Czy można w spadku przekazać bratankowi nieruchomość?
Gromadzone za życia aktywa po śmierci podlegają dziedziczeniu. Przepisy ustanawiają z mocy prawa krąg uprawnionych do dziedziczenia, jednak spadkodawca może to zmodyfikować. W tym artykule wyjaśniamy, czy można w spadku przekazać bratankowi nieruchomość, z jednoczesnym przedstawieniem, jak należy to zrobić i jakie skutki są z tym związane.
Bratanek jako osoba uprawniona do dziedziczenia ustawowego
W ramach dziedziczenia ustawowego wyróżnia się 5 grup uprawnionych do dziedziczenia po spadkodawcy:
- grupa I obejmuje: małżonka, dzieci, wnuki;
- grupa II obejmuje: małżonka, rodziców, rodzeństwo, zstępnych rodzeństwa;
- grupa III obejmuje: dziadków i dzieci oraz wnuki dziadków;
- grupa IV obejmuje: pasierbów;
- grupa V obejmuje: gminę lub Skarb Państwa.
Bratanek czy bratanica jako zstępny rodzeństwa zaliczony jest do II grupy podmiotów dziedziczących na podstawie ustawy. W ich przypadku dochodzi do dziedziczenia ustawowego, jeżeli nie ma innych osób bliższych spadkobiercy.
Bratanek jako osoba uprawniona do dziedziczenia testamentowego
Spadkodawca, który chciałby przekazać w spadku bratankowi czy bratanicy nieruchomość, może to zrobić na kilka sposobów:
- w formie testamentu,
- w formie zapisu windykacyjnego,
- w formie zapisu zwykłego.
Można powołać bratanka do dziedziczenia spadku w drodze testamentu. Dziedziczenie testamentowe ma miejsce wtedy, kiedy spadkodawca przed śmiercią rozrządził majątkiem na wypadek śmierci, sporządzając testament. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Testament uznany będzie za nieważny, jeżeli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
- pod wpływem groźby.
Nieważność testamentu z powyższych przyczyn może zostać stwierdzona, jeśli powołano się na nią przed upływem 3 lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie 10 lat od otwarcia spadku.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia.
Polskie prawo spadkowe wyróżnia następujące rodzaje testamentów: zwykłe i szczególne.
Testament własnoręczny musi zostać napisany odręcznie przez spadkodawcę, opatrzony podpisem spadkodawcy i datą sporządzenia. Brak spełnienia któregokolwiek z ww. wymogów skutkuje nieważnością testamentu własnoręcznego. Wyjątek stanowi jedynie sytuacja, gdy wprawdzie brakuje daty sporządzenia testamentu, ale nie wywołuje to wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
W przypadku testamentu allograficznego – ustnego – testator może sporządzić testament w ten sposób, że w obecności 2 świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie złożone w obecności ww. osób spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, a sam protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Spadkodawca, świadkowie i urzędnik podpisują tak sporządzony protokół. Brak możliwości podpisania przez spadkodawcę protokołu powinien być odnotowany z podaniem przyczyny. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu allograficznego ustnego. Naruszenie wymogów formalnych przewidzianych dla testamentu ustnego skutkuje jego nieważnością.
Testament podróżny może zostać sporządzony podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Jego istota polega na tym, że spadkodawca składa swoje oświadczenie przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności 2 świadków. Złożone oświadczenie podlega spisaniu z podaniem daty. Pismo to jest odczytane w obecności świadków, po czym jest podpisywane przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę statku lub jego zastępcę. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w nim podać przyczynę braku tego podpisu. Brak spełnienia tych wymogów skutkuje nieważnością testamentu podróżnego.
Testament ustny to oświadczenie woli spadkodawcy złożone w obecności co najmniej trzech świadków, w następujących sytuacjach: w razie istnienia obawy rychłej śmierci lub jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Testament ten jest potwierdzony w ten sposób, że oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia jest spisywane przez świadka lub osobę trzecią, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i 2 świadkowie albo wszyscy świadkowie. Treść testamentu ustnego może zostać potwierdzona również w ten sposób, że ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku świadkowie (wszyscy – wyjątkowo wystarczy 2) złożą zgodne zeznania przed sądem. Niespełnienie powyższych wymogów skutkuje nieważnością tego rodzaju testamentu.
