Ubezpieczenie społeczne rolników a świadczenia z KRUS

Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne wiąże się z prawem do ubiegania się w przyszłości nie tylko o świadczenie emerytalne lub rentowe, ale także innych świadczeń, które mogą być pobierane w trakcie wykonywania pracy. Dotyczy to również rolników, którzy swoje ubezpieczenie opłacają do KRUS. Na czym polega ubezpieczenie społeczne rolników i jakie mają uprawnienia?

Ubezpieczenie społeczne rolników

Rolnicy mogą skorzystać z ubezpieczenia społecznego w KRUS w 2 różnych formach:

• jako ubezpieczenie obowiązkowe powstające z mocy samego prawa (tj. na podstawie odpowiednich przepisów ustawy);
• jako ubezpieczenie dobrowolne, które ma miejsce, gdy rolnik decyduje się samodzielnie odprowadzać składki do KRUS, choć nie ma ku temu żadnego obowiązku.

Obowiązkowe ubezpieczenie rolnicze w KRUS jest stosowane względem następującej grupy podmiotów:

• rolników zamieszkujących i prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą w pozostającym w ich posiadaniu gospodarstwie rolnym o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych lub działu specjalnego produkcji rolnej, w tym również w ramach grupy producentów rolnych;
• małżonków rolnika oraz jego domowników stale pracujących w tym gospodarstwie, jeżeli ten rolnik, jego małżonek, domownik, nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu, nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty, albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Od 1 października 2009 roku ubezpieczenie społeczne rolników powstaje od dnia, w którym zostały spełnione warunki do objęcia tym ubezpieczeniem, a ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie temu ubezpieczeniu.

Osoby niespełniające warunków do podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu w KRUS, dla których działalność rolnicza stanowi stałe źródło utrzymania, mogą ubezpieczyć się dobrowolnie po złożeniu stosownego wniosku w wybranej jednostce Kasy.

Uprawnienia z obowiązkowego rolniczego ubezpieczenia społecznego

Stosunkowo najszerszy zakres uprawnień wynika z objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników. Każda ubezpieczona w ten sposób w KRUS osoba ma prawo do świadczenia:

• z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego;
• z ubezpieczenia emerytalno-rentowego;
• macierzyńskiego (zasiłku) według nowych zasad;
• rodzicielskiego uzupełniającego;
• uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji;
• wyrównawczego dla działacza opozycji antykomunistycznej oraz osoby represjonowanej z powodów politycznych;
• opiekuńczego (zasiłek);
• dla ubezpieczonego rolnika i domownika z tytułu objęcia obowiązkową kwarantanną, nadzorem epidemiologicznym lub hospitalizacją w związku z COVID-19 (zasiłek).

Każde z powyższych świadczeń przyznawane jest w drodze odpowiedniej decyzji administracyjnej – aby ją uzyskać, ubezpieczony musi złożyć w tym celu odpowiedni wniosek do wybranej jednostki KRUS. Decyzja może być jednak odmowna – w tej sytuacji wnioskodawca ma prawo wniesienia odwołania i rozpatrzenia sprawy przez organ wyższej instancji, o czym musi zostać pouczony w treści doręczonej mu decyzji.

Uprawnienia z dobrowolnego rolniczego ubezpieczenia społecznego

Ustawodawca przewidział, że zakres świadczeń przysługujących rolnikom dobrowolnie ubezpieczającym się w KRUS będzie nieco węższy, niż gdyby taka osoba podlegała ubezpieczeniom obowiązkowym.

Zgodnie z informacjami podanymi na oficjalnej stronie Kasy, dobrowolne ubezpieczenie rolnicze oznacza, że dana osoba zostanie objęta:

• ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim wyłącznie w zakresie ograniczonym, tj. jedynie z prawem do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej;
• ubezpieczeniem emerytalno-rentowym.

Do świadczeń z tytułu ubezpieczenia emerytalno-rentowego należą:

• emerytura rolnicza,
• okresowa emerytura rolnicza,
• renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy,
• renta rolnicza szkoleniowa,
• renta rodzinna,
• emerytura i renta z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin,
• zasiłek pogrzebowy,
• zasiłek macierzyński,
• zasiłek macierzyński według nowych zasad.

Decyzje w sprawie świadczeń z KRUS

Zgodnie z treścią art. 36 Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, Prezes KRUS wydaje decyzje w sprawach:

• podlegania ubezpieczeniu oraz ustania ubezpieczenia, a także wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie;
• zmiany warunków ubezpieczenia, a także stwierdzenia obowiązku opłacania składki,
• stwierdzenia obowiązku opłacania dodatkowej składki miesięcznej;
• przedłużenia prawa do renty rolniczej szkoleniowej;
• ustalenia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia i ich indywidualnego wymiaru;
• zawieszenia prawa do świadczeń;
• zawieszenia lub wstrzymania wypłaty świadczeń oraz wznowienia zawieszonej bądź wstrzymanej wypłaty;
• zwrotu nienależnie pobranych świadczeń;
• przyznania odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczeń;
• potrącenia składek na ubezpieczenie lub innych należności ze świadczeń z ubezpieczenia;
• wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne;
• przyznania rodzicielskich świadczeń uzupełniających, o których mowa w Ustawie z dnia 31 stycznia 2019 roku o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

Jak wynika z powyższego, zakres uprawnień rolnika z tytułu ubezpieczenia społecznego oraz możliwość ich wykorzystywania nie zależą od samego faktu posiadania ubezpieczenia w KRUS, lecz od decyzji Prezesa Kasy i przejścia przez stosowną procedurę administracyjną. To KRUS, a nie ubezpieczony decyduje o rodzaju i wysokości danego uprawnienia, choć niewątpliwie inicjatorem całej sprawy musi być sam rolnik.

Podsumowanie - ubezpieczenie społeczne rolników

Uprawnienia rolnika z tytułu ubezpieczenia społecznego w KRUS zależą od rodzaju danego ubezpieczenia (obowiązkowego albo dobrowolnego). Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje co prawda katalog świadczeń, z których mogą korzystać ubezpieczeni, jednak ostateczną decyzję w tym zakresie zawsze podejmuje Prezes KRUS. Realizacja uprawnień wymaga jednak uprzedniego złożenia wniosku do KRUS celem wszczęcia odpowiedniej procedury administracyjnej.