Jak uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności krok po kroku

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności stanowi formalne potwierdzeniem, że osoba nim się legitymująca jest osobą niepełnosprawną. Na jego podstawie można uzyskać dodatkowe uprawnienia, ulgi czy świadczenia. Jak uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności? Odpowiedź poniżej.

Stopnie niepełnosprawności

Wyróżnia się następujące stopnie niepełnosprawności:

• Znaczny – orzekany jest on dla osób z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolnych do pracy albo zdolnych do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagających, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Prościej rzecz ujmując, stopień ten otrzymają osoby, które nie mogą samodzielnie funkcjonować i są osobami całkowicie zależnymi od opieki innych osób, np. przy pielęgnacji, karmieniu itp.
• Umiarkowany – orzekany jest on dla osób z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolnych do pracy albo zdolnych do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
• Lekki – orzekany jest on dla osób z naruszoną sprawnością organizmu, powodującą w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Naruszenie sprawności organizmu

Na naruszenie sprawności organizmu uzasadniające otrzymanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wskazują w szczególności następujące schorzenia:

1. upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym; 
2. choroby psychiczne; 
3. zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu; 
4. choroby narządu wzroku;
5. upośledzenia narządu ruchu;
6. epilepsja w postaci nawracających napadów padaczkowych spowodowanych różnymi czynnikami;
7. choroby układu oddechowego i krążenia; 
8. choroby układu pokarmowego; 
9. choroby układu moczowo-płciowego;
10. choroby neurologiczne;
11. całościowe zaburzenia rozwojowe powstałe przed 16. rokiem życia, z utrwalonymi zaburzeniami interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz stereotypami zachowań, zainteresowań i aktywności o co najmniej umiarkowanym stopniu nasilenia.

Jak uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności?

Osoba pragnąca uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności pierwszy raz wniosek o jego wydanie może złożyć w każdym czasie, zaś osoba, której termin ważności orzeczenia zbliża się ku końcowi, wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia powinna złożyć nie wcześniej niż 30 dni przed końcem jego ważności.

Przykład 1.

Pani Anna miała wydane orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności do 27 lipca 2023 roku, w takim wypadku powinna złożyć wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności nie wcześniej niż 27 czerwca 2023 roku.

Ubiegając się o kolejne orzeczenie, nie warto zwlekać ze złożeniem wniosku o jego wydanie do ostatniego dnia ważności poprzedniego orzeczenia, gdyż im wcześniej wniosek zostanie złożony, tym wcześniej będzie rozpatrzony i wydane zostanie orzeczenie.

Ocena co do tego, na jaki okres przyznać orzeczenie, uzależniona jest od rodzaju schorzeń stwierdzonych u osoby wnoszącej o ustalenie stopnia niepełnosprawności i oceny składu orzekającego powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, czy możliwa jest poprawa zdolności do prawidłowego funkcjonowania w porównaniu do osób zdrowych.

Gdzie złożyć wniosek? 

Wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności składa się w powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności, w miejscu stałego pobytu lub pobytu. Wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności w miejscu pobytu składają osoby bezdomne przebywające w zakładzie karnym i zakładzie poprawczym, osoby przebywające w ośrodku wsparcia i domu pomocy społecznej, osoby przebywające poza miejscem stałego pobytu przez okres dłuższy niż 2 miesiące.

Nadmienić należy, że samo złożenie wniosku o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie skutkuje z automatu przyznaniem stopnia niepełnosprawności.

Powiatowy zespół po rozpoznaniu sprawy może wydać orzeczenie o lekkim, umiarkowanym czy znacznym stopniu niepełnosprawności, jak również niezaliczeniu do żadnego stopnia niepełnosprawności.

Wymagane dokumenty 

Do wniosku o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności należy dołączyć:

1. zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, 
2. dokumenty potwierdzające stan zdrowia.

Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia powinien wypełnić lekarz prowadzący leczenie osoby ubiegającej się o wydanie jej orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Ważne, aby pamiętać, że w sytuacji prowadzenia leczenia przez kilku specjalistów, każdy z nich powinien wydać zaświadczenie o stanie zdrowia. Zaświadczenie jest ważne 30 dni od dnia jego wypełnienia przez lekarza prowadzącego leczenie.

Dokumentem potwierdzającym stan zdrowia jest przede wszystkim dokumentacja medyczna, w tym karty informacyjne leczenia szpitalnego, dokumentacja z przebiegu leczenia ambulatoryjnego, wyniki dodatkowych badań diagnostycznych czy konsultacji specjalistycznych.