Zapis windykacyjny i zapis zwykły
W przypadku testamentu notarialnego nad zachowaniem wymogów formalnych czuwa notariusz. Możliwe jest umieszczenie w nim zapisu windykacyjnego. Zapis ten to postanowienie zapisodawcy, na podstawie którego określona przez niego osoba otrzyma na własność konkretny przedmiot wchodzący w skład majątku z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy. Zapis windykacyjny zostanie potwierdzony poprzez sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia bądź w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Zapis zwykły to zobowiązanie spadkobiercy do tego, aby wykonać określone działanie, może dotyczyć przeniesienia własności nieruchomości na bratanka. Może on znaleźć się w zwykłym testamencie własnoręcznym. W każdym wypadku będzie konieczne podpisanie umowy w formie aktu notarialnego przenoszącego własność na osobę wskazaną w treści zapisu. Jeśli spadkobiercy nie dokonają zapisu zgodnie z wolą spadkodawcy, wówczas osoba, której zapis dotyczy, może dochodzić tego na drodze sądowej.
Zachowek
Powołanie bratanka do spadku jako spadkobiercy w drodze testamentu oznacza, że będzie musiał się on liczyć z koniecznością wypłaty zachowku przysługującego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Wysokość zachowku wynosi ⅔ wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli jest małoletni, a w pozostałych przypadkach połowa wartości tego udziału. Gdyby uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, powołania do spadku, zapisu, świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Podatek od otrzymanego spadku od wujka lub ciotki
Zgodnie z zasadami polskiego prawa podatkowego podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem:
- dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
- darowizny, polecenia darczyńcy;
- zasiedzenia;
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności;
- nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci;
- nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
W aktualnym brzmieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie 5 lat, począwszy od 1 lipca 2023 roku oraz w każdym kolejnym okresie 5 lat:
- kwoty 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
- kwoty 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
- kwoty 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Do I grupy podatkowej zalicza się następujące osoby: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.
Do II grupy podatkowej zalicza się następujące osoby: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Do III grupy podatkowej zalicza się innych nabywców.
W przypadku przekroczenia kwot zwolnionych od podatku podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku według następujących skal:
- w przypadku I grupy podatkowej:
- do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 3%,
- od kwoty 11 833 zł do kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- powyżej kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 946,60 zł i 7% od nadwyżki ponad 22 665 zł;
- w przypadku II grupy podatkowej:
- do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 7%,
- od kwoty 11 833 zł do kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 828,40 zł i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- powyżej kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 1893,30 zł i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł;
- w przypadku III grupy podatkowej:
- do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 12%,
- od kwoty 11 833 zł do kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł,
- powyżej kwoty 23 665 zł – podatek wynosi 3313,20 zł i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
Oznacza to, że w przypadku przekazania bratankowi czy bratanicy w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego nieruchomości nabywca będzie musiał zapłacić podatek zgodnie z powyższymi progami.
Przykład 1.
Pan Eryk otrzymał od swojego wujka dom w Warszawie o wartości 3 000 000 zł w testamencie. Czy musi zapłacić z tego tytułu podatek? Tak, pan Eryk zapłaci podatek w wysokości 359 053,50 zł. Na kwotę tę składa się stawka podatku dla II grupy podatkowej 1893,30 zł i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
Czy można w spadku przekazać bratankowi nieruchomość? - podsumowanie
Podsumowując powyższe i odpowiadając na pytanie czy można w spadku przekazać bratankowi nieruchomość, należy stwierdzić, że można. Konieczne jest jednak dopełnienie odpowiednich formalności. Osoby, które otrzymają taką nieruchomość, muszą liczyć się z dodatkowymi obciążeniami z tego tytułu.
