skarga jest należycie uzasadniona, wszczęte zostanie postępowanie wyjaśniające, podczas którego skarżący może być przesłuchany w charakterze świadka lub pokrzywdzonego. W międzyczasie notariusz, który jest obwiniany, będzie wysłuchiwany przez osobę prowadzącą dane postępowanie. Jeśli zachowanie rejenta rzeczywiście budzi wątpliwości, sprawa może zostać przekazana do rzecznika dyscyplinarnego, który ma prawo orzec wobec rejenta karę dyscyplinarną.

Dla przypomnienia: zgodnie z treścią art. 51 Ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie karami dyscyplinarnymi notariuszy są:

• upomnienie;
• nagana;
• kara pieniężna do wysokości pięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, nie niższa od połowy tego wynagrodzenia;
• pozbawienie prawa prowadzenia kancelarii.

Wymierzenie kary nagany lub kary pieniężnej pociąga za sobą niemożność udziału ukaranego w organach samorządu notarialnego i w sądzie dyscyplinarnym przez okres 3 lat. Kary pieniężne wpływają na rzecz Skarbu Państwa. Osoba, która przestała być notariuszem w związku z orzeczeniem kary dyscyplinarnej – pozbawienia prawa prowadzenia kancelarii – może ponownie ubiegać się o powołanie na notariusza po upływie 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kary pozbawienia prawa prowadzenia kancelarii.

Postępowanie zainicjowane przez skargę na notariusza jest całkowicie wolne od jakichkolwiek opłat i z reguły trwa kilka miesięcy. O etapie danego postępowania skarżący oraz notariusz są na bieżąco informowani przez osobę je prowadzącą. Ponadto jeśli w toku wyjaśniania sprawy okaże się, że notariusz mógł dopuścić się czynu zabronionego, sprawa zostanie skierowana również do prokuratury lub ministra sprawiedliwości.

W sytuacji gdy notariusz zostanie uznany za niewinnego stawianych mu zarzutów, skarżący nie ma możliwości odwołania się od zapadłego rozstrzygnięcia. Co prawda teoretycznie można w takim przypadku złożyć ponowną skargę, jeśli jednak będzie się ona opierała na takich samych zarzutach i dowodach, to z pewnością zostanie od razu odrzucona (nie dojdzie w ogóle do zainicjowania żadnego postępowania względem oznaczonego notariusza).

Skarga na notariusza do RPO

Alternatywnym sposobem na skarżenie czynności notarialnych jest złożenie wniosku do Rzecznika Praw Obywatelskich. Składanie skargi do RPO może się odbyć niezależnie od złożenia takiego pisma do właściwej Rady Izby Notarialnej – oba postępowania mogą się toczyć odrębnie, mogą też zostać połączone w jedną wspólną sprawę.

Skarga na notariusza kierowana do RPO nie podlega żadnym opłatom skarbowym, można ją złożyć pisemnie lub elektronicznie. W praktyce rzecznik rozpatruje najczęściej skargi związane z czynnościami, które okazały się niekorzystne dla klientów kancelarii notarialnych, tj. doprowadziły ich do utraty pieniędzy lub powstania innego rodzaju szkody (np. utraty nieruchomości).

RPO w oparciu o art. 13 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 15 lipca 1987 roku o Rzeczniku Praw Obywatelskich może żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych. Po przeprowadzeniu analizy danej sprawy rzecznik podejmuje określone działania względem notariusza i jego samorządu, o czym oczywiście poinformuje skarżącego.

Nieuzasadnione złożenie skargi na notariusza

Wiele osób obawia się składania skarg na notariuszy, ponieważ myślą, że w przypadku jej odrzucenia grożą im surowe konsekwencje. Tak się nie dzieje, o ile oczywiście skarga zostanie sporządzona bez używania wulgaryzmów, obrażania innych osób lub bezpodstawnego oskarżania o popełnienie przestępstwa. Profesjonalnie sporządzona skarga, nawet jeśli zostanie odrzucona na początkowym lub końcowym etapie postępowania dyscyplinarnego, nie będzie działać przeciwko skarżącemu. Wnioskodawca nie zostanie więc pociągnięty ani do odpowiedzialności karnej, ani cywilnej.

W przypadku gdy skarga zawiera obraźliwe określenia lub bezpodstawne pomówienia, notariusz ma prawo wystąpić względem skarżącego z roszczeniami cywilnymi lub karnymi. Może np. żądać oficjalnych przeprosin, zapłaty zadośćuczynienia za naruszone dobra osobiste lub skierować sprawę na drogę postępowania karnego. Istotne jest zatem, aby skarga została skonstruowana z zachowaniem zasad języka polskiego i była po prostu kulturalna.

Podsumowanie

Skarga na notariusza jest uprawnieniem każdej osoby, nawet tej, która nie uczestniczyła w danej czynności notarialnej. Nie podlega ona żadnym opłatom skarbowym i powinna być kierowana do Rady Izby Notarialnej, przy której działa dany rejent. Alternatywną metodą wnoszenia skarg na notariuszy jest kierowanie ich do Rzecznika Praw Obywatelskich. W przypadku nieuzasadnionych skarg, które nie naruszają jednak dobrego imienia notariusza, skarżącemu nie grożą żadne konsekwencje prawne. Jeśli skarga zostanie przyjęta do rozpatrzenia, to możliwe jest doprowadzenie do ukarania notariusza albo jego uniewinnienie. O każdym etapie danej sprawy skarżący i notariusz są na bieżąco informowani przez osobę prowadzącą dane postępowanie.