Czy palarnia w pracy jest prawem pracownika?

Problematyka utworzenia w pracy w zakładach pracy palarni wywołuje spory od dawna. Obecnie palarnia w pracy to pewien proces decyzyjno-techniczno-ekonomiczny pozostający w gestii pracodawcy, który pozostaje objęty praktycznie dowolnością, gdyż przepisy, nie nakładają na pracodawcę żadnego przymusu w tym aspekcie. Sprawdźmy zatem, czy pracownicy mają prawo domagać się od swoich pracodawców utworzenia palarni w zakładzie pracy.

Zakaz palenia papierosów znajduje się w art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy z 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, zakazującym palenia wyrobów tytoniowych w pomieszczeniach zakładów pracy.

Ponadto zakaz palenia wyrobów tytoniowych obejmuje tereny zakładów leczniczych podmiotów leczniczych i w pomieszczeniach innych obiektów, w których są udzielane świadczenia zdrowotne czy także tereny jednostek organizacyjnych systemu oświaty oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej.

Pod pojęciem zakładu pracy, należy rozumieć organizacje działająca w oparciu o określone przepisy prawa, w ramach której czynności (pracę) wykonują wszyscy pracownicy zatrudnieni w danym zakładzie pracy. Istotne, że zakazem palenia, co do zasady są objęte wszystkie pomieszczenia zakładu pracy i nie powinno się tego zakazu zawężać do pomieszczeń pracy, w których wykonywane są przez zatrudnionych w zakładzie pracy pracowników jedynie ich obowiązki służbowe.

Warto jednak zwrócić uwagę, że wskazując na miejsca w których pracownicy są zatrudnieni, ustawodawca ma na myśli, wszystkich pracowników niezależnie od statusu umowy i rodzaju zatrudnienia, trudno byłoby przyjąć inną koncepcje, zwłaszcza, że wszelkie normy zakazują dyskryminacji pracowników.

Palarnia w pracy – wyjątek od reguły

Właściciel lub zarządzający może wyłączyć spod zakazu palenia wyrobów tytoniowych pewne miejsca w zakładzie pracy i wyznaczyć w tym celu specjalne miejsce do palenia tzw. palarnię.

Wprawdzie przywołane przepisy wskazują na możliwość ustanowienia palarni, a nie obligują pracodawcy do jej ustanowienia, to jednak pracownicy palący nie mogą być całkowicie pozbawieni możliwości zaspokojenia swoich potrzeb. Z drugiej jednak strony, obowiązkiem pracodawcy jest wykonywanie przez niego zadań związanych z ochroną zdrowia wszystkich pracowników, w tym niepalących przed negatywnymi skutkami palenia tytoniu. Zatem wydaje się, że zapewnienie jednym pracownikom prawa do zaspokojenia potrzeb, czasami także wynikających z nałogu tytoniowego, a ochrona pracowników niepalących możliwa jest do zrealizowania wyłącznie poprzez wydzielenie na terenie zakładu pracy pomieszczeń dostosowanych do palenia tytoniu.

Dlatego dziwi fakt, że ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie zapisów obligujących pracodawcę do utworzenia palarni, pozostawiając mu jedynie w tym zakresie możliwość, chociaż wykładnia gramatyczna i celowościowa tego przepisu w połączeniu z obowiązkiem zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, właściwie formułuje powinność wyodrębnienia i przystosowania pomieszczeń przeznaczonych do palenia tytoniu oraz oznaczenia miejsc, w których zakaz palenia obowiązuje, a ponadto miejsc, w których wolno palić.

Jaki jest tryb ustanowienia w zakładzie palarni?

Obowiązujące przepisy nie wskazują żadnego szczególnego trybu dla wyodrębnienia palarni w zakładzie pracy. Jeśli zatem pracodawca samodzielnie nie zdecyduje się na podjęcie działań w zakresie wyodrębnienia miejsca na palenie wyrobów tytoniowych, pracownicy mogą zwrócić się do niego z wnioskiem o wyodrębnienie takiego miejsca.

Muszą jednak liczyć się z tym, że pracodawca ma prawo odmówić pracownikom wyodrębnienia takiego miejsca, powołując się na choćby brak możliwości lokalowych czy sytuację ekonomiczną pozwalającą np. na zakupienie specjalnych kabin do palenia.

Jak powinna być urządzona palarnia w pracy? 

Jeszcze kilka lat temu w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązywał Załącznik nr 3 , który z dniem 6 września 2011 został uchylony, jednak w akcie tym znajdowały się wytyczne dotyczące urządzenia palarni w zakładzie pracy.

Zgodnie z archiwalnymi zapisami, palenie tytoniu w zakładach pracy było dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach wyposażonych w dostateczną ilość popielniczek. Palarnie miały być usytuowane w sposób nienarażający osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego. W palarni miało przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany korzystającego z tego pomieszczenia, z tym jednak, że powierzchnia poszczególnych pomieszczeń przeznaczonych na palarnie nie powinna była być mniejsza niż 4 m2. W palarni należało zapewnić przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

Po 6 września 2011 roku, brak szczególnych wytycznych dotyczących urządzenia w zakładzie pracy palarni. Jedyne wytyczne można wysnuć z definicji palarni znajdującej się w słowniczku pojęć w ustawie o ochronie zdrowia, zgodnie z ujętą tam definicją, palarnia to wyodrębnione konstrukcyjnie od innych pomieszczeń i ciągów komunikacyjnych pomieszczenie, odpowiednio oznaczone, służące wyłącznie do palenia wyrobów tytoniowych, w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych, lub papierosów elektronicznych, zaopatrzone w wywiewną wentylację mechaniczną lub system filtracyjny w taki sposób, aby dym tytoniowy, para z papierosów elektronicznych lub substancje uwalniane za pomocą nowatorskiego wyrobu tytoniowego nie przenikały do innych pomieszczeń.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, Dz.U.2021.276 t.j. 

• Rozporządzenie Ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w brzmieniu obowiązującym przed zmianą z dnia 6 września 2011 roku, Dz.U.2003.169.1650 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.