Uprawnienia pracownika-żołnierza powracającego do pracy

Pracodawca zwrócił się z pytaniem o wyjaśnienie, jaki jest status prawny pracownika, który po odbyciu czynnej służby wojskowej powraca do zakładu pracy w celu wykonywania swoich obowiązków w roli pracownika. Przedsiębiorca zatrudniający osobę powołaną do służby wojskowej przedstawił następującą sytuację: pracownik, po odbyciu służby wojskowej w pełnym wymiarze, zgłosił zamiar podjęcia pracy w firmie, w której pozostawał w zatrudnieniu w chwili otrzymania wezwania do stawienia się w jednostce wojskowej. Dotrzymał on trzydziestodniowego okresu przewidzianego na powrót do pracy. Pytanie pracodawcy dotyczy tego, jakie są uprawnienia pracownika-żołnierza? Czy za okres pobytu w wojsku przysługuje mu urlop proporcjonalny? Czy takiej osobie należą się jakieś dodatkowe świadczenia z tytułu ponownego przystąpienia do pracy po odbywaniu służby wojskowej? Odpowiedzi na pytania o uprawnienia takiego pracownika zawarto w niniejszym artykule.

Uprawnienia pracownika-żołnierza w przepisach

Poszukując odpowiedzi na pytania dotyczące uprawnień pracowniczych osób, które były zatrudnione, a następnie odbyły czynną służbę wojskową, należy – w pierwszej kolejności – sięgnąć do przepisów Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (dalej jako „kp”).

Przytoczona regulacja kp wskazuje zatem, że uprawnienia pracownika-żołnierza zawierają się w odrębnym akcie prawnym, czyli do Ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, zwanej dalej „ustawą o powszechnym obowiązku obrony RP”.

Przepis art. 301 kp, tym razem ujęty w § 2, odnosi się także do wliczania okresu odbywania służby wojskowej do ogólnego stażu pracowniczego. Jednakże i w tym przypadku mamy do czynienia z odesłaniem do ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP.

Zaliczenie okresu czynnej służby wojskowej do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze

Pracownikowi, który w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy – stanowi art. 120 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP. Oznacza to, że czas odbywania służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy również prawo do urlopu wypoczynkowego oraz wymiar tego urlopu.

W odniesieniu do pracownika, który w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę po raz pierwszy lub u innego pracodawcy niż ten, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do nabywania lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjął zatrudnienie (art. 120 ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP).

W razie gdy pracownik podjął pracę po upływie 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, czas jej odbywania wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjął pracę (art. 120 ust. 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP).

Obowiązek zatrudnienia pracownika powracającego z wojska na dotychczasowym lub równorzędnym stanowisku pracy

W art. 122 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP uregulowano postępowanie pracodawcy wobec pracownika powracającego do pracy po odbyciu czynnej służby wojskowej.

W cytowanym przepisie został także wskazany skutek niezgłoszenia się pracownika w ustawowym trzydziestodniowym terminie – otóż niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło to z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy (jest tu zatem swego rodzaju odesłanie do omówionego już uprzednio zapisu art. 120 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP).

Uzyskanie przez pracownika podczas służby wojskowej innych lub wyższych kwalifikacji

Może się zdarzyć, że w okresie odbywania czynnej służby wojskowej pracownik zdobył nowe bądź wyższe kwalifikacje zawodowe. Takie okoliczności nie pozostają bez wpływu na zachowanie pracodawcy po ponownym zatrudnieniu pracownika. Obowiązki pracodawcy w tym zakresie przedmiotowym uregulowano w art. 122 ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP.

Przywołany zapis nie ma kategorycznego charakteru (zwrot: „zatrudnić w miarę możliwości”), bowiem warunkiem jego realizacji są faktyczne możliwości pracodawcy powierzenia pracownikowi pracy, zgodnie z nowo uzyskanymi podczas pełnienia służby wojskowej kwalifikacjami. Innymi słowy, pracodawca nie jest zobligowany do podjęcia działań zmierzających do utworzenia nowego stanowiska dla pracownika powracającego po odbyciu czynnej służby wojskowej, które odpowiadałoby wyższym kwalifikacjom zatrudnionego.

Przedterminowe zwolnienie z zasadniczej służby wojskowej

Pracownik, który podjął pracę po przedterminowym zwolnieniu z zasadniczej służby wojskowej z pozostawaniem w dyspozycji dowódcy jednostki wojskowej – w razie wezwania do dalszego odbywania tej służby – jest obowiązany stawić się do pracy następnego dnia po zwolnieniu ze służby (art. 123 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP).

Uprawnienia pracownika-żołnierza powracającego do pracy – podsumowanie

Szczególne uprawnienia związane ze stosunkiem pracy osób powołanych do czynnej służby wojskowej i zwolnionych z tej służby regulują, na podstawie odesłania zawartego w kp, określone przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP. Generalnie pracownikowi powracającemu do pracy po zakończeniu odbywania czynnej służby wojskowej okres tej służby wlicza się do stażu, od którego uzależnione są uprawnienia pracownicze. Istnieją pewne różnice w zależności od tego, czy jest to dotychczasowy, czy nowy pracodawca, niemniej okresy czynnej służby wojskowej są co do zasady uznawanymi za zaliczalne. Ważne jest ponadto zachowanie przez pracownika trzydziestodniowego okresu przewidzianego na zgłoszenie się do pracodawcy w celu podjęcia pracy. Pracodawca jest obowiązany zatrudnić powracającego pracownika na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy i wynagrodzenia. Jeżeli pracownik podczas odbywania służby wojskowej uzyskał inne lub wyższe kwalifikacje, pracodawca – w miarę możliwości – jest obowiązany zatrudnić go na jego wniosek na stanowisku, które odpowiada nowo nabytym kwalifikacjom.