Dodatkowo jako inne dokumenty potwierdzające stan zdrowia można załączyć wszystkie te, które mogą mieć znaczenie przy ustalaniu stopnia niepełnosprawności, w tym mogą być to decyzje właściwych organów stwierdzające niezdolność do pracy czy niezdolność do samodzielnej egzystencji, ale też różnego rodzaju opinie specjalistyczne wydane np. przez psychologa.

Kto może złożyć wniosek?

Z wnioskiem o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wystąpić mogą:

• pełnoletnia osoba niepełnosprawna;
• rodzic, opiekun prawny albo kurator osoby niepełnosprawnej, która nie osiągnęła pełnoletności albo jest ubezwłasnowolniona;
• kierownik ośrodka pomocy społecznej, o ile zgodzi się na to osoba niepełnosprawna, jej rodzic, opiekun prawny albo kurator.

Rozpoznanie wniosku o ustalenie stopnia niepełnosprawności

Po złożeniu wniosku i wymaganych załączników należy czekać na informację o posiedzeniu zespołu, które powinno zostać wyznaczone w terminie miesiąca od jego złożenia.

W sprawach skomplikowanych wyznaczenie posiedzenia może zająć do 2 miesięcy od dnia złożenia kompletnego wniosku. W takim wypadku zespół informuje o tym, że czas rozpoznania wniosku będzie dłuższy oraz o tym, co jest tego powodem.

Jeśli wniosek został złożony niekompletnie, np. nie zawiera dokumentacji medycznej, zespół wezwie wnioskodawcę do jego uzupełnienia i wyznaczy do tego termin, a co za tym idzie, czas załatwienia sprawy ulegnie wydłużeniu.

Wnioskodawca może zostać dodatkowo skierowany na specjalistyczne badania do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Są one bezpłatne.

Ponadto powiatowy zespół może zobowiązać do wykonania i przedłożenia mu innych badań we własnym zakresie przez wnioskodawcę.

Dotychczas regułą była konieczność stawiennictwa wnioskodawcy na wyznaczonym posiedzeniu powiatowego zespołu, kiedy rozpoznawany jest wniosek.

Skład orzekający na posiedzeniu dokonywał badania wnioskodawcy i ustalał zakres ograniczeń oraz to, czy wnioskujący kwalifikuje się do zaliczenia go jako osoby niepełnosprawnej, a jeśli tak – do jakiego stopnia niepełnosprawności.

Aktualnie w okresie pandemii wydawanie orzeczeń o stopniu niepełnosprawności z reguły odbywa się w sposób zaoczny, głównie na podstawie załączonej do wniosku dokumentacji medycznej.

Orzeczenie można odebrać osobiście w siedzibie zespołu lub zostanie ono wysłane pocztą.

Odwołanie od orzeczenia o ustaleniu stopnia niepełnosprawności 

Od orzeczenia powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się za pośrednictwem powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia.

Po rozpoznaniu odwołania wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności wyda orzeczenie, od którego przysługuje również odwołanie. W takim wypadku należy je wnieść w terminie miesiąca od otrzymania orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. W tym wypadku odwołanie wnosi się do sądu rejonowego wydziału pracy i ubezpieczeń społecznym za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Samo spełnienie warunków do wydania orzeczenia o niepełnosprawności nie oznacza, że automatycznie zostanie ono wydane. Skład orzekający powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności musi zbadać zakres ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu i dopiero na tej podstawie wyda orzeczenie.

Przywileje płynące z posiadania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności

Na koniec wspomnieć należy, że posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie tylko określa status osoby nim dysponującej jako osoby niepełnosprawnej w sensie prawnym, lecz także pozwala korzystać po spełnieniu określonych warunków z szeregu form pomocy i uprawnień, w tym m.in.:

• w zakresie zatrudnienia: prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dłuższej przerwy w pracy, krótszego wymiaru czasu pracy;
• możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia w zakładach aktywności zawodowej czy zakładach pracy chronionej;
• ulgi w podatkach umożliwiającej odliczenie niektórych wydatków od dochodu podlegającego opodatkowaniu, np. wydatki na przystosowanie pomieszczeń lub pojazdów do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, zakup sprzętu rehabilitacyjnego;
• uzyskania karty parkingowej;
• uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń rodzinnych.

Uzyskanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie jest skomplikowane, należy jedynie pamiętać o tym, aby do wniosku dołączyć wymagane dokumenty dotyczące stanu zdrowia, gdyż to one odgrywają kluczową rolę przy orzekaniu o stopniu niepełnosprawności.